گوسفند داشتی چیست و چگونه آن را پرورش می‌دهند؟
گوسفند داشتی به گوسفندانی گفته می‌شود که تنها به خاطر استفاده از گوشتشان پرورش داده نمی‌شوند. معمولاً گله‌های گوسفندان داشتی از تعدادی میش داشتی و یک یا چند عدد قوچ گله تشکیل می‌شود. سود گله‌های داشتی از فروش بره‌ها تأمین می‌شود اما علاوه بر فروش بره‌ها پشم و شیر گوسفندان نیز بازار مخصوص به خود را دارد که می‌تواند قسمتی از سود دام‌دار را تأمین کند. گوسفندان به طور کلی به دو روش داشتی و پرواربندی پرورش داده می‌شوند. نیاز روز افزون انسان‌ها به گوشت و فراورده‌های دامی باعث شده است تا به مرور روش‌های نوین علمی، جایگزین روش‌های سنتی شود. در این روش‌ها به پرورش هر چه بیشتر و سوددهی بالاتر مجتمع‌های دامپروری پرداخته شده است. یکی از این روش‌های نوین، اصلاح نژادی است که توسط آن‌ها تولیدات دامی بهتر و بیشتر می‌شود. گوسفندانی که اصلاح نژاد شده‌اند، زودتر رشد می‌کنند، افزایش وزن سریع‌تری دارند، تولید شیر آن‌ها بیشتر می‌شود و پشم این گوسفندان کیفیت بالاتری دارد. همچنین گوسفند چندقلوزا و دو قلوزا نیز با استفاده از همین روش‌ها به وجود می‌آید که می‌تواند تأثیر بسیار خوبی در سرعت رشد و ازدیاد گله داشته باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص پیشنهاد می‌کنیم مطلب اصلاح نژادهای دامی ، روش اصلاح نژاد گوسفندان و جفت‌گیری را مطالعه کنید. در این مطلب قصد داریم در خصوص پرورش گوسفند داشتی نکاتی را بیان کنیم و برخی موارد مربوط به آن که در موفقیت دام‌دارانی که قصد پرورش گوسفند به روش داشتی دارند، موثر است مطالبی را با هم مرور کنیم. با مجتمع دامپروری افشار ژن همراه باشید.
گوسفند داشتی چیست؟
همان‌طور که گفتیم گله‌های گوسفند داشتی در حقیقت ازتعداد زیادی میش داشتی تشکیل شده‌اند. البته تعداد این میش‌ها با توجه به محیط نگهداری، شرایط مالی دام‌دار و موارد دیگر تعیین می‌شود. دلیل اصلی نگهداری از این گله‌ها تولیدمثل و به دنیا آوردن بره است. به همین دلیل بسیاری از دام‌داران در این گله‌ها از گوسفند چندقلوزا و یا دوقلوزا استفاده می‌کنند تا سرعت رشد گله و تعداد بره‌های به دنیا آمده بیشتر شود. البته همان‌طور که گفتیم در این گله‌ها گوشت، شیر و پشم گوسفندان نیز به فروش می‌رسد که بخشی از سود دام‌دار را تأمین می‌کنند.
اگر بخواهیم به سیستم پرورش گوسفندان به صورت داشتی دقیق‌تر نگاه کنیم باید بگوییم که در این روش پرورش گوسفندان معمولاً تعداد زیادی میش مولد و مادر را در کنار تنها چند عدد قوچ گله نگهداری می‌کنند و آن‌ها را پرورش می‌دهند. دلیل وجود تعداد میش بیشتر، تولد بره‌های بیشتر است. به صورت معمول در مجتمع‌های دامپروری که در آن‌ها از گوسفند داشتی نگهداری می‌شود به ازای هر ۵۰ میش داشتی از یک قوچ گله استفاده می‌شود. یکی از روش‌های دیگری که می‌تواند در درصد تولد بره‌ها تأثیرگذار باشد استفاده از میش گله ژن‌دار است. البته باید توجه داشته باشید که این مطلب قانون نیست و تنها استفاده از این نسبت معمول است. این نسبت باید با توجه به نوع نژاد، جثه دام و موارد دیگر تعیین شود و ممکن است تغییر کند.
