تفاوت میش دوقلوزا با میش‌های معمولی
ممکن است برای برخی از افراد این سوال پیش بیاید که در بین گوسفندان معمولی و از قدیم‌الایام تا کنون، همواره برخی از گوسفندان ماده دو قلوزا یا چند قلوزا بوده‌‌اند، تفاوت بین میش دو قلوزا که اصلاح نژاد شده با میش‌های دو قلوزای بدون اصلاح نژادی در چیست؟
برای پاسخ دادن به این پرسش باید در ابتدا به یک ویژگی میش دوقلوزا اصلاح نژادی اشاره کنیم و آن ویژگی هم این مورد است که میش هترو یا همو که به اصلاح نژادی هم معروف است، در تمام مراحل بارداری و زایمان خود قادر است که دو بره به دنیا بیاورد؛ یعنی در هر سال دو مرتبه و در هر مرتبه دو بره حاصل زایمان این گوسفند خواهد بود. این قابلیت در گوسفندان معمولی یا اصلاح نژاد نشده عموماً وجود ندارد و اگر آن گوسفندان، چند قلوزایی و یا دو قلوزایی دارند، یک اتفاق بوده و ممکن است در هر بار آبستنی و زایمان تکرار نشود. از طرفی دوقلوزایی آن‌ها بسیار به این نکته که با چه قوچی جفت‌گیری کرده‌اند هم بستگی دارد.
در برخی موارد که یک گوسفند اصلاح نژاد نشده همواره دو قلو یا چند قلوزایی دارد می‌توان گفت که بر اساس اتفاق در جفت‌گیریِ والد‌های آن این تغییر ژنی رخ داده است که این مورد اصلاً قابل تعمیم دادن به دیگر گوسفندان و میش‌ها نبوده و نمی‌توان سازوکار مشخصی را برای تغییر ژن در دو یا سه نسل از گوسفندان در نظر گرفت.
با توجه به این توضیحات می‌توان نتیجه گرفت که روند کنترل جفت‌گیری و تولید مثل گوسفندان توسط یک مزرعه‌دار یا دام‌دار قابل انجام است و این فرد می‌تواند با استفاده از میش دو قلوزا و اصلاح نژاد شده، گله یا مزرعه خود را تاسیس یا اصلاح کند. این عمل باعث خواهد شد که روند رشد جمعیت گله یا مزرعه شتاب گرفته و با هر بار به دنیا آمدن دو بره و رسیدن آن‌ها به سن بلوغ و باروری، رشد جمعیت گله یا مزرعه حالت تصاعدی پیدا کند. افزایش جمعیت چنین گله یا مزرعه‌ای نسبت به یک گله یا مزرعه با گوسفندان معمولی و روش پرورش سنتی، قطعاً بسیار بیشتر و سریع‌تر خواهد بود. این گسترش و رشدِ پرسرعت، روند بازگشت سرمایه اولیه و رسیدن به سوددهی مناسب را تسریع می‌کند.
جفت‌گیری میش دو قلوزا
از جمله موارد مهمی که در مورد روند تولیدمثل میش همو یا هترو یا همان میش‌های اصلاح نژادی باید مطرح کرد این است که با توجه به فرآیند اصلاح نژاد دامی که بر روی این گوسفندان انجام شده است، آن‌ها فارغ از اینکه با چه قوچی جفت‌گیری می‌کنند، دو قلوزا یا چند قلوزا خواهند بود. این نکته بسیار مهمی برای مزرعه‌داران و دام‌دارانی است که در مورد دوره فحلی و جفت‌گیری میش‌های اصلاح نژادی خود این نگرانی را دارند که یک قوچ همو یا هترو در دسترس نباشد. این افراد باید بدانند که با توجه به میشِ باکیفیتی که در اختیار دارند دو قلوزا بودن آن تضمینی بوده و در صورتی که دسترسی به قوچ اصلاح نژادی نداشتند هم می‌توانند فرآیند جفت‌گیری را با یک قوچ معمولی نیز انجام دهند.
مسئله مهمی که باید در اینجا به آن اشاره شود این نکته است که روند دو قلوزایی میش دوقلوزا همیشگی و پابرجاست ولی در صورتی که قوچ فاقد ژن با آن جفت‌گیری نماید، بین ۲۵ تا ۵۰ درصد احتمال اینکه بره‌های حاصل از این آمیزش فاقد ژن باشند وجود دارد. این موضوع اهمیتِ داشتن قوچ هترو یا همو یا همان قوچ‌های اصلاح نژادی در یک گله یا مزرعه را نشان می‌دهد.
