نحوه تولید مثل گوسفندان ؛ روش‌های جفت‌گیری و مراقبت از گوسفند باردار
1.روش جفت‌گیری دستی یا دستکاری شده
در این نحوه تولید مثل گوسفندان و بزها، نرها را از مکانی دیگر به محل حضور ماده‌ها منتقل می‌کنند تا با یکدیگر جفت‌گیری داشته باشند. این فرآیند می‌تواند برعکس هم باشد؛ یعنی می‌توان ماده‌ها را به محل حضور نرها منتقل کرد. در شیوه جفت‌گیری دستکاری شده، عموماً به یک قوچ، بز نر یا هر حیوان نر دیگری، اجازه داده نمی‌شود که با بیش از سه میش به‌خصوص میش افشاری ، بز ماده یا حیوانات ماده دیگر جفت‌گیری داشته باشد.
مزیت‌های روش جفت‌گیری دستکاری شده
استفاده از این روش تضمین می‌کند که عمل تولید مثل گوسفندان و جفت‌گیری یا باروری به طور کامل انجام شود و به مزرعه‌دار یا دام‌پرور این امکان را می‌دهد که از جفت‌گیری گوسفندان یا بزها اطمینان حاصل کند. مزیت دیگر روش جفت‌گیری دستی این مورد است که ریسک آسیب زدن حیوانات به یکدیگر را کاهش می‌دهد. برای این که روش جفت‌گیری دستکاری شده در مطلوب‌ترین شرایط انجام شود بهتر است که سن نرهای حاضر در فرآیند جفت‌گیری از ماده‌ها بیشتر باشد. برای جفت‌گیری میش افشاری این روش بسیار بااهمیت است.
در نهایت باید دانست این نحوه تولید مثل گوسفندان کارایی حیوان نر را در جفت‌گیری افزایش می‌دهد و در مورد حیوانات ماده به‌خصوص میش افشاری نیز باعث می‌شود که آن‌ها در بازه‌های زمانی کوتاه‌تری جفت‌گیری کنند و البته تعداد ماده‌هایی که در یک گله گوسفند یا بز جفت‌گیری می‌کنند را نیز افزایش خواهد داد.
2.روش جفت‌گیری لانه‌ای یا کلونی
در شیوه جفت‌گیری لانه‌ای یا کلونی میش‌ها و بزهای ماده را در دسته‌هایی ۲۰ تا ۲۵ عددی تفکیک می‌کنند سپس نرها را در طول شب به کلونی وارد می‌کنند. با روشن شدن هوا دوباره نرها را از میش‌های درون کلونی جدا می‌کنند و به مکان دیگری انتقال می‌دهند.
مزیت‌های شیوه جفت‌گیری لانه‌ای
از جمله محاسن نحوه تولید مثل گوسفندان در روش جفت‌گیری کلونی باید به این نکته اشاره کرد که به‌کارگیری این شیوه از درگیری و ایجاد استرس توسط نرها در بین میش‌های در حال چرا جلوگیری می‌کند. مزیت دیگر نیز این است که این روش باعث می‌شود نرها به خوبی استراحت کنند و همچنین تغذیه مناسبی هم داشته باشند. امکان چرا کردن بدون استرس برای میش افشاری بسیار مهم است.
3.روش جفت‌گیری در گله یا مرتع
در شیوه جفت‌گیری در گله یا مرتع در تمام ساعات شبانه‌روز نرها در گله حضور خواهند داشت و عمل جفت‌گیری به صورت طبیعی و بدون کنترل انجام می‌شود. این نحوه تولید مثل گوسفندان و دیگر حیوانات، قدیمی‌ترین شیوه در تاریخ دامپروری است.
