خوراک گوسفند پرواری و داشتی را بشناسید.
اولین اشتباه در پرورش گوسفند افزایش خوراک گوسفند با هدف چاق‌تر شدن گله یا مزرعه است. جیره گوسفند باید طبق اصول جیره نویسی تعیین شود. در غیر این صورت این کار اتلاف هزینه و زمان در پی خواهد داشت.
در ضمن امروزه با گسترش دامداری مدرن اکثر دامپرورانی که به کار نگهداری گوسفند اشتغال دارند می‌دانند که هر دامی چه سبک باشد چه سنگین، روزانه مقدار معینی افزایش وزن خواهد داشت و امکان این‌که با افزایش دادن جیره، به وزن دام بیش از ظرفیتش اضافه کرد، وجود ندارد.
برخی از عوامل تعیین کننده جیره غذایی گوسفند
جیره استاندارد شامل چه موادی است؟
برای جیره نویسی گوسفندان دو عامل مهم را باید در نظر داشت. وزن و سن عواملی هستند که تعیین‌کننده جیره گوسفند در طول روز خواهند بود. ولی به طور کلی و به صورت میانگین یک دام سبک در طول روز بین یک کیلو و 100 گرم تا یک کیلو و 800 گرم خوراک نیاز دارد.
اگر گله‌ی مد نظر مخصوص پرواربندی گوسفند باشد یا یک مزرعه گوسفند داشتی باشد، مقدار خوراک روزانه آن متغیر خواهد بود.
برای مثال گوسفندانی که در یک دامداری مدرن و صنعتیِ مختص پرواربندی نگهداری می‌شوند، غالب خوراکی که دارند شامل کنسانتره و علوفه است. با دانستن این موضوع باید دقت داشت که در دو ماه اولِ پرواربندی گوسفند، خوراک آن شامل 780 گرم کنسانتره و 520 گرم علوفه باشد. مجموع وزن این جیره‌ها 1300 گرم است که در بازه‌ی وزن استاندارد جیره گوسفند قرار می‌گیرد.
خوراک گوسفند پرواری در ماه سوم پرواربندی به 1600 گرم افزایش خواهد یافت. تقسیم‌بندی جیره گوسفند در این برهه زمانی بدین‌صورت باید باشد که 1300 گرم از غذای روزانه آن کنسانتره و 300 گرم آن یونجه (علوفه) باشد.
باید دقت داشت که چه در دو ماه اول پرواربندی گوسفند چه در ماه سوم، باید کنسانتره و علوفه را به صورت مخلوط با یکدیگر و در سه نوبت صبح، عصر و شب در دسترس بره‌ها قرار داد. در ضمن این نوع از جیره نویسی و نسبت‌های وزنی آن علاوه بر پرورش گوسفند در پرورش و نگهداری از بز نیز صادق است.
در ضمن باید در نظر داشت برای جلوگیری از ایجاد مشکل گوارشی برای بره‌ها، ایجاد تغییر در جیره غذایی باید تدریجی باشد و در طی 10 روز صورت بگیرد. می‌توان در طول این ده روز، روزانه 10 درصد در مقدار جیره گوسفند تغییر ایجاد کرد.
ترکیبات و مقدار مواد غذایی موجود جیره استاندارد و کنسانتره گوسفندی
همان‌طور که در سطرهای قبل توضیح داده شد غذای غالب گوسفند در دامداری صنعتی و مدرن علوفه و کنسانتره است. هنگامی که بره‌ها از شیر گرفته شده و در ابتدای دوره پرورشی خود هستند، حدوداً 30 کیلوگرم وزن خواهند داشت. برای چنین گوسفندی باید روزانه در حدود 250 گرم یونجه یا علوفه، 300 گرم ذرت، 300 گرم جو و مقادیر متفاوتی از مواد غذایی دیگر استفاده کرد.
علاوه بر جو و ذرت، مواد غذایی دیگری که در کنسانتره گوسفندی موجود هستند شامل سبوس، کنجاله سویا، بی‌کربنات سدیم، کربنات کلسیم، مکمل ویتامین، مواد معدنی و نمک می‌شوند. در جدول ذیل مقدار علوفه و مواد تشکیل‌دهنده موجود در کنسانتره گوسفندی درج شده است.