در واقع مزرعه‌داران و گله‌داران باید بدانند که اگر نحوه تولید مثل گوسفندان را کنترل کرده و جفت‌گیری را بین یک قوچ اصلاح نژاد شده و میش دو قلوزا ترتیب دهند علاوه بر اینکه قطعاً دو بره به دنیا خواهد آمد، این بره‌ها حامل ژن‌های دو قلوزایی خواهند بود. اگر بره‌های حاصل از آمیزش دو گوسفند اصلاح نژاد شده جنسیت نر داشته باشند، حامل ژن دو قلوزایی و چند قلوزایی بوده و می‌توانند در نسل بعدی مزرعه یا گله و هنگامی که به بلوغ رسیدند این ژن را از طریق جفت‌گیری با میش‌ها به بره‌های نسل بعدی منتقل کنند. با رخ دادن این وضعیت همواره نژاد درون مزرعه یا گله یک نژاد باکیفیت و اصلاح شده است که سرعت رشد جمعیت آن نیز چندین برابر گله‌ها و مزرعه‌های معمولی است. حال اگر این بره‌های حاصل از آمیزش میش دو قلوزا و قوچ ژن‌دار جنسیت ماده داشته باشند، ماده‌هایی خواهند بود که قابلیت دو قلوزایی و چند قلوزایی را داشته و می‌توانند در نسل بعدی و در هنگام بلوغ، جمعیت گله یا مزرعه را افزایش چشمگیری دهند.
به طور خلاصه آنچه گفته شد این بود که در ابتدا داشتن میش دوقلوزا در مزرعه یا گله بسیار مهم و به صرفه است و در صورت جفت‌گیری با هر قوچی این میش دو بره به دنیا خواهد آورد. حال اگر مزرعه‌دار یا دام‌دار بتواند روند جفت‌گیری و تولید مثل را کنترل کرده و برای جفت‌گیری این میش‌ها از قوچ همو یا هترو استفاده کند در آینده بره‌های زیادی خواهد داشت که صد در صد حامل ژن دو قلوزایی و چند قلوزایی هستند.
نحوه نگهداری از میش
برخی از افرادی که اطلاعات کمی از پرورش گوسفندان و روند اصلاح نژادی دارند فکر می‌کنند که نگهداری و پرورش میش دو قلوزا کار پیچیده و هزینه‌بری است. در حالی که این افراد اشتباه کرده و باید بدانند که اکثر مواردی که در پرورش و نگهداری از میش‌های اصلاح نژادی صورت می‌گیرد با روش معمول نگهداری دیگر گوسفندان یکسان بوده و تفاوتی با هم ندارند.
از جمله این مواردِ شبیه به هم در پرورش گوسفندِ اصلاح نژادی با گوسفند معمولیِ فاقد ژن، این مورد است که به مانند شیوه سنتیِ گله‌داری و پرورش گوسفند، برای نگهداری از میش دوقلوزا نیز بهتر است که نرها و ماده‌ها در یک محیط نگهداری نشوند و اختلاط همیشگی نداشته باشند. حضور مداوم و زیاد نرها در کنار میش‌ها باعث خواهد شد که به سبب عدم کنترل جفت‌گیری، یک نر فاقد ژن با گوسفند چندقلوزا یا دو قلوزا آمیزش داشته باشد که در سطرهای بالا توضیح داده شد این کار باعث چه آسیب‌هایی می‌شود. مورد دیگری که باید در اختلاط میش دو قلوزا با نرها یادآور شد این است که قوچ‌ها ممکن است با یکدیگر درگیر شده و این درگیری به سلامت میش‌ها نیز آسیب بزند. اقدام به جفت‌گیری بی‌رویه از جانب قوچ دیگر کاری است که می‌تواند باروری میش‌ها را با اختلال مواجه کند. توضیح این مورد بدین صورت است که نرها ممکن است در یک روز با تعداد زیادی میش جفت‌گیری کنند و این کار باعث ضعف بدنی در آن‌ها بشود. این ضعف بدنی باعث خواهد شد که بسیاری از این جفت‌گیری‌ها ناموفق بوده و منجر به تشکیل نطفه نشود. در نتیجه با گذشتنِ دوره فحلی میش دوقلوزا و تشکیل نشدن نطفه، دوره بارداری میش حداقل یک ماه به تاخیر خواهد افتاد. پس در نگهداری میش دو قلوزا مهم است که به عدم حضور همیشگی قوچ در نزد آن دقت کرد.