در ایران معمولاً برای پرورش گوسفند داشتی به روش علمی و مدرن از گوسفندان نژاد افشاری استفاده می‌کنند. گوسفندان افشاری خواص ژنتیکی بسیار خوبی دارند. از این خصوصیات مناسب می‌توان به سرعت رشد بالا، تولید شیر مناسب، سازگاری بسیار با محیط، تحمل آب و هوای سرد، قدرت راهپیمایی مناسب، توان تبدیل شدن به گوسفند چندقلوزا و دوقلوزا همچنین مقاومت بالا در برابر شرایط محیطی، آب و هوایی و امراض اشاره کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص انواع نژادهای گوسفندان ایرانی پیشنهاد می‌کنیم مطلب نژادهای گوسفندان ایرانی ، معرفی و بررسی – بخش اول را مطالعه کنید.
همه چیز درباره نگهداری و پرورش گوسفند داشتی
پرورش گوسفند به روش داشتی
پرورش گوسفند داشتی مانند هر کار دیگری نیاز به اطلاعات کافی دارد تا دام‌دار در مواجهه با مشکلات، راهکار مناسبی برا رفع مشکل پیدا کند. یافتن راهکار مناسب و پرورش صحیح از آن جهت حائز اهمیت است که نه تنها می‌تواند ریسک کار را به میزان زیادی کاهش دهد بلکه در میزان موفقیت نیز نقش بسیار مهمی خواهد داشت. مهم‌ترین نکاتی که باید در هنگام پرورش میش داشتی و یا به عبارت بهتر گله گوسفندان داشتی به آن توجه کرد به شرح زیر است:
1- پرورش میش داشتی
پرورش میش داشتی در طول سال و بنا به شرایط متفاوت نیاز به توجهات مختلفی دارد. به همین دلیل پرورش میش‌ها را به دوره‌های متفاوتی تقسیم می‌کنند که دوره‌های پرورش میش داشتی عبارت‌اند از:
-
دوره قبل از جفت‌گیری
دوره قبل از جفت‌گیری از زمانی آغاز می‌شود که دوران شیردهی به بره‌های به دنیا آمده تمام شود. اگر بخواهیم از نظر زمانی بررسی کنیم معمولاً دوره قبل از جفت‌گیری از اوایل پاییز که دیگر نمی‌توان از مراتع جهت چرای آزاد گوسفندان استفاده کرد، آغاز می‌شود. این دوران در همان زمانی واقع شده که مواد غذایی مورد نیاز گوسفندان کمتر از سایر فصول سال یافت می‌شود و به همین دلیل گله‌های داشتی در این زمان با اندکی کاهش وزن مواجه می‌شوند. در فصول سرد سال علوفه کمتری یافت می‌شود و همچنین قیمت مواد غذایی و علوفه گوسفندان افزایش چشمگیری پیدا می‌کند به همین دلیل بسیاری از دام‌داران در فصل بهار و تابستان علوفه و سایر مواد غذایی را با توجه به نیاز گله انبار می‌کنند. البته باید توجه داشت که انبار یا سیلو کردن مواد غذایی و علوفه باید با استفاده از روش‌های علمی و اصولی انجام شود تا با مشکل کپک زدگی و خراب شدن آن‌ها مواجه نشد. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص مطلب از روش های نگهداری علوفه به صورت صحیح چه می‌دانید؟ را مطالعه کنید. تغذیه مناسب در این دوران از آن جهت اهمیت دارد که پس از اتمام این دوره به دوره جفت‌گیری می‌رسیم.
