غنی سازی کاه یکی از روش‌هایی است که دام‌داران برای تغذیه دام و پرورش گوسفند از آن استفاده می‌کنند. به طور کلی و در صورت عدم بروز بیماری‌های گوناگون، تهیه غذا و تغذیه دام در حدود ۷۰ درصد از هزینه‌ها را تشکیل می‌دهد. کاه یکی از منابع غذایی ارزانی است که می‌تواند توسط دام‌داران برای تغذیه گوسفندان مورد استفاده قرار بگیرد اما بزرگ‌ترین مشکل استفاده از کاه در جیره گوسفندان، ارزش غذایی پایین آن است. برای حل این مشکل باید کاه را غنی کرد. از مزایای غنی سازی کاه می‌توان به استفاده بهینه، قابلیت هضم بهتر، خوش خوراکی بالاتر و ارزش غذایی بیشتر اشاره کرد. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که پرورش گوسفند نیازمند توجه به نکات بسیاری است. این نکات می‌تواند باعث شود تا دام‌داران با مشکلات کمتری مواجه شوند، کار پرواربندی بهتر انجام شود و میزان سود بیشتری نصیب دام‌داران شود. برای این کار نیاز است که اطلاعات مناسبی در خصوص جیره غذایی گوسفند، انواع بیماری‌های گوسفندان و علائم این بیماری‌ها و همین‌طور تولیدمثل و موارد تأثیرگذار در آن داشته باشند. یکی از روش‌هایی که امروزه برای افزایش سریع‌تر گله و سود بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد بهره‌گیری از گوسفندهای اصلاح نژاد شده است. گوسفندانی مانند افشار برولا یا قوچ و میش هترو و همو می‌توانند با قابلیت چندقلوزایی تأثیر بسیار زیادی در روند افزایش گله داشته باشند. در این مطلب قصد داریم در خصوص غنی سازی کاه و روش‌ انجام آن مطالبی را بیان کنیم. با مجتمع دام‌پروری افشار ژن همراه باشید.

اهمیت غنی سازی کاه

دام‌ها از مواد مختلفی مانند یونجه، دانه جو، کنجاله سویا و تفاله ملاس تغذیه می‌کنند. همان‌طور که گفتیم کاه یکی از ارزان‌ترین مواد غذایی گوسفندان است. تغذیه گوسفندان با کاه باعث می‌شود که میزان غذای مصرفی و وزن آن‌ها کاهش یابد. کاه سرشار از فیبر است و فیبر به زمان بیشتری برای هضم شدن نیاز دارد. از طرف دیگر کاه‌ها ارزش غذایی بسیار کمی دارند و هضم آن‌ها نمی‌تواند مواد غذایی و انرژی موردنیاز برای رشد بیشتر دام را فراهم کند. نیاز به زمان بیشتر برای هضم هم به معنی کاهش میزان خوراک توسط دام است. این دو مورد باعث می‌شود که روند افزایش وزن متوقف شود و یا در برخی مواقع وزن دام کاهش یابد. از توقف روند افزایش وزن می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش سود دام‌داران یاد کرد. به همین دلیل برای این مشکل راه حلی اندیشیده شد و آن هم غنی سازی کاه با مواد مغذی لازم بود. برای غنی سازی کاه معمولاً از سه ماده هیدروکسید سدیم، آمونیاک و اوره استفاده می‌کنند. در میان این سه ماده، اوره کاربرد فراوان‌تری دارد و بیشتر از دو ماده دیگر در دسترس کشاورزان و دام‌داران قرار دارد. از مزایای اوره می‌توان به استفاده آسان، عدم ایجاد خطر، حمل و نقل ساده و نداشتن تأثیر زیان بار برای محیط‌زیست اشاره کرد. همچنین اوره با شکستن پیوندهای لینگو – سلولز باعث می‌شود تا سرعت هضم کاه افزایش یابد. همان‌طور که گفتیم کاه با هضم دیر و ارزش غذایی پایین می‌تواند باعث توقف رشد گوسفندان شود اما پس از غنی سازی کاه منبعی مناسب از مواد مغذی است که سرعت هضم آن بسیار بیشتر شده و همین امر موجب می‌شود تا گوسفندان زودتر آن را هضم کنند و به غذا تمایل بیشتری پیدا کنند. ارزانی کاه، روند غنی سازی آسان به همراه داشتن میزان مناسب پروتئین و مواد موردنیاز برای رشد دام باعث می‌شود تا تغذیه دام با کاه غنی شده یکی از بهترین راه‌ها برای تأمین مواد غذایی در روند پرواربندی و پرورش گوسفند باشد.