جیره نویسی و زایمان
مواردی مثل جیره نویسی و شرایط زایمان نیز دو مورد مهم در نگهداری و پرورش میش چندقلوزا و دو قلوزا است. جیره نویسی برای این گوسفندان در حالت عادی با گوسفندان معمولیِ فاقد ژن تفاوتی ندارد ولی مزرعه‌دار یا دام‌دار باید حواسش باشد که با نزدیک شدن به موعد زایمانِ میش نیاز است که نحوه تغذیه آن نسبت به قبل فرق داشته باشد. جیره نویسی مختص به هر گله، مزرعه یا گوسفندی خاص می‌تواند شرایط خاص خود را داشته باشد برای آگاهی از نحوه جیره نویسی مطلوب با کارشناسان ما در شرکت دانش‌بنیان افشار ژن مشورت کنید.
میش دوقلوزا یا چند قلوزا در موعد زایمان خود نیاز به محیطی آرام و پاکیزه دارد. امروزه در صنعت دامپروری بیشترِ مزرعه‌داران و دامداران با در نظر گرفتن اتاقک زایمان برای میش‌ها، سعی می‌کنند که این شرایط مطلوب را برای وضع حمل گوسفندان فراهم کنند. از جمله مواردی که باید در این اتاقک‌ها رعایت کرد این است که هر گوسفندِ آبستن باید ۳ تا ۴ روز قبل از موعد زایمان به اتاقک منتقل شده و تغذیه‌اش هم در همان مکان صورت بگیرد. پتو و ملحفه تمیز از دیگر ضروریات است. از آن‌جایی که استرس و سروصدا برای سلامت میش دو قلوزا و بره‌ها خطرناک است، وجود آرامش در مکانی که اتاقک در آن واقع شده بسیار ضروری است.
دامداران و مزرعه‌داران باید بدانند که با فراهم کردن این شرایط آرام و پاکیزه در درون اتاقک‌های زایمان به میش این امکان را می‌دهند که وضع حملی موفق داشته و سلامت خودش و بره‌ها حفظ شود. استفاده از پتو و ملحفه تمیز نیز در عدم ابتلای بره‌ها به بیماری و تلف شدن آن‌ها بسیار مهم است.
جیره گوسفند استاندارد
همان‌طور که در سطرهای قبل توضیح داده شد جیره نویسی متناسب هر گوسفند و هر مزرعه‌ای اهمیت زیادی در نگهداری و پرورش گوسفند دارد. یک جیره غذایی استاندارد و مطلوب چه برای میش دوقلوزا چه چندقلوزا باید شامل کنسانتره و علوفه باشد. البته مقدار این خوراک روزانه با توجه به دوره پرورشی‌ای که گوسفند در آن قرار دارد متغیر خواهد بود. برای مثال هدف از تغذیه گوسفند در دوره نگهداری صرفاً حفظ وزن آن و جلوگیری از لاغری زیاد دام است. با نزدیک شدن به دوره فحلی و جفت‌گیری، دوره بارداری و زایمان و دوره شیردهی، مقدار جیره روزانه هر میش متفاوت خواهد بود. معمولاً این مقدار بین 1300 تا 1800 گرم در روز متغیر خواهد بود. البته لازم به ذکر است که برای میش دو قلوزا و چند قلوزا ممکن است این خوراک افزایش پیدا کرده و در دوران شیردهی تا 2500 گرم در روز نیز افزایش پیدا کند
ترکیبی کنسانتره‌ای که به گوسفند شیرده به خصوص گوسفند دو قلوزا و چند قلوزا داده می‌شود حتماً باید شامل کنجاله سویا، ذرت، جو، سبوس، نمک و مواد معدنی و ویتامین‌ها باشد. مقدار هر کدام از این مواد در ترکیب تشکیل‌دهنده کنسانتره باید بر اساس جیره نویسی مختص آن گله، مزرعه یا دام تعیین شود.
در ضمن نباید از یاد برد که علوفه‌ای که به دام داده می‌شود نیز باید از کیفیت و ارزش غذایی مطلوبی برخوردار باشد. امروزه و در دامداری صنعتی و مدرن، علوفه‌های هیدروپونیک از جمله خوراکی هستند که مورد توجه دامداران و مزرعه‌داران قرار گرفته‌اند اما باید دقت داشت که این نوع از علوفه‌ها به دلیل اینکه در فضای سربسته و بدون وجود خاک کشت داده می‌شوند، ارزش غذایی زیادی ندارند. در واقع باید گفت که بین 70 تا 80 درصد وزن این علوفه‌ها تشکیل شده از آب است و دام با خوردن آن‌ها مواد مغذی ارزشمندی را دریافت نخواهد کرد. در صورتی که علوفه‌های هیدروپونیک در جیره میش دوقلوزا و چند قلوزا قرار دارد یا باید مقدار آن را بر اساس ارزش غذایی‌ای که دارد افزایش داد یا باید علوفه‌های مغذی را جایگزین آن کرد.