درمان مسمومیت گوسفند به چه صورتی است؟

مسمومیت گوسفند به عوامل مختلفی بستگی دارد. از شایع‌ترین مسمومیت گوسفندان، مسمومیت‎های دارویی هستند که می‌تواند به‌صورت عمدی یا اتفاقی رخ دهد. هنگامی‌که یک دارو بیش از مقدار درمانی و یا در فاصله زمانی نامناسب مصرف شود و یا نوع دارو به‌اشتباه استفاده شود، می‎تواند منجر به بروز مسمومیت دام گردد. از مواردی که می‌تواند منجر به مسمومیت در گوسفندان شود تغذیه نامناسب و ناکافی است.

عوامل مؤثر در مسمومیت گوسفندان

  • عوامل حیوانی

عوامل حیوانی در مسمومیت‎های گوسفندان شامل موارد زیر است:

  1. سن حیوان: گوسفندان کوچک (بره) به‌دلیل عدم تکامل سیستم آنزیمی در متابولیزه کردن سم ناموفق هستند.
  2. وضعیت سلامتی حیوان: مسمومیت‌های بیشتری در بیماری‌های کبدی و کلیوی که راه دفع سموم هستند، وجود دارد.
  3. وجود التهاب و انسداد در سیستم گوارش جذب سموم گوارشی را افزایش می‌دهد.
  4. تغییر PH محتویات سیستم گوارش که روی یونیزاسیون (فرایند تشکیل یا تجزیه شدن یون‌ها) عناصر اثر می‌کند.
  5. وجود مواد غذایی در سیستم گوارش: هرچقدر سیستم گوارش پرتر باشد جذب سموم به‌کندی صورت می‌گیرد.
  • عوامل شیمیایی

  1. اندازه ذرات هرچقدر کوچک‌تر باشد جذب سم افزایش می‌یابد.
  2. حلالیت سموم و محلول بودن آن‌ها در آب: سرب غیر محلول در آب است و کمتر جذب می‌شود.
  3. غیر یونیزه بودن: سموم و مواد در صورت یونیزه بودن توانایی جذب کمتری دارند.

در رابطه با مسمومیت با اوره و ایجاد آمونیاک و تبدیل آن به یون آمونیوم مانع از جذب ماده سمی آمونیاک که از تجزیه اوره به دست می‌آید، جلوگیری می‌شود.

انواع مسمومیت‌ها در گوسفندان

انواع مسمومیتهای دام‌ها شامل موارد زیر هستند:

  1. ایجاد مسمومیت از طریق دستگاه تنفسی

عواملی که موجب ایجاد مسمومیت گوسفند از طریق دستگاه تنفسی می‌شود، معمولاً حالت گازی دارند مانند سموم شیمیایی که برای سم‌پاشی جایگاه استفاده می‌شود. این سم‌ها شامل سم گروه‎های ارگانو کلره و ارگانو فسفره در این گروه قرار دارند. از علائم مسمومیت با سم ارگانو کلره انقباضات عضلات سروصورت، بسته بودن چشم‌ها به‌دلیل اسپاسم پلک‌ها و عدم تعادل در برخی از دام‌ها به هنگام حرکت، ریزش شدید بزاق و حرکات ممتد جوشی (نشخوار) است. برای درمان این مسمومیت باید آمپول سولفات اتروپین را به داخل ورید گوسفند تزریق کنند.

  1. ایجاد مسمومیت از طریق دستگاه عصبی

مسمومیت با نمک یک بیماری دستگاه عصبی حیوانات اهلی است. غلظت نمک نباید از 4 درصد بالا رود. مصرف سریع و مقدار زیاد نمک موجب ایجاد علائم معده‌ای روده‎ای و عصبی می‌شود. نشانه‌های این نوع مسمومیت شامل اسهال خونی و دل‌درد، کشیدگی سروگردن، کوری، افزایش حساسیت‌پذیری، سروصدا کردن، فشاردادن سر به موانع و لرزش‎های عضلانی است. اکثر دام‌های مبتلا حتی بعد از درمان دارویی شدید از بین می‌روند.