مراحل غنی سازی

پرورش گوسفند شاید در ابتدا امری ساده به نظر برسد اما در حقیقت این کار هم مانند بسیاری از کارهای دیگر نیازمند اطلاعات، دانش و تجربه است. غنی سازی کاه یکی از مواردی است که باید در خصوص آن دانش و تجربه داشت تا بتوان به خوبی کاه را غنی کرد و تغذیه دام را تأمین نمود. اولین قدم برای غنی سازی دام ساخت و آماده‌سازی سیلو برای نگهداری کاه غنی شده است. با توجه به تعداد گوسفندان، دسترسی به کاه، زمان موردنیاز برای پرواربندی و پرورش گوسفند و همچنین فضای در اختیار سیلوها را می‌توان به سه نوع تقسیم کرد. کندن گودال در زمین، ساختن یک چهار دیواری بر روی زمین و یا پوشاندن کامل کاه‌ با پلاستیک سه روشی است که برای ساختن سیلو مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از ایجاد سیلو نوبت به آماده کردن کاه می‌رسد. کاه را باید به قطعات کوچک و ده سانتی‌متری تقسیم و آن را وزن کرد. پس از انجام این کار باید نسبت به آماده کردن محلول اقدام کرد. هر ۱۰۰ کیلوگرم کاه به ۴ یا ۵ کیلوگرم اوره، یک تا دو کیلوگرم نمک و در حدود ۱۰۰ کیلوگرم آب نیاز دارد. ابتدا نمک و اوره را در ۲۰ لیتر آب به خوبی حل کنید و سپس آن را به کل آب باقی‌مانده اضافه کنید و هم بزنید. توجه داشته باشید که اوره باید به خوبی در آب حل شود. برخی از دام‌داران برای بیشتر بالا بردن ارزش غذایی کاه غنی شده از ملاس نیز استفاده می‌کنند. این دام‌داران در هنگام مخلوط کردن اوره و نمک با کمک و نظر متخصصین میزان مناسبی ملاس نیز به آب اضافه می‌کنند. استفاده از ملاس می‌تواند بر میزان انرژی تولید شده توسط علوفه بیفزاید که این امر منجر به افزایش سرعت رشد دام‌ها می‌شود.

بهترین روش برای غنی سازی کاه استفاده از آب‌پاش برای پاشیدن محلول بر روی کاه‌ها است. باید پس از پاشیده شدن محلول به روی کاه‌ها آن‌ها را به خوبی هم زد تا محلول به صورت یکنواخت بر روی آن پخش شود. پس از این کار کاه‌ها را درون سیلو به صورت لایه‌لایه قرار می‌دهند و پرس می‌کنند تا زمانی که سیلو پر شود یا کاه‌های غنی سازی شده برای کار پرورش گوسفند تمام شود. روی سیلو را با پلاستیک بپوشانید و پلاستیک را به خوبی با استفاده از کاه گل یا گل در جای خود محکم کنید تا سیلو از جریان هوا و رطوبت محفوظ بماند. همچنین می‌توان روی پلاستیک را با خاک نرم یا بسته‌های کاه نیز پوشاند.

درجه حرارت محیط عامل بسیار مهمی برای به عمل آمدن کاه در سیلو است. معمولاً برای عمل آمدن مناسب کاه به ۲ تا ۳ هفته زمان نیاز است. اگر بخواهیم در این مورد دقیق‌تر صحبت کنیم باید بگوییم که عملیات غنی سازی کاه در سیلو در هوای گرم در حدود یک هفته، در هوای معتدل در حدود دو هفته و در هوای سرد به سه هفته زمان نیاز دارد. یکی از نکاتی که باید به آن توجه شود این است که در این زمان به سیلو نباید دست زد و اجازه داد تا فرایند کامل شود. استشمام بوی آمونیاک در هنگام کنار زدن پلاستیک به عنوان نشانه‌ای برای غنی شدن کاه است.

نکاتی برای مصرف بهتر کاه غنی شده

برای این‌که کار تغذیه دام و پرورش گوسفند با مشکل مواجه نشود به خاطر داشته باشید که باید کاه‌ غنی شده را قبل از استفاده برای چند ساعت در معرض هوای آزاد قرار داد تا گاز آمونیاک اضافی آن متصاعد گردد.