| ردیف | نوع خوراک | مصرف روزانه (گرم) |
| 1 | یونجه | 253 |
| 2 | ذرت | 300 |
| 3 | جو | 300 |
| 4 | کنجاله سویا | 130 |
| 5 | بی‌کربنات سدیم | 23 |
| 6 | مکمل ویتامین و مواد معدنی | 20 |
| 7 | سبوس | 11 |
| 8 | کربنات کلسیم | 6 |
| 9 | نمک | 4 |
جدول مقدار خوراک گوسفند 30 کیلوگرمی با تفکیک مواد تشکیل‌دهنده کنسانتره گوسفندی
نکته‌ای که در مورد این جدول نیازمند توجه است در نظر گرفتن رشد بره‌ها است. همان‌طور که ذکر شد این جیره نویسی مختص بره‌های 30 کیلوگرمی در ابتدای دوره پرورش گوسفند است و طبیعتاً هر چه که وزن بره‌ها افزایش پیدا می‌کند باید به مقدار این خوراک نیز افزوده شود.
برای مثال در ماه دوم پرورش و نگهداری گوسفند وقتی که وزن بره‌ها به 40 کیلوگرم رسید نیاز است که جیره گوسفند نیز به 1400 تا 1500 گرم در روز افزایش پیدا کند. معادله افزایش خوراک همراه با افزایش وزن گوسفند ادامه پیدا خواهد کرد تا در انتهای دوره پرواربندی گوسفند یا پرورش گوسفند داشتی، به 1800 گرم در روز برسد.
جیره نویسی جایگزین کنسانتره
جیره گوسفند توضیح داده شده در بخش قبلیِ مقاله، به عنوان جیره گوسفند استاندارد ذکر شد. حال اگر دامداری امکان فراهم کردن خوراک گوسفند استاندارد را نداشته باشد، برای تغذیه گله یا مزرعه خود نیاز به یک جیره نویسی جایگزین دارد.
در این جیره غذایی مقدار کنسانتره کاهش پیدا کرده و کاه به آن اضافه می‌شود. این جیره گوسفندی نسبت به جیره استانداردی که توضیحات آن داده شد، کارایی کم‌تری خواهد داشت.
| ردیف | نوع خوراک | مقدار لازم (گرم) |
| 1 | یونجه | 300 |
| 2 | جو | 300 |
| 3 | کنسانتره | 300 |
| 4 | کاه | 300 |
جدول جیره گوسفند 30 کیلوگرمی؛ جایگزین جیره نویسی استاندارد
اگر در یک دامداری صنعتی بخواهیم گوسفندان را بر مبنای این نوع از خوراک گوسفند تغذیه کنیم، باید بدانیم که مقدار 1200 گرمیِ ذکر شده در جدول فوق، برای بره‌های 30 کیلوگرمی است. هنگامی که بره‌ها 25 کیلوگرم وزن دارند مقدار وزنیِ این جیره بین 1000 تا 1050 گرم است.
وقتی که بره‌ها به وزن 35 کیلوگرم برسند مقدار وزن خوراک جایگزین به 1300 تا 1350 گرم افزایش پیدا کرده و در وزن 40 کیلوگرمی، مقدار جیره به 1400 تا 1500 گرم می‌رسد.
هنگامی بره به وزن 45 کیلوگرم رسید باید مقدار خوراک آن نیز به 1600 تا 1700 گرم افزایش پیدا کرده و نهایتاً در وزن 50 کیلوگرمی نیز وزن جیره روزانه آن‌ها در برنامه جایگزین، باید به 1800 گرم مصرف روزانه برسد.
نکته بسیار مهم در مورد خوراک گوسفند داشتی
اگر در یک دامداری مدرن و صنعتی تمام گله گوسفند داشتی باشند، باید به وزن جیره روزانه آن‌ها 500 گرم اضافه کرد. نگهداری گوسفند ماده به دلیل دوران آبستنی و شیردهی، متفاوت از پروش گوسفند پرواری بوده و میش‌ها در مقایسه با قوچ‌ها نیاز به جیره نویسی متفاوت و خوراک بیشتری دارند.
در مورد سه نوبت تغذیه‌ی روزانه گوسفندان نیز توصیه می‌شود که نوبت اول تغذیه در ساعت 6 صبح، نوبت بعدی بین ساعت 1 تا 2 ظهر و نوبت آخر نیز بین ساعت 7 و 8 شب باشد.
چگونه مقدار خوراک مورد نیاز گوسفند را محاسبه کنیم؟
فرمول تعیین میزان جیره گوسفند ، مختص هر دام
برای این‌که مقدار خوراک مورد نیاز هر گوسفند در طول روز را به دست بیاوریم، می‌توانیم از فرمول زیر استفاده کنیم. در این فرمول یک عدد بین 250 تا 300 را انتخاب می‌کنیم (زیرا میانگین وزن مواد اصلی تشکیل‌دهنده‌ی خوراک گوسفند در همین محدوده وزنی قرار دارند). سپس وزن دام مورد نظر را با واحد گرم محاسبه می‌کنیم و عدد به دست آمده را در 3 صدم ضرب می‌نماییم.
