تب کیو در گوسفندان ؛ بیماری مشترک بین انسان و دام
تب کیو در گوسفندان یک بیماری شایع است که به‌عنوان کوکسیلوزیس نیز شناخته می‌شود. معمولاً تب Q هیچ علامت بالینی در گوسفندان نشان نمی‌دهد، اما می‌تواند باعث سقط جنین شود. تب کیو که یک بیماری مشترک بین انسان و دام بوده اما به‌ندرت کشنده است. این ویروس می‌تواند توسط گوسفند، بز و گاو به انسان و سایر حیوانات منتقل شود. بیماری تب کیو به‌احتمال زیاد در اطراف دیواره جفت، مایعات رحمی یا مواد سقط شده ریخته می‌شود. حیوانات در تماس مستقیم با مواد بسیار عفونی مرتبط با زایمان یا شیردهی می‌توانند آلوده شوند. افراد می‌توانند با تنفس گردوغبار آلوده به مدفوع حیوانات آلوده، ادرار، شیر و ضایعات زایمان آلوده شوند. افرادی که معمولاً علائمی شبیه آنفولانزا از جمله تب، لرز، خستگی و درد عضلانی دارند، به این بیماری مبتلا شده‌اند. معمولاً تب کیو یک بیماری خفیف با علائمی شبیه آنفولانزا است و در محیط یافت می‌شود و می‌تواند سال‌ها زنده بماند.
عامل تب کیو در گوسفندان
عامل تب کیو یک باکتری گرم منفی درون‌سلولی است که داخل مونوسیت‌ها (بزرگ‌ترین سلول در جریان خون) و ماکروفاژها (سلول‌های مهم سیستم ایمنی) تکثیر و افزایش می‌یابد. این نوع باکتری نسبت به گرما، خشک‌کردن و ضدعفونی‌کننده‌های رایج مقاومت نشان می‌دهند. این ویژگی موجب می‌شود باکتری به مدت طولانی در محیط بیرون زنده بماند. این امکان وجود دارد که کوکسیلوزیس در خاک و مواد آلوده از قبیل پشم، گردن و خاک ماه‌ها و حتی سال‌ها دوام بیاورد. به طور مؤثر پاستوریزه کردن شیر موجب نابودی کوکسیلوزیس می‌شود. تب کیو قابلیت جایگزینی در رحم، جفت، پستان‌ها، گره‌های لنفاوی فوق پستانی و منبع آلودگی در هنگام زایمان را مهیا می‌کند.
آیا تب کیو شایع است؟
عفونت کوکسیلا بورنتی گوسفند از نظر توزیع جغرافیایی تقریباً در سراسر جهان وجود دارد. به‌طورکلی تصور می‌شود در اغلب کشورها این بیماری وجود دارد. شیوع واقعی عفونت تب کیو به طور معمول در ایالات متحده آمریکا از 8 تا 12 درصد در دام‌ها متغیر است.
علائم بیماری تب کیو
معمولاً حیوانات آلوده سالم به نظر می‌رسند. بااین‌حال، بیماری ممکن است به شکل شیوع سقط جنین در گوسفند رخ دهد. برخی از میش‌ها بدون علائم بالینی مشخصی سقط جنین می‌کنند، درحالی‌که برخی از آن‌ها 1 تا 2 روز قبل از سقط جنین دچار بی‌اشتهایی و افسردگی می‌شوند. گوسفندان بعد سقط جنین یا عفونت اولیه می‌توانند آلوده باشند. پس از ایجاد عفونت، ماده می‌تواند ارگانیسم را به طور نامحدود حمل کند و به‌صورت پراکنده آن را در شیر و هنگام زایمان انتقال دهد. گوسفندهای آلوده اغلب زایمان طبیعی دارند، اما همچنان می‌توانند به‌عنوان منبع عفونت برای انسان عمل کنند. معمولاً بیماری تب کیو بدون علائم و ناقل است، اما می‌تواند باعث سقط جنین یا مرده‌زایی (به‌دنیاآمدن جنین مرده) در نشخوارکنندگان شود. مهم‌ترین علائم تب کیو شامل موارد زیر می‌شود:
- سقط جنین
- مرده‌زایی
- ناباروری
- ورم پستان
معمولاً گوسفندانی که باردار نیستند، علائم بالینی از خود نشان نمی‌دهند، یعنی ناقل هستند.