  1. مسمومیت با علوفه آغشته به آمونیاک (بونکروزگاوی)

قراردادن علوفه با کیفیت پایین در معرض آمونیاک بدون آب ارزش غذایی مواد را بالا می‌برد و قابلیت هضم مواد غذایی را افزایش داده و ارزش نسبی محتوای پروتئین غذا بالا رفته و اضافه‌کردن بیش از حد آمونیاک به علوفه به میزان متجاوز 3 درصد علوفه براساس ماده خشک ممکن است باعث مسمومیت ناشی از ایجاد 4- متیل ‌ایمیدازول شود. از علائم مسمومیت در دام‌های مبتلا ازدیام حساسیت و عدم تعادل است. هنگام استراحت دام‌ها حالتی مانند اسب چوبی به خود می‌گیرند، اما وقتی‌که تحریک شوند فعالیت بیش از اندازه از خود نشان می‌دهند به نظر می‌رسد که کور باشند و به‌اجبار دور خود می‌چرخند. از دیگر علائم مانند فریاد کشیدن تغییر صدا و برخوردن به اشیا به هنگام راه‌رفتن یا دویدن است. برای این نوع مسمومیت درمان اختصاصی پیدا نشده، اما در گوساله‌ها برای درمان از طریق اسپرومازین 45% میلی‌گرم درون سیاهرگ و ویتامین 14/1 میلی‌گرم داخل عضلانی استفاده می‌شود.

  1. ایجاد مسمومیت از طریق دستگاه گوارش

کانتارادین ماده سمی اصلی گونه‌‎های سوسک بلیسر است که برای دام‌ها بسیار سمی است و روی دستگاه‎های معده، روده‌ای، اداری و قلبی اثر می‌گذارند.4 تا 6 گرم از سوسک بلیستر خشک‌شده می‌تواند برای دام‌ها کشنده باشد. دام‌ها با خوردن یونجه درو شده که آلوده به سوسک بلیستر است در معرض مسمومیت قرار می‌گیرند. از علائم این مسمومیت بی‌اشتهایی، درد در محوطه شکمی، تلاش مداوم برای دفع ادرار و شوک قلبی عروقی است. برای درمان این نوع سم هیچ‌گونه داروی ضد سم وجود ندارد.

مسمومیت با مس در گوسفندان

یکی از مسمومیت‌های گوسفندان، مسمومیت با مس است. از دلایل اصلی شیوع این بیماری نگهداری گوسفندان در یک محیط سربسته در کنار هم و افزایش مصرف بیش از حد مکمل‌های غذایی است. مسمومیت با مس در گوسفندان به دو نوع مسمومیت مزمن و مسمومیت حاد دسته‌بندی می‌شوند:

مسمومیت حاد در گوسفندان

مصرف بیش از اندازه مس برای جلوگیری از کمبود مس موجب مسمومیت حاد در گوسفندان می‌شود. معمولاً این نوع مسمومیت‌ها بعد از مصرف تصادفی مقدار بیش از حد نمک‌های مس محلول اتفاق می‌افتد. مسمومیت حاد ممکن است مصرف 20 تا 100 میلی‌گرم مس در گوسفند رخ دهد.

مسمومیت مزمن در گوسفندان

از دلایل مسمومیت مزمن تجمع مس در کبد به‌علت استفاده بیش از اندازه مس در رژیم غذایی است. مسمومیت مزمن مس در میان گوسفندان به‌مراتب به دیگر دام‌ها رایج‌تر است. بسیاری از عواملی که متابولیسم میزان مس را تغییر می‌دهند با افزایش جذب یا احتباس مس منجر به بروز مسمومیت مزمن مس می‌شوند. کاهش مولیبدن یا سولفات در رژیم غذایی یک عامل مهمی در بروز مسمومیت مزمن است. مسمومیت مزمن گوسفند ممکن است با مصرف روزانه 3.5 گرم مس هنگام چرا چراگاه‌هایی که دارای ppm 15-20 (ماده خشک) مس و مقدار پایین مول بدن هستند، اتفاق افتد. گوسفندان ظرفیت قابل‌توجهی برای ذخیره مس در کبد دارند، اما در صورت بروز بحران مقدار بسیاری مس از کبد به جریان خون آزاد می‌شود. این شرایط منجر به پارگی گلبول‌های قرمز خون و کم‌خونی شدید و زردی می‌شود که به‌سرعت کشنده است.

مسمومیت گوسفند

عوامل اصلی در بروز بیماری مسمومیت گوسفند آبستن

برای این‌که میش آبستن تا اتمام زایمان مشکلی نداشته باشد و بره سالم به دنیا بیاید باید به‌صورت کامل تغذیه موردنیاز دام آبستن فراهم شود. تغذیه نامناسب، تغییر ناگهانی شرایط آب‌وهوایی و استرس حمل‌ونقل جزء مواردی است که به‌صورت کامل می‌تواند موجب بیماری مسمومیت آبستنی شود. در برخی اوقات ممکن است با بروز اختلالات عصبی و حتی با مرگ دام زنده همراه شود.

