اصلاح نژادهای دامی ، روش اصلاح نژاد گوسفندان و جفت‌گیری
اولین گام در مورد فرآیند اصلاح نژادهای دامی و روش اصلاح نژاد گوسفندان و بزها، این است که انتخاب درستی از بین حیوانات موجود انجام بگیرد. در ادامه برخی از مواردی که باید در این کار مورد توجه باشد را بیان می‌کنیم. قابل توجه است که این موارد در اصلاح نژاد گوسفندان افشاری که خدمت اصلی شرکت افشار ژن است نیز صدق می‌کند.
- بهتر است گوسفند یا بزی که برای اصلاح نژادی انتخاب می‌شود حداقل ۲ ساله باشد. تشخیص دادن سن حیوان از روی دندان‌ها بهترین روش است که اصطلاحاً به آن سن دندانی می‌گویند.
- بهتر است گوسفند یا بز مادهِ انتخاب شده، بدنی کشیده و کم‌حجم داشته باشد و قسمت انتهایی بدن آن به نسبت دیگر قسمت‌های بدنش بزرگ‌تر باشد.
- پستان مناسبی داشته یا قابلیت تشکیل پستانی بزرگ را داشته باشد.
- در خوردن علوفه اشتها داشته و غریزه مادری نیز در آن بالا باشد.
- باید توجه داشت ماده‌هایی که توانایی شیردهی خوبی نداشته باشند، فک آن‌ها بسیار کوتاه باشد، در دهانشان شکستگی وجود داشته باشد یا چربی‌های زیاد و پستان‌های گوشتی داشته باشند، باید از برنامه اصلاح نژادهای دامی و اصلاح نژاد گوسفندان افشاری حذف شوند.
- در روش اصلاح نژاد گوسفندان اگر قسمت انتهایی بدن این حیوانات نسبت به دیگر اندام‌ها بزرگ‌تر باشد، نشانه این است که فضای بین دو ران آن‌ها قابلیت رشد و بزرگ‌تر شدن رَحِم و همچنین بزرگ‌تر شدن پستان را دارد.
- بهترین روش برای خریداری گوسفند و بزِ مناسب برای اصلاح نژادهای دامی این است که آن‌ها را از یک مزرعه‌دار و یا شرکت مورد اطمینان تهیه کنید تا از یک بازار هفتگی فروش حیوانات اهلی یا فروشندگان متفرقه. در مورد اصلاح نژاد گوسفندان افشاری باید گفت که شرکت افشار ژن این کار را زیر نظر متخصصان خود انجام داده و آماده واگذاری این نژاد از گوسفندان به متقاضیان محترم است.
- ماده‌هایی را انتخاب کنید که سابقه دو قلوزایی و چند قلوزایی دارند.
- همان‌طور که قبلاً گفته شد در روش اصلاح نژاد گوسفندان ، گوسفندهایی که قسمت انتهایی بدن آن‌ها بزرگ‌تر است برای زادوولد گزینه‌های بهتری خواهند بود، اما باید دقت کرد که داشتن قفسه سینه یا دنده‌های بزرگ نیز نشان‌دهنده این است که حیوان توانایی تغذیه مناسب و مصرف خوراک بهتری دارد و این عوامل نیز آن را به گزینه بهتر برای اصلاح نژادی تبدیل می‌کند.
- حیوان ماده باید غریزه و توانایی مادرانگی داشته تا بتواند از نوزاد خود محافظت کند و همچنین توانایی شیردهی آن نیز باید سنجیده شود.
- ماده‌ای باید انتخاب شود که تمام پستانک‌های پستانش در تناسب با هم رشد کرده باشد.
- پستان و پستانک‌های حیوان قبل از خرید حتماً چک شود.
- میش مناسب برای اصلاح نژادی باید بین ۱۸ تا ۲۴ ماه سن داشته باشد که این بازه سنی با توجه به وضعیت بدنی میش متفاوت خواهد بود.
- انتخاب میش‌های خیلی جوان برای این کار منجر به ضعیف‌تر شدن حیوان شده و احتمال تلفات گوسفندانی که از نسل آن هستند را افزایش می‌دهد.
- میش‌ها یا همان گوسفندان ماده زمانی برای عمل جفت‌گیری آمادگی خواهند داشت که وزن بدنشان به ۷۰ درصد وزن بدن یک گوسفند بالغ رسیده باشد. البته باید در نظر داشت که وزن بدن میش‌ها هنگام تولیدمثل نباید از وزن بدن گوسفند بزرگ‌سال و بالغ آن نژاد بیشتر باشد.
