نژادهای گوسفند ایرانی ، موضوع مقاله در پیش رو است. در این مطلب قصد داریم شما را با  بخش دیگری از انواع نژادهای گوسفندهای ایران و خصوصیات آن‌ها نظیر خصوصیات ظاهری، وزن، گوسفند دوقلوزا ، نژاد و رنگ آشنا کنیم. پیشنهاد می‌کنیم در ابتدا مطلب نژاد گوسفندان ایرانی را مطالعه کنید و سپس به مطالعه این مطلب بپردازید.

در مطلب نژادهای گوسفندان ایرانی ، معرفی و بررسی – بخش اول، نژادهای افشاری، بلوچی، زل و زل مازندران را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

در مطلب نژادهای گوسفندهای ایرانی ، معرفی و بررسی – بخش دوم، نژادهای زندی، کردی خراسان، سنجابی، سنگسری، شال و طالشی را معرفی کردیم.

در مطلب نژادهای گوسفندان ایران ، معرفی و بررسی – بخش سوم، با نژادهای فشندی، قره گل سرخی، قزل و دالاق آشنا شدیم.

در مطلب نژادهای گوسفندهای ایران ، معرفی و بررسی – بخش چهارم، نژادهای بهمنی، فراهانی، عربی، ماکویی، کبوده شیراز و کردی را بررسی کردیم.

اکنون در آخرین و پنجمین قسمت از این مطلب قصد داریم مشخصات نژادهای کرمانی، کلکوهی، لری، لری بختیاری، مغانی، نائینی و مهربان را با هم مرور کنیم.

گوسفند کرمانی

نژاد و رنگ: یکی دیگر از نژادهای گوسفند ایرانی، گوسفند کرمانی است که آن را می‌توان در میان نژادهای پشمی – گوشتی قرار داد. رنگ بدن این گوسفندان سفید متمایل به نخودی است.

پراکنش و جمعیت: در حدود دو میلیون از این گوسفند را در شهرستان‌های بافت، سیرجان، کهنوج، شهر بابک و جیرفت پرورش می‌دهند.

خصوصیات ظاهری: بدن گوسفندان نژاد کرمانی، کشیده است و گردنی عضلانی دارند. پشت، کمر و کپل آن‌ها تقریبا در یک امتداد قرار گرفته و صاف و هموار است. رنگ پشم سفید، نخودی و شیری این حیوانات و مشکی بودن مفصل‌ها، اطراف چشم و پوزه از دیگر مشخصات ظاهری این نژاد از گوسفند ایرانی است.

خصوصیات تولیدی: بره‌های نر گوسفندان کرمانی در هنگام تولد ۳ کیلوگرم و بره‌های ماده در این هنگام ۲٫۵ کیلوگرم وزن دارند که این وزن در هنگام بلوغ برای قوچ‌ها به ۴۸ تا ۵۰ کیلوگرم و برای میش‌ها به ۴۵ تا ۴۸ کیلوگرم خواهد رسید. تولید پشم گوسفندان این نژاد در سال برای قوچ‌ها به طور متوسط ۲ کیلوگرم و برای میش‌ها ۱٫۸ کیلوگرم است. میزان وجود گوسفند دوقلوزا و دوقلوزایی در این نژاد را حدود ۵ درصد می‌دانند.

نکات دیگر: گوسفندان کرمانی به آب و هوای گرم و خشک عادت دارند و با کم بودن علوفه سازگاری پیدا کرده‌اند. چابکی، قدرت راهپیمایی و توان رفتن به ارتفاعات از دیگر خصوصیات خوب این حیوانات است.

گوسفند کلکوهی

نژاد و رنگ: یکی دیگر از گوسفندان نژاد پشمی – گوشتی در ایران، گوسفند کلکوهی است. بدن این حیوانات عموما سفید متمایل به کرم است. سر و صورت این گوسفندان به رنگ‌های خرمایی، سیاه و بور است.

پراکنش و جمعیت: این گوسفندان بومی استان مرکزی هستند که در منطقه وسیعی بین قم و ورامین نیز پرورش پیدا می‌کنند.

خصوصیات ظاهری: جثه کوچک، طول دنبه متوسط، طول پشم متوسط تا بلند، اندام ظریف و دست و پایی نسبتا کشیده و بلند از مهم‌ترین مشخصات ظاهری نژاد کلکوهی است. میش‌های این نژاد فاقد شاخ و قوچ‌های کلکوهی شاخ‌های پیچیده که در کنار سر امتداد یافته دارند.