[wbcr_php_snippet id=”6222″ title=”post link 1″]
روش‌های انتقال و انتشار بیماری Q
تب کیو در شیر، ادرار و مدفوع مشاهده می‌شود، اما مهم‌تر از همه، در طول زایمان، غلظت عظیمی از باکتری تا یک میلیارد در سانتی‌متر مکعب، در مایعات آمنیوتیک (مایع روشن و زرد رنگی که داخل کیسه آب تشکیل شده و جنین را احاطه می‌کند) و جفت یافت می‌شود. این نوع باکتری می‌تواند در برابر گرما و خشک‌شدن مقاومت کند. در این صورت می‌تواند گردوغبار را آلوده کند و توسط باد در فواصل طولانی پخش شود. تب Q بسیار عفونی است که یک ارگانیسم استنشاق شده می‌تواند باعث بیماری بالینی در حیوان یا شخص شود. معمولاً شیوع این بیماری بعد از زایمان یا سقط جنین رخ می‌دهد که محیط با مایعات زایمانی آلوده می‌شود. همچنین تب کیو می‌تواند توسط کنه‌هایی که باکتری‌ها را از حیوان مبتلا به دام حساس و مدفوع آن حاوی باکتری است و در نتیجه محیط را نیز آلوده می‌کند، انتقال داده شود. ازآنجایی‌که در شیر گوسفند آلوده نیز وجود دارد؛ بنابراین با نوشیدن شیر آلوده غیرپاستوریزه انسان‌ها به ویروس تب کیو مبتلا می‌شوند. افرادی که شیر خام (غیرپاستوریزه) می‌نوشند، بیشتر در خطر مواجه با این بیماری هستند. همین‌طور می‌توان گفت افرادی که تماس مستقیم با مایعات زایمان، جفت یا جنین‌های سقط شده دارند، بیشتر در معرض این بیماری هستند.
چگونه از تب کیو جلوگیری کنیم؟
- از مصرف لبنیات غیرپاستوریزه دام‌ها از جمله گاو، گوسفند و بز خودداری کنید.
- تماس با مایعات زایمان و جفت را در طول زایمان محدود کنید.
- در هنگام تمیزکردن کودهای دامی یا تماس با مایعات زایمان باید از دستکش، ماسک ویژه محافظت در برابر تب کیو و محافظ چشم استفاده نمایید.
- از لباس‌های محافظ مانند کت و چکمه استفاده نمایید.
- بعد از تماس با گوسفندان دوش بگیرید و لباس و کفش خود را تعویض کنید.
چه افرادی در معرض خطر ابتلا به ویروس تب کیو هستند؟
کسانی که با حیوانات آلوده به باکتری تب کیو، به‌ویژه افرادی که در مزارع یا با حیوانات کار می‌کنند، تماس دارند. نمونه‌هایی از مشاغل پرخطر شامل موارد زیر هستند:
- دامداران
- کارگران کشتارگاه
- دامپزشکان
- محققین حیوانی یا آزمایشگاهی
تب کیو در گوسفندان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص تب کیو می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، چراکه گوسفندان هیچ نشانه‌ای از بیماری را در خود نشان نمی‌دهند. در نمونه‌های گوسفندانی که جنین سقط کرده‌اند، تشخیص باکتری معمولاً با استفاده از آزمایش سرولوژیکی برای شناسایی آنتی‌بادی‌ها براساس استانداردهای موجود در OIE تأیید می‌شود. گوسفندان را می‌توان با PCR یا ایمونوهیستوشیمی ضایعات جفت آزمایش کرد. همچنین PCR می‌تواند برای آزمایش شیر و مدفوع استفاده شود. همین‌طور می‌توان گفت به‌دلیل ماهیت بسیار مسری بودن باکتری و خطر مرتبط با آن برای پرسنل آزمایشگاه، به‌ندرت برای تشخیص استفاده می‌شود. در حال حاضر، هیچ روش و آزمایش دقیقی برای مشخص‌کردن تب کیو وجود ندارد که نتایج قطعی دقیق و قابل اعتمادی را ارائه دهد.
[wbcr_php_snippet id=”6301″ title=”post link 2″]
نحوه درمان تب Q در گوسفندان
خوشبختانه در حال حاضر برای درمان تب کیو می‌توانید از داروهایی نظیر کلر تتراسایکلین برای گوسفندان استفاده نمایید. در این صورت به مدت 5 روز هر 500 میلی‌گرم برای هر رأس دام در نظر گرفته می‌شود. در صورت مشاهده علائم مثبت و تأثیرگذار در روند بهبود گوسفند دارو را کاهش دهید و به 250 میلی‌گرم برسانید. گوسفندانی که سقط جنین داشته‌اند، ضروری است بلافاصله از دیگر دام‌ها جدا شده و تزریق آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند اکسی تتراسایکلین و اکسی تتراسایکلین در زیرپوست آن‌ها انجام شود.