- داشتن پوست نرم و براق از نشانه‌های سلامتی گوسفند یا بز است.
- اما باید دقت کرد که گوسفندان و بزهای نر هم باید بدنی قوی و عضلانی داشته باشند. پاهای آن‌ها نیز باید قوی و بدون نقص باشد.
- میل جنسی حیوان نر باید زیاد باشد و هر دو بیضه آن هم سالم باشد.
- در نهایت باید اشاره کرد قوچ انتخاب شده برای جفت‌گیری با میش، باید میل جنسی کافی داشته باشد. اگر قوچ دارای میل جنسی ضعیف باشد ممکن است فرآیند جفت‌گیری کامل انجام نشود. از جمله دلایل ضعیف بودن میل جنسی قوچ‌ها باید به بیماری، گرما، تغذیه نامناسب و یا استرس اشاره کرد.
ویژگی های تولیدمثلی گوسفند و بز برای اصلاح نژادهای دامی
ویژگی‌های تولیدمثلی گوسفند و بز
- سن مناسب برای پرورش دادن این حیوانات بین ۶ تا ۸ ماهگی است.
- طول مدت بارداری آن‌ها ۱۴۷ روز است (بین ۱۴۴ تا ۱۵۲ روز).
- در یک مزرعه یا گله، نسبت ماده به نر بیست به یک باشد.
- گوسفند یا بز ۲۱ روز بعد از زایمان فحل (آماده برای جفت‌گیری) می‌شود.
- باید دانست که دوره فحلی (آمادگی برای جفت‌گیری) در میش‌ها هر ۱۶ تا ۱۷ روز تکرار می‌شود. البته بازه آن را می‌توان بین ۱۴ تا ۱۹ روز هم در نظر گرفت.
- دوره فحلی بز ماده نیز بین هر ۱۹ تا ۲۱ روز تکرار می‌شود و میانگین آن بازه ۱۷ تا ۲۴ روز است.
- فحل بودن در میش‌ها بین ۲۴ تا ۴۶ ساعت به طول می‌انجامد و در بزهای ماده نیز بین ۳۴ تا ۳۸ ساعت.
نشانه‌های فحلی گوسفند و بز ماده
از جمله نشانه‌هایی که در موارد اصلاح نژادهای دامی و روش اصلاح نژاد گوسفندان باید به آن توجه کرد، شناخت رفتار جنسی حیوانات است که برخی از این رفتارها در گوسفندها و بزها را بدین شرح توضیح می‌دهیم.
قرمز شدن و ترشح مایع از قسمت بیرونی آلت تناسلی گوسفند یا بز، دم تکان دادن، سوار دیگر گوسفندها یا بزها شدن، گشتن به دنبال نرها، داشتن خونریزی مکرر، قسمت انتهایی بدن خود را به جاهای مختلف فشار دادن و ایستادن در حالتی که برای جفت‌گیری آماده است، از جمله رفتارهای جنسی در گوسفندها و بزهای ماده است.
رفتارهای جنسی گوسفند یا بز نر
برای یافتن گزینه‌های مناسب اصلاح نژادهای دامی باید به رفتار جنسی نرها نیز توجه کرد. نرها جذب بو و صدا شده و البته از طریق دیدن نیز جذب ماده می‌شوند و رفتارهای زیر را از خود بروز می‌دهند.
بو کردن آلت تناسلی ماده، کشیدن گردن و پیچ‌وتاب دادن لب بالایی، دندان گرفتن گوسفند یا بز ماده و کشیدن پشم آن‌ها، به سمت میش یا بز ماده سم کشیدن و یکی از پاهای جلو را بالا و پایین بردن؛ و با حرکات محکم به زمین پا کوبیدن نیز از جمله رفتارهای جنسی نرها است.
مواردی که در مورد رفتارهای جنسی گوسفندان ماده و نر گفته شد در روش اصلاح نژاد گوسفندان و اصلاح نژاد گوسفندان افشاری در شرکت افشار ژن مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته‌اند.
شناسایی گوسفند و بز مادهِ فحل
1) استفاده از یک نر سالم
یک گوسفند یا بز نر سالم می‌تواند با ورود به یک گله ماده‌هایی که فحل و آماده جفت‌گیری هستند را شناسایی کند. قوچ یا بز نر را صبح‌ها و عصرها هر بار به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به درون گله فرستاده تا ماده‌های فحل مورد شناسایی قرار بگیرند.