خصوصیات تولیدی: میانگین وزن بره‌های این نژاد در هنگام تولد ۳٫۲ کیلوگرم است که این وزن با رسیدن این گوسفندان به بلوغ به حدود ۵۰ کیلوگرم می‌رسد. میزان تولید پشم گوسفندان کلکوهی ۲ کیلوگرم در سال است و احتمال دوقلوزایی در این نژاد ۵ درصد است.

نکات دیگر: این نژاد سازگاری خوبی با مناطق خشک و کویری، مناطقی با میزان بارندگی کم و محل‌هایی که تغذیه در مراتع غیر مشجر است، دارد. این نژاد شبیه گوسنفد بلوچی است و با حداقل میزان خوراک، رشد مناسبی دارد.

گوسفند لری

نژاد و رنگ: گوسفند لری را در میان نژادهای گوشتی گوسفند ایرانی طبقه‌بندی می‌کنند. رنگ بدن این حیوانات سفید متمایل به کرم است.

پراکنش و جمعیت: در حدود دو میلیون راس از این گوسفند را در اطراف بروجرد، خرم‌آباد و الیگودرز پرورش می‌دهند.

خصوصیات ظاهری: سر نسبتا بزرگ و پیشانی برجسته، چشم‌های درشت، گوش‌های بلند و آویزان، وجود لکه‌هایی به رنگ‌های خرمایی و قهوه‌ای تیره در اطراف چشم، پوزه و اعضا و دنبه بزرگ که با یک شکاف سرتاسری به دو بخش تقسیم شده است را می‌توان از جمله مشخصات ظاهری گوسفندان لری دانست.

خصوصیات تولیدی: بره‌های نر گوسفندان لری در هنگام تولد ۳٫۷ کیلوگرم و بره‌های ماده ۳٫۲ کیلوگرم وزن دارند که این وزن در هنگام بلوغ برای قوچ‌ها به ۶۷ تا ۷۱ کیلوگرم و برای میش‌ها به ۶۵ تا ۶۷ کیلوگرم می‌رسد. به طور متوسط تولید پشم سالانه قوچ‌های نژاد لری در حدود ۲٫۷ کیلوگرم و برای میش‌ها ۲ کیلوگرم است. این نژاد از میزان دوقلوزایی خوبی برخوردار است و به طور میانگین ۲۵ درصد دوقلوزایی در آن‌ها دیده می‌شود و در یک دوره شیری بین ۸۵ تا ۱۰۰ کیلوگرم شیر تولید می‌کنند.

نکات دیگر: پشم این گوسفندان به این دلیل که یک دست سفید نیست از مرغوبیت و قیمت بالایی برخوردار نیست.

گوسفند لری بختیاری

نژاد و رنگ: گوسفند لری بختیاری را می‌توان یک گوسفند گوشتی به حساب آورد. رنگ بدن این گوسفندان در طول زمان تغییر کمی می‌کند و بیشتر به رنگ سفید، خاکستری، ابلق و چهار گل (مخلوطی از رنگ‌ها) دیده می‌شود.

پراکنش و جمعیت: در حدود یک میلیون و دویست و سی و شش هزار راس از گوسفندان لری بختیاری را در استان چهارمحال و بختیاری نگه‌داری می‌کنند.

خصوصیات ظاهری: در بسیاری از دام‌ها لکه‌ای قهوه‌ای تیره یا روشن در اطراف چشم‌ها، قسمتی از گوش‌ها، انتهای پوزه و قسمت‌های انتهایی دست‌ها و پاها مشاهده می‌شود، البته در تعداد اندکی از دام‌ها این لکه به رنگ سیاه است. گوش بزرگ و آویزان، سر بزرگ با نیم رخی محدب، وجود بر آمدکی روی بینی، تارهای بلند مو روی قسمت سر و محل رویش شاخ‌ها، دنبه بسیار بزرگ که شیاری عمیق آن را به دو قسمت مجزا تقسیم کرده است و دست‌ها و پاهای بلند با استخوان بندی درشت از مهم‌ترین خصوصیات ظاهری نژاد لری بختیاری است. بیشتر گوسفندان این نژاد فاقد شاخ هستند و تنها در حدود ۲ درصد از آن‌ها شاخ دارند.