-
دوره جفت‌گیری
دوره جفت‌گیری را می‌توان مهم‌ترین دوره در پرورش گوسفند داشتی دانست. در این دوره است که اگر مراقبت و تغذیه گوسفندان به خوبی انجام شود، می‌توان انتظار داشت که میزان و درصد دوقلوزایی و یا حتی چند قلوزایی در گوسفند چندقلوزا و دوقلوزا افزایش یابد. از نکاتی که قبل از شروع دوره جفت‌گیری باید به آن توجه شود، حذف گوسفندان ضعیف و نامناسب برای گله‌های داشتی است. میش‌هایی که به هر دلیلی پستانشان را از دست داده‌اند و یا جثه کوچکی دارند را باید از گله حذف کرد و در صورت امکان با میش داشتی مناسب جایگزین کرد. در این دوره توجه به تمام نیازهای میش مانند اندازه آغل، ظرفیت مرتع، ذخیره غذایی و کیفیت مواد غذایی بسیار مهم است. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که هر چقدر در این دوره به کیفیت و کمیت تغذیه میش اهمیت داده شود، درصد دوقلوزایی بیشتر می‌شود. به همین دلیل به دام‌داران توصیه می‌شود که در دوره جفت‌گیری که معمولاً از چهار هفته قبل از قوچ اندازی آغاز می‌شود، توجه ویژه‌ای داشته باشند و جیره غذایی مناسبی در اختیار میش‌ها و قوچ گله قرار دهند. در این دوره باید میش‌های داشتی و همچنین قوچ گله با علوفه مرغوب، تازه و با کیفیت تغذیه شوند. همچنین استفاده از مکمل‌های غذایی و غذای متراکم شده یا کنستانتره می‌تواند به تقویت گله گوسفند داشتی کمک کند. جیره غذایی که برای دوران جفت‌گیری در نظر گرفته شده است از ۴ هفته قبل از دوران قوچ اندازی آغاز می‌شود و بهتر است تا دو هفته پس از آن ادامه پیدا کند. پس از این شش هفته باید مجدداً جیره غذایی به حالت عادی بازگردد و این روند به مدت دو ماه ادامه پیدا کند. در ماه سوم آبستن است که دوره بعدی نگهداری از میش داشتی شروع می‌شود. توجه داشته باشید که دادن غذای بیش از حد به گوسفند آبستن در این مدت می‌تواند موجب سقط جنین شود.
همچنین باید توجه داشته باشید که قبل از دوره جفت‌گیری و قوچ اندازی، باید واکسیناسیون لازم را انجام داد و پس از آن از گوسفندان در محیطی آرام نگهداری شود. پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص واکسیناسیون گوسفندان مطلب برنامه واکسیناسیون گوسفند نیازمند توجه به چه مواردی است؟ را مطالعه کنید. برای قوچ اندازی باید توجه داشته باشید که قوچ گله باید در حدود ۵۰ روز در میان گله باشد تا در دوره فحلی میش‌ها که در حدود ۱۷ روز است کار جفت‌گیری به خوبی انجام شود. پس از این مرحله است که باید به تغذیه میش ابستن توجه بیشتری داشت.
-
دوره آبستنی
زمانی که سومین ماه آبستنی میش شروع شود نیازهای تغذیه‌ای میش داشتی تغییر می‌کند و کیفیت غذا در جیره میش در این دوره اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند. همچنین باید نسبت به آرامش و جا به جایی میش‌ها توجه بسیار بیشتری داشت. عبور دادن میش‌ها از فضاهای تنگ و همچنین نحوه غذا دهی نامناسب که منجر به ایجاد فشار و ازدحام شود، ممکن است جنین را با خطر سقط شدن مواجه کند. هر چه به اواخر دوره آبستن میش داشتی نزدیک شویم باید به کیفیت مواد غذایی بیشتر اهمیت داد. کمبود مواد غذایی و همچنین ویتامین‌های مورد نیاز، می‌تواند منجر به بروز بیماری مسمومیت آبستنی شود. در این دوره باید از مواد غذایی متراکم که سرشار از انرژی و مواد مورد نیاز میش است، در جیره غذایی استفاده شود. نکته‌ای که باید به آن توجه بسیاری داشت این است که نیاز گوسفند چندقلوزا و دوقلوزا به مواد غذایی بیشتر از میش‌های تک قلوزا است.