باید دانست که اگر فرآیند فرستادن قوچ به درون گله به درستی کنترل نشود ممکن است قوچ با بز یا میشی که مدنظر نیست جفت‌گیری کند. برای پیشگیری از این اتفاق استفاده از یک نر سالم که با یک پیش‌بند در جلوی آلت تناسلی‌اش، مهار شده است، پیشنهاد می‌شود. این پیش‌بند در زیر شکم قوچ بسته شده و آلت تناسلی آن را پوشش می‌دهد. پیش‌بند از یک قطعه پارچه نرم در اندازه ۴۵ * ۶۰ سانتی‌متر تهیه شده است که با رشته‌هایی از چهار طرف در زیر شکم گوسفند بسته شده است. در هنگامی که نر سالم در حال شناسایی ماده‌های فحل است این پیش‌بند مانع از جفت‌گیری می‌شود. پیش‌بند باید روزانه شسته شده و بررسی شود تا پارگی یا شکافی در آن به وجود نیامده باشد. اگر پیش‌بند آسیب دیده باشد یا به طور ایمن بسته نشده و مرتباً چک نشود امکان جفت‌گیری بالا می‌رود.
2) موارد مانع جفت‌گیری
می‌توان قوچ‌ها را با استفاده از عمل وازکتومی عقیم کرد. وازکتومی کردن قوچ یکی از راه‌های جلوگیری از جفت‌گیری در گوسفندان است.
التهاب، سوزش و عفونت آلت تناسلی و ناحیه بیرونی آلت که منجر به سرکوب میل جنسی و جلوگیری از جفت‌گیری می‌شود نیز از دیگر موارد مانع در جفت‌گیری است.
اصلاح ژنتیکی
انجام اصلاح نژادی و ژنتیکی در گوسفندان و دام‌ها باعث می‌شود که در طی چند نسل، کل گله یا مزرعه دارای نژاد و ژنتیک مطلوب و مد نظر شوند. این کار موجب افزایش تصاعدی نرخ بره‌زایی و تولید گوشت در آن مجموعه خواهد شد.
به طور اجمالی باید بیان کرد علاوه بر عواملی نظیر چگونگی و نحوه جفت‌گیری که در سطرهای فوق ذکر شد، از جمله موارد دیگری که می‌تواند منجر به داشتن دام مناسب برای اصلاح نژاد گوسفند شود باید به تغذیه، وراثت‌پذیری و نرخ تولیدمثلی، وزن از شیرگیری بره‌ها، میزان رشد بعد از گرفتن از شیر، بررسی ناهنجاری‌های وراثتی و چک کردن رکوردهای رشدی نیز اشاره کرد.
البته باید دقت کرد که اولین کار جهت در روش اصلاح نژاد گوسفندان انتخاب نژاد مد نظر برای پرورش بوده و سپس آغاز فرآیندهای مربوط به اصلاح نژادهای دامی روی آن‌ها را باید انجام داد.
با توجه به تجربه، دانش و سابقه‌ای که در مجموعه افشار ژن وجود دارد توصیه ما به دامداران محترم انتخاب نژاد افشاری برای این منظور است. گوسفند افشاری با توجه به آب‌وهوا و اقلیم ایران بهترین بازدهی را داشته و اصلاح نژاد گوسفندان افشاری نیز یک علم بومی و رایج در صنعت دامپروری ایران محسوب می‌َشود.
بعد از انتخاب نژاد در مرحله بعد باید دامداران موارد مربوط به نرخ بره‌زایی، رکورد‌ها، وراثت‌پذیری و … را بررسی کرده و سپس اقدام به اصلاح نژاد گوسفندان نمایند. به همین منظور مجتمع دامپروری افشار ژن با ارائه میش همو و قوچ همو و البته میش‌َها و قوچ‌های هترو آمادگی دارد تا در فرآیند اصلاح نژاد مزرعه یا گله دامداران به آن‌ها مساعدت نماید.
اگر علاقه‌مند به اطلاعات بیشتر در مواردی نظیر اصلاح نژادهای دامی ، روش اصلاح نژاد گوسفندان و اصلاح نژاد گوسفندان افشاری هستید پیشنهاد می‌کنیم مقاله اصلاح نژادی در گوسفندان و گوسفندان افشاری چند قلوزا را مطالعه بفرمایید.
در ضمن مجتمع دامپروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.