معایب روش جفت‌گیری در مرتع یا گله
استفاده از این شیوه ممکن است باعث این مسئله شود که نرها به دلیل حضور مداوم در کنار ماده‌ها و فعالیت جنسی زیاد بیشتر ذخایر بدنی و انرژی خود را از دست بدهند و در نهایت شرایط بدنی آن‌ها تضعیف شود. از دیگر ایرادات این روش جفت‌گیری در گوسفندان و بزها باید به این نکته اشاره کرد که در برخی موارد ممکن است میش یا بز ماده خاصی برای قوچ یا بز نر جذابیت زیادی از لحاظ جنسی داشته باشد و حیوان نر بدون کنترل و چندین بار اقدام به جفت‌گیری با آن نماید. این کار باعث کاهش نرخ باروری در بین میش‌ها و بزهای ماده خواهد شد. نکته منفی دیگرِ روش جفت‌گیری در گله یا مرتع این است که یک قوچ یا بز نر ممکن است در طول یک شب به دلیل فعالیت جنسی زیاد دچار خستگی شده باشد و همین عامل باعث شود میش‌ها و بزهای ماده‌ای که با این حیوان نر جفت‌گیری می‌کنند نتوانند تعداد اسپرم مطلوبی که برای بارور شدن نیاز دارند را دریافت کنند. این اتفاق باعث خواهد شد تمام فرآیند جفت‌گیری یا جفت‌گیری‌هایی که با این قوچ یا بز نر انجام شده است بدون نتیجه باشد. در نهایت باید گفت که این نحوه تولید مثل گوسفندان و به‌خصوص میش افشاری را از نظر بدنی ضعیف خواهد کرد.
4. نحوه تولید مثل گوسفندان در روش تلقیح مصنوعی
در شیوه تلقیح مصنوعی از مَنی تازه و منجمد شده حیوان نر استفاده می‌شود و باید دانست که این نحوه تولید مثل گوسفندان بهترین راه برای توزیع بهینه و مطلوب اسپرم‌های حاوی ژن بارور شونده و ممتاز، از یک گله به گله‌های دیگر در اکوسیستم‌های مختلف است. نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که در این شیوه برای میش‌ها و بزهای ماده از روش تلقیح اسپکولوم استفاده می‌شود. (کنار زدن بافت‌ها به وسیله وسیله‌ای آینه‌دار تا بتوان بهتر فرآیند لقاح را انجام داد). در ضمن در حالت کلی شیوه تلقیح دهانه رَحِم برای افزایش نرخ باروری توصیه می‌شود. در نهایت خوب است بدانید که روش لقاح مصنوعی در اغلب اوقات باعث می‌شود نرخ باروری در مقایسه با باروری طبیعی کاهش پیدا کند زیرا مَنی منجمد می‌تواند تا ۴۰ درصد نرخ باروری را کاهش دهد.
مراحل بعد از جفت‌گیری و لقاح
۱) مراقبت از حیوانات باردار
اولین نکته که مزرعه‌دار یا دام‌پرور باید بداند این است که میش افشاری باردار ، دیگر میش‌های باردار و بزهای ماده عموماً نباید با دست حمل شوند. همچنین دانستن این نکته مهم است که میش‌ها و بزهای باردار در مراحل پیشرفته بارداری نیاز است که از گله جدا شده و از لحاظ تغذیه نیز مورد مراقبت بیشتری قرار بگیرند.
از دیگر نکاتی که در بحث مراقبت از حیوانات باردار باید حتماً به آن دقت کرد این است که بدانید میش یا بز باردار در برابر آب‌وهوای سرد آسیب‌پذیر خواهد بود. همچنین در مزارع دامپروری باید میش‌ها و بزهای بارداری که در مراحل آخر بارداری هستند را در اتاقک‌های مخصوص زایمان نگه‌داری کرد و در بازه زمانی ۴ تا ۶ روز تا موعد زایمان، آن‌ها را به این اتاقک‌ها منتقل کرد. در این اتاقک‌ها یا «آغل‌های بره زایی» باید نهایت راحتی و آسایش را برای حیوان باردار فراهم کرد. در ضمن در هر اتاقی باید انحصاراً ملافه‌های تمیز و نرم قرار بگیرد.
هنگامی که زایمان حیوان ماده نزدیک باشد باید به آن حیوان غذای اضافی داده شود. بازه زمانی مناسب برای افزایش غذای حیوان باردار ۳ یا ۴ هفته قبل از زایمان است. اضافه کردن مقدارِ غذای میش افشاری ، گوسفند یا بز باردار باعث خواهد شد که این حیوانات از لحاظ بدنی برای زایمان در وضعیت مناسب‌تری قرار بگیرند. همچنین تغذیه بیشتر منجر به تولید شیر بیشتر و به دنیا آوردن بزغاله یا بره سنگین‌وزن‌تری خواهد شد. در ضمن تغذیه مناسب در دوران بارداری به رشد سریع‌تر بره‌ها یا بزغاله‌ها بعد از تولد کمک خواهد کرد.