-
دوره شیردهی
یکی از مهم‌ترین موارد در پرورش گوسفند و سلامت بره، نوع ترکیب و میزان شیر میش است. هر چه کیفیت شیر مادر بهتر باشد، رشد بره بهتر و میزان سلامت او بیشتر خواهد بود. در دوران شیردهی جیره غذایی گوسفند داشتی به گونه‌ای باید باشد که احتیاجات میش به خوبی برآورده شود تا مقدار و ترکیب شیر بتواند احتیاجات بره را نیز به خوبی رفع کند. دوره شیردهی پس از زایمان شروع می‌شود. به طور معمول در ایران دوره شیر دهی از اواسط اسفند که بره‌ها به دنیا می‌آیند شروع می‌شود و تا ماه مرداد طول می‌کشد. البته بره‌ها در تمام این مدت از شیر میش داشتی تغذیه نمی‌کنند و پس از ماه سوم شروع به خوردن علوفه نیز می‌کنند که در این زمان دام‌دار می‌تواند با فروش شیر گوسفندان، سود بیشتری کسب کند. میزان شیری که توسط میش داشتی در این دوران تولید می‌شود ارتباط مستقیمی با نژاد میش، نوع، اندازه و کیفیت تغذیه و همچنین خصوصیات اختصاصی میش دارد. باید توجه داشته باشید که گوسفند چندقلوزا و دوقلوزا معمولاً شیر بیشتری نسبت به میش‌های تک قلوزا تولید می‌کنند. پس از پایان دوره شیردهی مجدداً دوران قبل از جفت‌گیری آغاز می‌گردد و این روند ادامه خواهد داشت.
از گوسفند داشتی چه می‌دانید؟
2- قوچ گله
همان‌طور که گفتیم در گله‌های گوسفند داشتی به ازای هر ۵۰ میش معمولاً از یک عدد قوچ گله نیز استفاده می‌شود. جفت‌گیری قوچ و فرایند تولیدمثل گوسفندان به عوامل بسیاری بستگی دارد که سنجش و کنترل صحیح این عوامل می‌تواند در بهبود و موفقیت دام‌دار نقش مؤثری داشته باشد. یکی از مهم‌ترین مواردی که باید در خصوص قوچ گله داشتی به آن توجه شود مدت زمان حضور قوچ در گله است. اشتباهی که میان برخی از دام‌داران رایج است، این است که تا چند روز مانده به آغاز فصل جفت‌گیری قوچ را از گله جدا نگه می‌دارند. قوچ‌ها برای عادت کردن به محیط جدید نیاز به زمان دارند و به همین دلیل باید آن‌ها را چند هفته زودتر از زمان جفت‌گیری به گله اضافه کرد. همچنین باید توجه داشته باشید که تغذیه قوچ گله قبل از فصل جفت‌گیری از دیگر نکاتی است که می‌تواند در میزان تولیدمثل گله نقش داشته باشد. قوچ گله قبل از فصل جفت‌گیری باید جیره غذایی مناسبی دریافت کند. پس از اتمام دوران جفت‌گیری باید قوچ گله را از میش داشتی جدا کرد. این کار می‌تواند بخشی از هزینه‌های لازم برای خرید جیره غذایی را کاهش دهد.
آشنایی با تغذیه گوسفندان داشتی و گوسفند چندقلوزا
3- تغذیه گوسفند داشتی
باید بدانید که در زمان پرورش گوسفند داشتی ، تغذیه یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین عوامل در موفقیت و کسب سود است. همچنین بخش زیادی از هزینه‌های مجتمع‌های دامپروری به تأمین خوراک مورد نیاز دام‌ها اختصاص پیدا می‌کند. دقت به مواردی مانند استفاده از مرتع و چراگاه، عدم خرابی و کپک زدگی علوفه و مواد غذایی، تأمین مناسب نیاز دام و به طور کلی کمیت و کیفیت مناسب جیره غذایی میش داشتی و قوچ گله می‌تواند باعث شود تا موفقیت بیشتری حاصل شود. استفاده از چراگاه و مرتع در فصل بهار و تابستان می‌تواند علاوه بر کاهش هزینه، منبع مناسبی برای تأمین احتیاجات گوسفندان باشد. همچنین باید در جیره غذایی گوسفندان از جو استفاده شود. جو ارزش غذایی بالایی دارد و از آن می‌توان به عنوان یک منبع مناسب و غنی پروتئین برای رفع نیازهای گوسفندان نام برد.