تب کیو چگونه پخش می‌شود؟
در اغلب مواقع تب کیو از طریق دام‌های آلوده مانند بز، گوسفند و گاو به انسان انتقال داده می‌شود. به‌طورکلی انسان‌ها از روش‌های زیر می‌توانند به تب کیو مبتلا شوند:
- افراد با لمس مدفوع، ادرار، شیر و یا خون دام آلوده مبتلا می‌شوند.
- تنفس در محیط‌هایی که به باکتری تب کیو آلوده است.
- افراد با لمس یک حیوان تازه‌متولدشده یا ضایعات زایمان (جفت، مایعات تولد) از گوسفند آلوده مبتلا می‌شوند.
- افراد با مصرف شیر خام (غیرپاستوریزه) به ویروس تب کیو مبتلا می‌شوند.
آیا آزمایش تشخیصی برای ویروس تب کیو در گوسفندان مبتلا به عفونت تحت بالینی (بدون سقط بالینی) وجود دارد؟
تعدادی آزمایش سرولوژیکی برای تب کیو در دام‌ها وجود دارد که پاسخ ایمنی (آنتی‌بادی‌ها) نسبت به عفونت را نشان می‌دهد که نشان‌دهنده عفونت قبلی یا فعلی است. بااین‌حال، آزمایش‌های سرولوژیکی نشان نمی‌دهند که آیا میش آلوده ممکن است ارگانیسم‌ها (بیماری قابل بین دام و انسان) را رها کند یا خیر. همچنین، سنجش‌های سرولوژیکی برای غربالگری گوسفندان مناسب هستند، اما تفسیر سطح بیماری دام دشوار است.
تست‌های ELISA تب کیو به دلایل عملی (سهولت استفاده و دردسترس‌بودن کیت‌های تست) و حساسیت بالاتر آن‌ها در مقایسه با تست‌های دیگر، مانند تثبیت مکمل (CFT) ترجیح داده می‌شوند. بعد از انجام تست‌های ELISA در صورت مشکوک بودن به تست، توصیه می‌شود که نمونه جدیدی از حیوان در 2 تا 4 هفته جمع‌آوری و مجدداً آزمایش شود. اگر نمونه پس از 2 آزمایش جداگانه مشکوک باقی بماند، با روش دیگری مانند (CFT) مجدداً تست شده و بررسی وضعیت اپیدمیولوژیک در گوسفندان در نظر گرفته می‌شود. همچنین، در نظر داشته باشید که سنجش‌های سرولوژیکی برای استفاده در گوسفندان طراحی شده‌اند. برخی از نشریات علمی از تفسیر آزمایش‌های سرولوژیکی با حداقل 6 حیوان آزمایش شده حمایت می‌کنند.
چگونه سقط جنین با تب کیو در آزمایشگاه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص سقط جنین تب کیو مستلزم آزمایش آزمایشگاهی جنین و جفت سقط شده یا میش است. تشخیص براساس شناسایی ضایعات جفت (آسیب‌شناسی ناخالص و میکروسکوپی) همراه با شناسایی ارگانیسم با روش‌های غیرکشت است. کشت باکتری کوکسیلا بورنتی به‌دلیل قابلیت مسری بودن در کشت‌های آزمایشگاهی برای تکنسین‌های آزمایشگاه امکان‌پذیر نیست. در این صورت تشخیص سقط جنین تب کیو براساس روش‌های غیرکشت خاص مانند ایمونوهیستوشیمی (تشخیص آنتی‌ژن‌ها در مقاطع بافتی) است تا کوکسیلا بورنتی را به‌صورت بصری در زیر میکروسکوپ در جفت عفونی ثابت شده با فرمالین شناسایی می‌کند.
در این مقاله به تب کیو در گوسفندان پرداختیم. بیماری تب کیو بین انسان و دام مشترک است و از طریق روش‌های مختلفی انتقال داده می‌شود. مهم‌ترین علائم تب کیو در دام‌ها سقط جنین است. به‌طورکلی این بیماری در بین دام‌ها بدون هیچ‌گونه علائم خاص (پنهان، ناقل) بوده و تشخیص آن کمی پیچیده است.
برای ارتباط با ما و ثبت نظرات و پیشنهادهای خود می‌توانید از طریق زیر در تماس باشید.