۲) خطرات تغذیه نامناسب در دوران بارداری
اگر گوسفند یا بز ماده در دوران بارداری تغذیه مناسبی نداشته باشد این عامل می‌تواند موجب «توکسمی بارداری» شود. (مسمومیت خونی که ناشی از عملکرد نامناسب بدن باشد به توکسمی بارداری معروف است) از دیگر خطرات و ریسک‌های تغذیه نامناسب حیوان باردار باید به سقط کردن جنین و یا به دنیا آوردن بره‌ها و بزغاله‌های نارس اشاره کرد.
توضیحاتی در مورد تغذیه گوسفندان باردار
همچنین تغذیه نامناسب و خلاف قواعد جیره نویسی در این دوران، می‌تواند موجب ایجاد ضعف در گوسفند باردار و احتمال آسیب رسیدن به بره یا بره‌ها شود. دامداران باید بدانند که جیره غذایی گوسفند باردار به نسبت جیره گوسفند در دوران غیر بارداری تفاوتی عمده دارد و حدوداً وزن خوراک روزانه چنین میشی باید از 1500 گرم در روز به 2300 تا 2500 گرم در روز، در دوران زایمان و شیردهی افزایش پیدا کند.
کنسانتره باکیفیت که در آن کنجاله سویا، ذرت، جو، سبوس، نمک، ویتامین‌ها و مکمل‌ها و … وجود داشته باشد، بخش اصلی این خوراک را تامین کرده و استفاده از علوفه‌های خشک و تازه نیز از لحاظ حجمی بخش عمده این جیره را در برمی‌گیرد.
نکته‌ای که باید به آن دقت داشت استفاده از علوفه‌های مغذی در این جیره غذایی است. امروزه برخی از دامداران به کشت و پرورش علوفه‌های هیدروپونیک روی آورده‌اند و این علوفه‌ها را به عنوان یک علوفه تازه، در فصل‌های مختلف به مصرف دام‌ها و گوسفندان می‌رسانند.
نکته‌ای که در مورد علوفه‌های هیدروپونیک باید به آن دقت داشت این است که حجم زیادی از ساختار این خوراک از آب تشکیل شده است. چیزی در حدود 70 تا 80 درصد ساختار کل این علوفه تشکیل شده از آب است. با توجه به این نکته دور از ذهن نیست که چنین علوفه‌ای خوراک مغذی و مناسبی برای گوسفند و دام‌ها نبوده و به خصوص برای گوسفندان باردار و نزدیک به زایمان نمی‌تواند آن‌چنان مغذی باشد.
بنابراین دامپروران و صاحبان گله‌ها و مزارع گوسفند نباید جیره روزانه گوسفندان باردار یا شیرده خود را بر مبنای وزن علوفه‌های هیدروپونیک بسنجند بلکه بهتر است از این مواد برای طعم‌دار کردن علوفه‌های خشک یا کنسانتره استفاده کرده و همچنان بر مبنای جیره نویسی استاندارد و مخصوص دام‌های خود پیش بروند.
کارشناسان ما در شرکت افشار ژن آمادگی دارند تا در زمینه‌هایی مانند جیره نویسی و مشاوره‌‌ی تغذیه‌ای به این عزیزان راهکار و برنامه مدونی را ارائه دهند. همچنین کنسانتره داشتی و پرواری تولید شده در شرکت افشار ژن هم با بهترین کیفیت و مناسب‌ترین قیمت آماده واگذاری به متقاضیان محترم است. با ما تماس بگیرید.
در صورتی که خواندن مقاله نحوه تولید مثل در گوسفندان و روش‌های جفت‌گیری و مراقبت‌های بعد از زایمان برای شما مفید بوده است، پیشنهاد می‌کنیم مقاله اصلاح نژاد‌های دامی را نیز مورد مطالعه قرار بدهید.
در ضمن مجتمع دامپروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.