تزریق دارو یا واکسن به دام
تزریق دارو به دام یکی از مسائل بسیار مهم است که دامداران در صورت تسلط به آن می‌توانند در شرایط اضطراری به دام‌های خود کمک کنند. بعضی از دام‌ها در طول دوران رشد خود دچار بیماری می‌شوند و گاهی نیاز است که به آن‌ها داروهایی به‌صورت تزریقی داده شود. واکسیناسیون دام‌ها در پرواربندی آن‌ها نقش مهمی دارد زیرا تزریقات مناسب و به‌موقع می‌تواند مانع از ابتلای دام به بیماری شود. تزریق به‌موقعی که با شیوه صحیح انجام شود به دام آسیب نزده و باعث بهبود سلامتی او خواهد شد. تزریق باید حتماً با توجه به نوع و میزان دوز دارویی که قرار است برای دام استفاده شود به کار برود. بهترین حالت آن است که تزریق بر اساس بروشور دارو یا دستورالعملی که در آن ذکر شده صورت بگیرد. تزریق به دام‌ها حتماً باید بر اساس وزن دام‌ها انجام شود.
تزریق داروها و یا واکسن‌ها به سه شیوه درون‌رگی، زیر جلدی و عضلانی یا ماهیچه‌ای انجام می‌شود. رعایت اصول ایمنی دام هنگام تزریق دارو یا واکسن به دام امری ضروری است. همچنین کسی که مسئول تزریق به دام است باید به‌خوبی با مسائل مختلف مرتبط با تزریقات دامی مانند انتخاب سرسوزن مناسب، هواگیری و موارد دیگر آشنا باشد. همچنین لازم به ذکر است که در صورت عدم توجه کافی به موارد مرتبط با تزریق در دام‌ها یا سهل‌انگاری در انجام آن ممکن است عوارضی در آن‌ها ایجاد شود مواردی همچون زخم‌ها یا اِسکارهای بافتی، آبسه، درد، ورم، باقی‌مانده‌های دارویی و موارد دیگر در بدن را شامل می‌شود.
ازجمله مواردی که در استفاده از هر دارو یا واکسن باید به آن توجه ویژه کرد برچسب یا کاتالوگی است روی آن‌همه ویژگی‌های مربوط به آن دارو نوشته‌شده است. همچنین در آن دستورالعمل‌ها و توصیه‌های لازم و کشور سازنده نیز مورداشاره قرارگرفته است. این موارد را می‌توان به‌صورت خلاصه در جدول زیر آورد:
| دوزاژ دارو | فرمول دارو |
| خطرات مصرف کردن دارو | زمان عدم کشتار دام |
| دستورالعمل مصرف دارو | زمان عدم مصرف شیر در دام |
| روش تجویز دارو | غلظت دارو |
| موارد اندیکاسیون | نام دارو |
| موارد عدم مصرف دارو | تاریخ انقضای مصرف دارو |
همچنین باید توجه داشت که هنگام تزریق دارو به دام باید نکاتی را رعایت کرد. برخی از این نکات به شرح زیر هستند:
- تکان دادن دارو درصورتی‌که روی آن نوشته‌شده است «قبل از مصرف تکان دهید».
- عدم مخلوط کردن داروهای مختلف در یک سرنگ و عدم تزریق چنین ترکیبی به دام
- تزریق واکسن یا دارو به بخش‌های مختلف بدن دام در صورت زیاد بودن حجم و مقدار ماده تزریقی
- انتخاب طول سوزن مناسب بسته به جثه و اندازه دام و عدم استفاده از یک سرسوزن یکسان ازنظر طول برای همه دام‌ها
- طول سوزنی که برای تزریق به دام به کار می‌رود باید بسته به محلی که قرار است تزریق در آن انجام شود تغییر کند. به‌عنوان‌مثال سرسوزنی که برای تزریق عضلانی به کار می‌رود بلندتر از سرسوزن در تزریق زیر جلدی باشد.
- بهتر است برای تزریق راحت‌تر به دام‌ها و کاهش دردی که متحمل می‌شوند از سرسوزن با قطر کوچک‌تر استفاده شود.
- استفاده از سرسوزن یک‌بارمصرف در تزریقات دامی و غیردامی امری طبیعی است البته این مورد هنگام تزریقاتی که برای داروهای ضدانگلی است ضرورت اجرایی ندارد و می‌توان برای هرچند دام از یک سرسوزن استفاده کرد.
- استفاده از سرسوزن‌های استریل‌شده و جداگانه در تزریق امری اساسی و مهم است.
تزریق واکسن و دارو در دام‌ها به شکل صحیح به سه طریق انجام می‌شود. این روش‌ها را به‌صورت خلاصه می‌توان به شکل زیر بیان کرد:
تزریق عضلانی یا ماهیچه‌ای
- هوا را از طریق مکش به درون سرنگ وارد کرده و از این طریق دارو را به درون آن می‌آوریم.
- بعدازآنکه دارو به سرنگ وارد شد باید آن را به سمت بالا گرفته و به آن ضربه وارد شود تا هوای داخل آن خارج گردد.
- تزریق عضلانی باید به‌صورت عمودی و با زاویه ۹۰ درجه انجام شود و عمیق باشد.
- اطمینان از اینکه سوزن داخل رگ نیست امری مهم است و نیز باید ابتدا سوزن وارد شده و بعدازآن سرنگ به آن متصل گردد.
- اگر خون به داخل سرنگ وارد شود، نشانه آن است که سوزن به رگ وارد شده لذا باید آن را خارج کرده و دست‌کم در محلی که با محل تزریق قبلی ۵/۲ سانتی‌متر فاصله دارد تزریق را مجدداً انجام داد.
تزریق زیر جلدی
- برای این نوع از تزریق دارو به دام ، نیمه بالایی گردن و جلوی کتف یا روی دنده‌ها یا بالای دست و زیرپوست دام از بهترین محل‌ها برای تزریق است.
- بهترین سوزن برای تزریق از این نوع، بین ۲/۱ تا ۵.۲ سانتی‌متر طول دارد.
- در این نوع تزریق ضرورت دارد تا سوزن با زاویه بین ۳۰ تا ۴۵ درجه وارد شود.
تزریق درون وریدی
- باید دانست که بهترین ناحیه از بدن دام برای این نوع تزریق، سیاهرگ گردن یا ورید ژوگولار یا سیاهرگ وداج است.
- از مهم‌ترین نکات در زمینه تزریق درون‌رگی این است که این روش تنها وقتی مجاز است که روی برچسب دارو درج‌شده باشد که آن را می‌توان به‌صورت وریدی تزریق کرد.
- این نوع تزریق در داخل سیاهرگ دمی یا به‌عنوان آخرین ناحیه در داخل رگ شیری امکان‌پذیر است.