برای این‌که در هنگام تغذیه دام با کاه غنی شده مشکلاتی مانند مسمومیت به وجود نیاید باید علاوه بر هوا دادن آن، میزان استفاده از آن را به تدریج افزایش داد تا دام به این ماده غذایی عادت بیشتری کند.

قرار دادن میزان مناسب آب سالم و تمیز برای دام یکی دیگر از راه‌هایی است که با استفاده از آن می‌توان از کاه غنی شده بیشترین استفاده را کرد و از مسمومیت به دلیل مصرف بیش از حد آن جلوگیری کرد.

برای مصرف کاه غنی شده بهتر است ابتدا گوشه‌ای از پلاستیک سیلو را کنار زده و مقدار موردنیاز از کاه را از آنجا خارج کنید.

دیگر روش‌های تغذیه گوسفندان

در مورد فرآیند غنی سازی کاه گفتیم که چگونه استفاده از آن می‌تواند باعث کاهش پیدا کردن هزینه‌های مربوط به خوراک گله یا مزرعه شود. البته از این روش بیشتر در مزارع پرورش گوسفند استفاده می‌شود و گله‌هایی که مدام در حال جابه‌جایی باشند امکان استفاده از ساختمان سیلو و کاه غنی شده در آن را ندارند یا هزینه نقل‌وانتقال آن زیاد خواهد بود. همچنین با چگونگی و مراحل غنی کردن کاه آشنا شدیم و نکاتی را نیز راجع به چگونگی مصرف این نوع از جیره گوسفندان بیان کردیم.

در ادامه لازم است توضیح دهیم که خوراک اصلی و متداول گوسفندان کنسانتره و علوفه است. برخی از دامداران کاه غنی شده را جایگزین کنسانتره در نظر می‌گیرند. می‌توان گفت تا حدودی این کار مناسب بوده و نتیجه‌بخش است اما باز هم کنسانتره به دلیل مواد تشکیل‌دهنده آن، خوراکی مطلوب‌تر برای دام‌های سبک و به خصوص گوسفندان است.

مواد تشکیل‌دهنده کنسانتره مقدار معینی جو، سبوس، ذرت، کنجاله سویا، مواد معدنی، نمک، انواع ویتامین‌ها و … است. طبیعتاً تمامی این مواد در کاه غنی شده وجود ندارد پس نباید غنی سازی کاه را روشی دائمی و جیره همیشگی گوسفند در نظر گرفت.

در مورد علوفه نیز باید دقت داشت که این ماده غذایی هیچگاه نمی‌تواند به عنوان یک غذای کاملاً مکفی در نظر گرفته شود. به خصوص در سیستم دامداری مدرن و صنعتی که پرورش و رشد گوسفند در کوتاه‌ترین زمان و بیشترین بازده مورد انتظار دامدار است. به همین منظور بهترین توصیه‌ای که می‌توان به دامداران داشت این است که از علوفه به همراه کنسانتره یا کاه غنی شده به صورت هم‌زمان و ترکیبی استفاده کرده تا گوسفندان بهترین بازدهی خود را چه در موضوع پرواربندی و چه در موضوع داشتی، داشته باشند.

نکته مهمی که در این قسمت باید بیان کرد استفاده از جیره نویسی علمی است. جیره نویسی مشخص‌کننده میزان خوراک و نوع جیره گله یا مزرعه یا هر دام بر مبنای هدف پرورش آن، سن و سال، جنسیت و دوره‌ای از پرورش که در آن حضور دارد، خواهد بود. جیره نویسی حتماً باید توسط متخصصان این حوزه انجام بگیرد تا بتواند با کمترین هزینه بیشترین بازدهی را در پی داشته باشد.

دامداران محترم می‌توانند برای جیره نویسی استاندارد و اصولی، با کارشناسان افشار ژن تماس بگیرند. متخصصان ما با بیش از ۳۰ سال سابقه عملی پرورش گوسفند و پیشینه‌ای آکادمیک بهترین نوع جیره را برای دام‌های شما در نظر خواهند گرفت. همچنین شرکت افشار ژن می‌تواند با در اختیار قرار دادن کنسانتره تولیدی خود به تغذیه سالم و مفید گله یا مزرعه شما و رشد آن کمک نماید.

در صورتی که مطالعه این مطلب برایتان سودمند بود پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص تغذیه دام مطلب جیره غذایی گوسفند را مطالعه کنید.

در ضمن مجتمع دام‌پروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ همو ، قوچ هترو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا ، میش دوقلوزا و افشار برولا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.