  • تغییر ناگهانی غذا
  • مصرف علوفه بی‌کیفیت، نان خشک و علوفه کپک‌زده
  • استرس ناشی از تغییر شرایط آب‌وهوایی یا حمل‎‌ونقل
  • لنگیدن دام یا مشکلات سم که ممکن است موجب بروز درد و کاهش اشتها در دام شود.
  • آلودگی‌های انگلی موجب می‌شود هرچقدر گوسفند غذا بخورد به میزبان انگل برسد.
  • از مواردی که موجب اخلال در خوردوخوراک میش آبستن می‌شود شامل زخم دهان و شکستن دندان است.

امکان ابتلا مسمومیت در میان دام‌های لاغر و چاق نیز وجود دارد؛ بنابراین وضعیت نمره بدنی دام را از اواخر ماه اول آبستنی تا دو ماه آخر را بررسی کنید و با توجه به کم‌وزیاد بودن آن نسبت به تغذیه دام زنده اقدام نمایید.

راه‌ها و روش‌های کنترل و پیشگیری از بیماری مسمومیت آبستنی

یکی از عواملی که منجر به مسمومیت در میش آبستن می‌شود تغذیه نامناسب و ناکافی است. همچنین باید از ضربه‌زدن و ایجاد استرس در گوسفند خودداری کنید.

  1. خوراندن مواد علوفه با کیفیت، آب تمیز
  2. کاهش موارد استرس‌زا مانند تغییر ناگهانی شرایط آب‌وهوایی، حمل‌ونقل و تغذیه نامناسب است.
  3. بررسی شرایط نمره بدنی میش آبستن از اواخر ماه اول تا اواخر ماه چهارم که باید به حد استاندارد برسد و کمتر یا بیشتر از آن نباشد.
  4. گوسفندانی که در دو ماه آخر بستنی هستند باید به‌ازای هر رأس به میزان 250 تا 600 گرم جو داده شود.
  5. این نکته را در نظر داشته باشید گوسفندانی که دندان‌شکسته دارند مناسب آبستن نیستند و با باردار شدن به‌دلیل نداشتن دندان و تغذیه نامناسب ممکن است موجب بروز نقص زایمان شود. همچنین میش‌های شکم اول یا شیشک باید تغذیه مناسبی داشته باشند، چراکه علاوه‌بر رشد جنین خود آن‌ها درحال‌رشد هستند.

امکان مسمومیت دام از طریق کود اوره وجود دارد؟

یکی از کودهای مغذی کشاورزی کود اوره است که برای تقویت خاک و غنی‌سازی مزارع کشاورزی از آن استفاده می‌شود. معمولاً در مزارع با حل کردن مقدار قابل‌توجهی کود در استخرهای ذخیره‌سازی آب، برای کوددهی مزارع اقدام می‌شود که در صورت دسترسی دام‌ها به این منابع آبی شاهد مسمومیت و در برخی از مواقع، تلفات دام‌ها خواهید بود. دام‌ها بعد از مصرف منابع آلوده به کود اوره، علائمی مانند لرزش عضلانی، تشنج، خروج آب و کف از دهان و بینی و زمین‌گیری از خود بروز می‌دهند و سرانجام دام تلف می‌شود. در این صورت گوشت دام‌های مسموم نیز قابلیت مصرف انسانی ندارند و باید نابود شوند.

برای جلوگیری از مسمومیت‌های گوسفندان باید دسترسی آن‌‎ها را به منابع کود اوره محدود شود و برای کاهش مرگ‌ومیر باید دام‌هایی که وضعیت مناسب‌تری دارند، برای رسیدگی فوری به مراکز درمانی دامپزشکی انتقال داد. آگاهی داشتن کشاورزان هنگام استفاده از کودهای شیمیایی و اطمینان حاصل کردن دامداران از آلوده نبودن منابع آبی و غذایی دام‌ها به کودهای شیمیایی، نقش مهمی در پیشگیری از مسمومیت دام دارد. دامداران باید به سم‌پاشی باغ‎ها و مزارع با سموم شیمیایی و وضعیت مراتع پیش از ورود دام‌ها به این مناطق توجه کنند.

در این مقاله سعی شد عوامل مهم مسمومیت گوسفند را برای شما بیان کنیم. مسمومیت گوسفندان دارای انواع مختلفی هستند و هر یک علائم و روش‌های درمانی متفاوتی دارند.

شما می‌توانید برای ثبت نظرات و پیشنهادهای خود و ارتباط با ما از راه زیر در تماس باشید.