خصوصیات تولیدی: بره‌های نر این نژاد در هنگام تولد ۵ کیلوگرم و بره‌های ماده ۴٫۷ کیلوگرم وزن دارند که این وزن در شش ماهگی به ترتیب به ۴۵ و ۴۰ کیلوگرم می‌رسد. همچنین در یک‌سالگی قوچ‌ها ۶۶ و میش‌ها ۵۴ کیلوگرم وزن خواهند داشت. میزان پشم تولیدی سالیانه قوچ‌های لری بختیاری ۲٫۴ کیلوگرم و میش‌ها ۱٫۸ کیلوگرم است و احتمال وجود گوسفند دوقلوزا و دوقلوزایی در این نژاد در حدود ۲۰ درصد است.

گوسفند مغانی

نژاد و رنگ: یکی دیگر از نژادهای گوسفند ایرانی که آن را جزو گوسفندان گوشتی – شیری طبقه‌بندی می‌کنند، گوسفند مغانی است. بره این گوسفندان در بدو تولد پوستی به رنگ قهوه‌ای دارد که این رنگ در هنگام بلوغ به شکری یا نخودی تغییر می‌کند.

پراکنش و جمعیت: در حدود سه میلیون راس از این نژاد در ایران پرورش داده می‌شود. مرکز اصلی پرورش و نگه‌داری این گوسفند دشت مغان است، دشت مغان در شمال شرقی آذربایجان و غرب دریای خزر قرار دارد.

خصوصیات ظاهری: عضلات پشت مستقیم، مسطح و عریض، ران عضلانی و شانه با رشد متوسط از مشخصات رشد ظاهری این گوسفندان است، البته توجه داشته باشید که سایر اعضای دام نسبت به جثه کوچک و ظریف اما مقاوم است.

خصوصیات تولیدی: بره‌های نر این نژاد در هنگام تولد ۴٫۱ کیلوگرم و بره‌های ماده ۳٫۸ کیلوگرم وزن دارند که این وزن در هنگام پایان دوران شیرخوارگی به ۲۳ کیلوگرم و در هنگام بلوغ برای قوچ‌ها به ۶۳ تا ۶۶ و برای میش‌ها به ۶۰ تا ۶۳ کیلوگرم می‌رسد. تولید پشم سالیانه قوچ‌ها ۲٫۴ و میش‌ها ۱٫۶ کیلوگرم است. این گوسفندان در یک دوره شیری ۷۵ لیتر شیر تولید می‌کنند. احتمال وجود گوسفند دوقلوزا و دوقلوزایی در این نژاد در حدود ۱۰ درصد است.

گوسفند نائینی

نژاد و رنگ: یکی دیگر از نژادهای گوسفند ایرانی، گوسفند نائینی است. این نژاد را جزو گوسفندان پشمی – گوشتی قرار می‌دهند. رنگ بدن گوسفندان نائینی سفید است که در آن‌ها لکه‌های سیاه رنگی دور چشم، پوزه، انتهای گوش و مفاصل دست و پا به چشم می‌خورد.

پراکنش و جمعیت: در حدود یک میلیون راس از این گوسفندان در نائین، کاشان، اردستان، نظنز و میمه پرورش داده‌می‌شود.

خصوصیات ظاهری: جثه‌ای متوسط، سر کوچک و ظریف، بینی بدون انحنا، دنبه کوچک یا متوسط و پوزه‌ای سیاه رنگ از مهم‌ترین مشخصات ظاهری این گوسفندان است. میش‌های این نژاد فاقد شاخ هستند و قوچ‌ها به دو صورت شاخ‌دار یا بی‌شاخ دیده می‌شوند.

خصوصیات تولیدی: درصد باروری در این گوسفندان ۹۵ درصد است اما میزان وجود گوسفند دوقلوزا در آن‌ها بسیار کم و در حدود ۱ درصد است. میزان تولید شیر در این گوسفندان در یک دوره شیردهی ۳۵ کیلوگرم است. تولید پشم سالیانه قوچ نژاد نائینی ۱٫۵ کیلوگرم و میش این نژاد ۹۰۰ گرم است. بره‌های نر این نژاد در هنگام تولد ۳٫۸ کیلوگرم و بره‌های ماده در این هنگام ۳٫۵ کیلوگرم وزن دارند که این وزن پس از گرفتن آن‌ها از شیر برای نرها به ۲۲ و ماده‌ها به ۲۱ کیلوگرم می‌رسد. قوچ‌های این نژاد در یک سالگی بین ۴۲ تا ۴۵ کیلوگرم و میش‌های نائینی بین ۳۸ تا ۴۰ کیلوگرم وزن دارند.

