کنسانتره گوسفندی
کنسانتره گوسفندی و تهیه آن یکی از موارد بسیار مهم در امر دامپروری است زیرا وجود بعضی از مواد مهم که تأمین آن به‌وسیله علوفه گوسفندی سخت یا ناممکن به نظر می‌رسد در غذای گوسفندان ضروری است و باید به نحو دیگری صورت گیرد. از مهم‌ترین این مواد بااهمیت می‌توان به جو، تفاله چغندر، کنجاله کلزا، سبوس گندم، کنجاله ذرت و کنجاله سویا اشاره کرد. تهیه همه این مواد ممکن است برای دامداران سخت باشد و عملاً نتوان آن را انجام داد. همچنین ممکن است گوسفندان نتوانند این مواد را به‌صورت جداگانه مصرف کنند به همین خاطر این مسأله را می‌توان به‌وسیله کنسانتره گوسفندی تأمین کرد. کنسانتره گوسفندی برای پرواربندی گوسفندان ضروری است. کنسانتره مانند معجونی است که نیازهای اساسی دام را به مواد غذایی تأمین می‌کند. برخی از این نیازها شامل نیاز به انرژی، پروتئین، فیبر، چربی، کلسیم و فسفر است.
کنسانتره گوسفندی شامل مواد غذایی همچون جو، سویا، ذرت، سبوس گندم، گلوتِن، نمک، جوش‌شیرین، ویتامین A، ویتامین E و ویتامین D3، کنجاله‌های پروتئینی مثل کلزا و آفتابگردان و ملاس چغندر است. از مهم‌ترین نکات در زمینه کنسانتره این است که می‌توان با تغییر مقدار و میزان جو، ذرت و سویای موجود در کنسانتره میزان انرژی و پروتئین موجود در آن را تغییر داد و بالانس کرد.
انواع کنسانتره
کنسانتره به‌صورت کلی به دو شکل در بازار موجود است. یکی از انواع آن کنسانتره پودری است که به مَش نیز معروف است و استفاده از آن به دلایل زیر توصیه نمی‌شود:
- خیلی برای گوسفند خوش‌خوراک نیست.
- این نوع کنسانتره برای هضم و گوارش گوسفند مشکل ایجاد می‌کند.
- دورریزی این نوع کنسانتره به دلیل پودری بودنش زیاد است.
نوع دیگر کنسانتره، کنسانتره فشنگی یا پِلِت است. این نوع را به دلیل اینکه معایب کنسانتره پودری را ندارد به دامداری‌ها می‌توان توصیه کرد.
برخی از نکاتی که رعایت آن‌ها در مورد کنسانتره گوسفندی می‌تواند کمک‌کننده باشد به شرح زیر هستند:
- بالانس بودن مواد موجود در جیره غذایی دام از مهم‌ترین نکات است؛ بنابراین علوفه، کنسانتره و مکمل‌های معدنی باید به‌خوبی و به‌درستی در غذای دام مورداستفاده قرار گیرند.
- اکنون در ایران در اغلب مراکز پرورش گوسفند، نسبت میان علوفه و کنسانتره به‌صورت ۵۰-۵۰ است یعنی نیمی از غذای دامی را کنسانتره و نیم دیگری را علوفه تشکیل می‌دهد که این مورد در برخی کشورهای همسایه ایران به‌صورت ۷۰-۳۰ است به این معنا که ۷۰ درصد آن را کنسانتره و ۳۰ درصد دیگر را علوفه تشکیل می‌دهد. رعایت ضریب ۵۰-۵۰ چندان مناسب نیست زیرا نمی‌تواند نیازهای غذایی گوسفندان را به‌طور کامل رفع کند و از طرف دیگر با توجه به محدودیت منابع شاید نتوان این درصد را به نسبت ۷۰-۳۰ رساند بنابراین شاید اگر در ابتدا این نسبت به ضریب ۶۰-۴۰ برسد معقول‌تر باشد.
- کنسانتره‌ها باید عاری از هر نوع ماده سمی یا مضر برای گوسفندان باشد.
- علوفه‌ها معمولاً باید به میزان بسیار زیادی مصرف شوند تا بتوانند میزان انرژی موردنیاز دام را تأمین کنند و این ممکن است در برخی از حالات نگهداری از گوسفندان موجب آسیب به طبیعت شود درحالی‌که استفاده از کنسانتره در ابعاد کمتری می‌تواند میزان انرژی موردنیاز گوسفندان را برای پرواربندی تأمین سازد.
- کنسانتره‌ها بر اساس اصول دقیقی و با نسبت‌های معین ساخته می‌شوند بنابراین نباید نگران طعم و بوی گوشت یا شیر گوسفند بود. همچنین این مواد آسیبی به گوسفندان وارد نمی‌سازند.
- استفاده از کنسانتره یکی از راه‌های کاهش هزینه‌های دامپروری است. همچنین این مسأله می‌تواند بازدهی تولید محصولات دامی را در مدت‌زمان کم‌تر به مقدار قابل‌توجهی بالاتر ببرد. همین امر موجب افزایش سودآوری امر دامپروری خواهد شد.
- از دیگر نکاتی که رعایت آن اهمیت فراوانی دارد این است که باید مقدار کنسانتره مصرفی را نسبت به ابعاد و جثه گوسفندان در نظر گرفت و لازم است که این مورد در مورد همه آن‌ها به یک میزان به کار نرود زیرا رعایت تعادل ابعاد و جثه بدنی آن‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.
- ازآنجایی‌که گوسفندان همیشه جیره کنسانتره خود را با اشتهای فراوان می‌خورند، دیگر نیازی نیست که دامداران نگران عدم تغذیه گوسفندان خود باشند. همین‌جا لازم به ذکر است که ضرورت دارد تا در محلی که گوسفندان جیره کنسانتره خود را مصرف می‌کنند، آب آشامیدنی سالم و کافی وجود داشته باشد.
- به‌عنوان نکته آخر نیز باید اشاره کرد که همواره کنسانتره را باید در جای خشک و پاکیزه نگهداری کرد و در زمان خرید آن به تاریخ انقضای آن دقت نمود.