چگونه می‌توان یک گله گوسفند داشتی را مدیریت کرد؟
4- مدیریت گله داشتی
آشنایی با انواع سیستم‌های مدیریتی مانند مدیریت تولیدمثل، مدیریت قوچ اندازی و سایر موارد مربوطه یکی دیگر از مواردی است که به صورت مستقیم در موفقیت مجتمع دامپروری تأثیرگذار است. انجام صحیح موارد مهم می‌تواند باعث افزایش درصد بره‌زایی، افزایش تولید، کاهش هزینه‌ها و در نهایت سود بیشتر برای دام‌داران شود.
یکی از مهم‌ترین و پرکارترین دوره‌های نگهداری از گوسفند داشتی ، فصل زایش است. در این زمان با توجه به حساس بودن میش‌ها و نیازهای فراوان بسیاری از دام‌داری‌ها از نیروهای کمکی استفاده می‌کنند تا بتوانند به صورت شبانه روزی از میش‌های حامله مراقبت کنند. این مراقبت‌ها منجر به کاهش خطر سقط جنین و تلف شدن دام‌ها می‌شود و همین امر می‌تواند از بروز صدمات مالی شدید به دام‌دار جلوگیری کند. مدیریت دوره شیردهی به خصوص در گوسفند چندقلوزا از آن جهت حائز اهمیت است که اگر احتیاجات میش به خوبی تأمین نشود، کیفیت و میزان شیر کاهش می‌یابد و رشد بره‌ها با تأخیر مواجه خواهد شد.
نکات مهم درباره تولیدمثل گویسفندان داشتی
5- تولیدمثل در گله داشتی
همان‌طور که گفتیم اصلی‌ترین هدف سیستم داشتی تولیدمثل و ازدیاد گوسفندان است. به همین دلیل باید علاوه بر مدیریت مناسب اطلاعات کافی و مناسبی از عوامل تأثیرگذار بر تولیدمثل کسب کرد. از مهم‌ترین مواردی که می‌تواند بر تولیدمثل میش داشتی و قوچ گله تأثیر بگذارد می‌توان به تغذیه، مدت روشنایی، میزان رطوبت، درجه حرارت، نژاد و بیماری‌ها اشاره کرد.
تغذیه مهم‌ترین عامل بر میزان تولیدمثل است و بیشترین تأثیر را بر بازده گله دارد. کار پرورش گوسفند داشتی اگر با توجه به تغذیه مناسب انجام نشود باعث می‌شود تا کمبود انرژی در گله به وجود بیاید. کمبود انرژی موجب کاهش میزان آبستنی، نامنظم بودن دوره جنسی میش‌ها و بسیاری مشکلات دیگر می‌شود. برای این که از اهمیت تغذیه بیشتر با خبر شوید باید بگوییم که تأمین نیازهای میش‌ها، مخصوصاً نیاز آن‌ها به پروتئین باعث افزایش بره‌زایی و دوقلوزایی می‌شود. مواد معدنی نظیر کلسیم، فسفر و انواع ویتامین‌ها نیز بر میزان تولیدمثل تأثیر دارند.
مورد دیگری که در تولیدمثل میش داشتی مؤثر است میزان روشنایی است. مدت روشنایی می‌تواند فعالیت تخمدان‌های میش را تحت تأثیر قرار دهد. رطوبت زیادی یکی دیگر از مواردی است که می‌تواند میزان تولیدمثل گوسفندان را کاهش دهد.
در ایران معمولاً فصل جفت‌گیری و قوچ اندازی اوایل پاییز است. بهتر است در این زمان در صورت امکان علوفه به صورت دائمی و مناسب در اختیار حیوان باشد تا نیازهایش به خوبی تأمین شود.
توجه به علائم زایمان میش و انجام مراقبت‌های لازم در اواخر آبستنی از دیگر مواردی است که می‌تواند باعث شود تا دام‌داران با مشکلات و ضررهای کمتری مواجه شوند. از مهم‌ترین علائم زایمان میش‌ها عبارت‌اند از:
- قرمز شدن پوست پستان
- پرشیر شدن پستان‌ها
- کند شدن حرکات میش
- دراز کشیدن حیوان بر روی زمین
- ایجاد فرو رفتگی در بالای دم
- نرم، براق و پر خون شدن فرج
- خارج شدن مایع مخاطی لزج از فرج
- ظاهر شدن کیسه آب
توجه داشته باشید که ظاهر شدن کیسه آب نشانه این است که زمان زایمان فرا رسیده و معمولاً در حدود یک ساعت پس از ظاهر شدن این کیسه، زایمان انجام می‌شود و بره به دنیا می‌آید. گوسفند چندقلوزا یا معمولی در این موارد با هم تفاوتی ندارند.