گوسفند مهربان

نژاد و رنگ: آخرین نژاد از نژادهای گوسفند ایرانی که در این مطلب مورد بررسی قرار خواهیم داد نژاد مهربان است. گوسفندان مهربان را در گروه گوسفندان گوشتی – شیری طبقه‌بندی می‌کنند و رنگ بدن بیشتر این گوسفندان قهوه‌ای روشن تا تیره است.

پراکنش و جمعیت: در حدود یک میلیون راس از این گوسفندان در استان همدان که زیستگاه طبیعی آن‌ها است پرورش داده می‌شوند. دام‌داران محلی می‌گویند نام این گوسفندان از منطقه‌ای در شمال غربی استان همدان به نام منطقه مهربان گرفته شده است.

خصوصیات ظاهری: بدنی کشیده، سر و صورت بدون پشم و دنبه بزرگ و فشرده از خصوصیات ظاهری این گوسفندان است. میش‌های نژاد مهربان فاقد شاخ و قوچ‌ها غالبا شاخ‌دار هستند. رنگ پشم بره‌ها در این نژاد از خرمایی تیره تا آلبالویی سیر تغییر می‌کند و با رشد دام، رنگ پشم‌ها به تدریج روشن‌تر می‌شود و در حوالی سن بلوغ ثابت خواهد شد.

خصوصیات تولیدی: گوسفند مهربان در یک دوره شیری ۵۶ لیتر شیر تولید می‌کند و میزان وجود گوسفند دوقلوزا در این نژاد در حدود ۱۳ درصد است.

جمع‌بندی

در این بخش در قالب یک جدول ویژگی‌های مربوط به نژادهای گوسفندان ایرانی‌ای که در این مقاله ذکر شد را در قالب یک جدول به اختصار بیان می‌کنیم.

	نژاد	ویژگی‌ها
1	کرمانی	از نوع پشمی – گوشتی، رنگ سفید متمایل به نخودی، جمعیت در حدود 2 میلیون راس، مکان پرورش در استان کرمان، دارای بدنی کشیده و گردنی عضلانی و توانایی سازگاری با شرایط نامساعد جغرافیایی و جوی
2	کلکوهی	از نژاد پشمی – گوشتی، دارای رنگ سفید متمایل به کرم، مکان پرورش در دشت‌های مابین قم و ورامین، جثه کوچک، میش‌های بدون شاخ و قوچ‌هایی با شاخ‌های پیچیده، توانایی سازگاری با حداقل خوراک و سازگاری با مناطق خشک و کویری
3	لری	از نژاد گوشتی، دارای رنگ سفید متمایل به کرم، دارای جمعیتی در حدود 2 میلیون راس، مکان پرورش استان لرستان، سر بزرگ و گوش‌هایی آویزان
4	لری بختیاری	از نوع گوشتی، چند رنگ، جمعیت بیش از یک میلیون راس، مکان نگه‌داری و پروش استان چهارمحال و بختیاری، دارای گوش بزرگ و آویزان، استخوان‌بندی درشت و دست و پایی کشیده و نژادی فاقد شاخ مگر در موارد استثنا
5	مغانی	از نژاد گوشتی – شیری، رنگ شکری یا نخودی در هنگام بلوغ، جمعیت در حدود 3 میلیون راس، مکان اصلی پرورش دشت مغان و غرب دریای خزر و جثه‌ای کوچک با ران‌هایی عضلانی
6	نائینی	از نژاد پشمی – گوشتی، سفید رنگ، مکان پرورش در شهرهای حاشیه کویر مرکزی ایران شامل نائین، اردستان، میمه، نطنز و کاشان، جمعیت در حدود یک میلیون راس، میش‌های فاقد شاخ و قوچ‌ها شامل دو نوع شاخ‌دار و بدون شاخ هستند و دارای جثه‌ای متوسط
7	مهربان	از نوع گوشتی – شیری، رنگی بین قهوه‌ای روشن تا تیره، مکان اصلی پرورش استان همدان، جمعیت در حدود یک میلیون راس، دارای بدنی کشیده، میش‌های بدون شاخ و قوچ‌هایی عموماً شاخ‌دار

*جدول معرفی برخی از نژادهای گوسفند ایرانی و توضیح ویژگی‌های آن‌ها