وزن دام ضرب‌در سه‌صدم را به عدد انتخابی بین 250 تا 300 اضافه می‌کنیم. عدد به دست آمده مقدار مناسب جیره گوسفند مد نظر ما است.
وزن گوسفند (با واحد گرم) * 0/03+ 250 تا 300 = مقدار خوراک روزانه مورد نیاز گوسفند
علوفه‌های هیدروپونیک در دامداری مدرن
علوفه هیدروپونیک چیست؟ در جواب این پرسش باید گفت که سیستم هیدروپونیک یک اتاقک رشد است که در آن قفسه‌های طبقاتی مختلفی قرار گرفته است. این قفسه‌ها برای رشد و پرورش دانه‌های مغذی مثل گندم، جو و … ایجاد شده‌اند. دما و رطوبت این اتاقک‌ها جوری تنظیم می‌شود که بدون نیاز به خاک این دانه‌ها رشد کرده و تبدیل به گیاه می‌شوند.
امروزه در دامداری صنعتی استفاده از علوفه‌های هیدروپونیک به عنوان خوراک گوسفند متداول شده است. دانه‌های گیاهان مد نظر درون سینی‌هایی فاقد خاک قرار می‌گیرند و بعد از گذشت 7 روز این دانه‌ها تبدیل به جوانه‌هایی با ارتفاع 20 سانتیمتر می‌شوند. بعد از رسیدن به این حد از رشد، جوانه‌ها برداشت شده و به عنوان علوفه در جیره گوسفند مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در اتاقک‌های سیستم هیدروپونیک برای تولید کردن هر یک کیلوگرم علوفه‌ی تازه بین 1 تا 5/1 لیتر آب مصرف شده و به ازای هر یک کیلوگرم بذر گیاه، 5 کیلوگرم علوفه از آن برداشت می‌شود.
آیا علوفه هیدروپونیک مقرون‌به‌صرفه است؟
با توجه به نحوه کاشت، داشت و برداشتِ علوفه‌های هیدروپونیک، بسیاری از متخصصین معتقد هستند که به دلیل وجود مقدار زیاد آب در ساختار این علوفه‌ها، نباید آن‌ها را در جیره نویسی گوسفند به عنوان خوراک مغذی لحاظ کرد و استفاده از این نوع از علوفه را توصیه نمی‌کنند.
منتقدان به این شیوه کشتِ علوفه، مدعی هستند که اگر علوفه هیدروپونیک را بلافاصله به دام نداده و آن را نگهداری کنیم تا خشک شود، وزن علوفه خشک شده نسبت به وزن بذر استفاده شده برای کشت آن، 20 تا 30 درصد کمتر می‌َشود!
برای مثال اگر برای کشت 500 کیلوگرم علوفه هیدروپونیک از 100 کیلوگرم بذر استفاده شده باشد، وقتی که علوفه را خشک کنیم در نهایت چیزی در حدود 70 تا 80 کیلوگرم علوفه خشک خواهیم داشت. با در نظر گرفتن این‌که آب مورد نیاز بدن گوسفند از راه دیگری تامین می‌شود و خوراک گوسفند باید تامین کننده مواد مغذی باشد، این نوع از جیره گوسفند را برای رشد این دام مناسب نمی‌دانند.
منتقدان مدعی هستند که وقتی علوفه‌های هیدروپونیک امکان تامین مواد مغذی بدن دام را ندارند و منابع آب شرب نیز برای گوسفندان در دسترس هستند، کشت این علوفه‌ها اتلاف منابع بوده و صرفه اقتصادی ندارد. پیشنهاد این دسته از دامداران استفاده از ماده خشک یا همان بذر اولیه‌ی علوفه‌های هیدروپونیک به عنوان ماده مغذی گوسفندان است.
در نهایت می‌توان گفت که بهتر است استفاده‌ی این نوع از علوفه را محدود کرد و صرفاً به عنوان یک مکمل غذایی برای خوشمزه کردن کنسانتره و دیگر خوراک خشک گوسفندان مورد استفاده قرار گرفته و به همین عنوان هم در جیره نویسی آن‌ها لحاظ شود. در واقع منتقدان این شیوه کشت معتقد هستند که نباید نقش تغذیه‌ای برای این نوع از علوفه قائل شد.