راه‌هایی برای رسیدن به سود زیاد از طریق دامداری
سود نگهداری گوسفند داشتی
سود نگهداری از گوسفندان داشتی با فروش بره‌ها تأمین می‌شود. هر چه میزان تولد بره‌ها در گله بیشتر باشد، سود بیشتری نصیب دام‌دار می‌شود. به همین دلیل است که استفاده از گوسفند چندقلوزا و دوقلوزا که اصلاح نژاد شده‌اند، در حال تبدیل به امری رایج و مرسوم است. به خاطر داشته باشید که برخی دام‌داران در کنار نگهداری از گوسفندان داشتی، بره‌ها را نیز پروار می‌کنند و در ۵ تا ۶ ماهگی در وزن مناسب به فروش می‌رسانند تا سود بیشتری از این کار عایدشان شود. البته باید توجه داشته باشید که نگهداری از این بره‌ها نیازها و امکانات خاص خود را طلب می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص پرواربندی گوسفند مطلب گوسفند پرواری و عوامل مؤثر در یک پروار بندی موفق را مطالعه کنید.
مجتمع دامپروری افشار ژن
یکی از مهم‌ترین نکاتی که عدم توجه به آن می‌تواند تمام دام‌دارانی که به پرورش گوسفندان داشتی و پرواری مشغول هستند را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کند، خرید گوسفند از مراکز معتبر است. عدم توجه به این نکته می‌تواند امکان خریدن گوسفند بیمار را بالا ببرد و این کار می‌تواند موجب شود تا در صورت بیمار بودن گوسفند جدید، بیماری به بخشی یا تمام گله سرایت کند و هزینه‌های دام‌دار را شدیداً افزایش دهد. بیمار شدن گوسفندان به معنی تحمیل هزینه برای تهیه دارو، مراقبت‌های بیشتر و پرداخت دستمزد دام‌پزشک است. همچنین در هنگام بیماری روند رشد گوسفند متوقف می‌شود یا ممکن است باعث شود تا جنین میش داشتی حامله سقط شود. این موارد نه تنها می‌تواند سود دام‌دار را کاهش دهد بلکه در صورتی که بیماری خطرناک باشد و باعث تلف شدن بخشی از گله شود، ضرر سنگینی را به دام‌دار تحمیل کند. به همین دلیل نیاز است که در هنگام خرید گوسفند، حتماً به مراکز معتبر مراجعه کنید. مجتمع دامپروری افشار ژن با افتخار اعلام می‌کند که در سالیان گذشته محصولات دامی و غیر دامی با کیفیتی نظیر میش هترو ، قوچ هترو ، میش هموزیگوت ، قوچ هموریگوت ، گوسفند چندقلوزا ، میش دوقلوزا ، کنستانتره پرواری و داشتی و ونوجکت را به متقاضیان و دام‌داران محترم عرضه کند. استفاده از گوسفند چندقلوزا و دوقلوزا در گله‌های داشتی می‌تواند سرعت ازدیاد جمعیت گله را به میزان بسیار بالایی افزایش دهد و باعث شود تا مجتمع دامپروری در مدت زمان کوتاه‌تری به سوددهی برسد. همچنین آزمایشگاه مجتمع دامپروری افشار ژن، کار تعیین ژنوتیپ دام‌ها را با دقت بسیار بالایی انجام می‌دهد که متقاضیان محترم می‌توانند برای استفاده از خدمات این آزمایشگاه و کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرند.
در صورتی که مطالعه این مطلب برایتان سودمند بود پیشنهاد می‌کنیم مطلب سقط جنین در گوسفندان چه عواملی دارد و چه راه‌هایی برای پیشگیری از سقط جنین وجود دارد؟ را مطالعه کنید.