پوست دام یا پوست حیوانات را می‌توان اولین لباس‌ انسان‌ها دانست. انسان‌ها برای گرم کردن خود از اولین و ساده‌ترین نوع چرم یعنی همان پوست خشک شده حیوانات استفاده می‌کردند که با گذشت زمان روش‌هایی برای دوام بیشتر، جلوگیری از فاسد شدن و نرم‌تر شدن پوست یافتند. این روش‌ها در طول تاریخ به دلیل استفاده و دسترسی زیاد به پوست دام پیشرفت کرد تا این‌که امروزه به صنعت چرم تبدیل شده است. این روزها سود اصلی دام‌داران از پرورش گوسفندان فروش گوشت آن‌ها است اما در گذشته فروش پشم و پوست آن‌ها بسیار رایج بوده و بخش زیادی از سود آن‌ها را تشکیل می‌داده است. هنوز هم از پوست دام برای مصارف متفاوت استفاده می‌شود. در این مطلب قصد داریم در خصوص تاریخچه استفاده از پوست حیوانات و دام‌ها مطالبی را با هم مرور کنیم. با مجتمع دام‌پروری افشار ژن همراه باشید.

تاریخچه استفاده از پوست دام

هنوز دقیقاً معلوم نیست که استفاده از پوست حیوانات از کی مورد توجه بشر قرار گرفت. پوست‌هایی که در ابتدا توسط بشر استفاده می‌شد به دلیل فاسد شدن، زمان زیادی دوام نمی‌آوردند و به همین دلیل مدارکی از اولین استفاده بشر از چرم تا کنون یافت نشده است. در ابتدا انسان با استفاده از وسایل نه چندان مناسبی مانند استخوان و سنگ‌های نوک تیز اقدام به از بین بردن مواد اضافی موجود بر روی پوست‌ها می‌کرد اما این کارها برای جلوگیری از فاسد شدن پوست کافی نبود و پوست‌ها در زمان نه چندان بلندی فاسد و غیرقابل استفاده می‌شدند. پس از مدتی آن‌ها راهی برای افزایش دوام پوست پیدا کردند و آن هم خشک کردن آن در برابر آفتاب یا آتش بود. البته این روش هم چندان کارآمد نبود و معمولاً باعث می‌شد پوست خشک و شکننده شود. اقدامات بشر برای افزایش طول عمر و دوام پوست ادامه داشت تا این‌که به تأثیر گیاهان و عصاره آن‌ها بر روی پوست پی بردند.

انسان‌های اولیه برای ساختن لباس و تن پوش، سرپناه و خانه، شکار و همچنین در امان ماندن از حیوانات درنده از پوست یا نوع اولیه چرم استفاده می‌کردند. شاید استفاده از پوست برای شکار کردن، عجیب‌ترین استفاده از پوست به نظر بیاید اما انسان‌های اولیه در هنگام شکار برای مخفی شدن از چشم حیوانات خود را زیر پوست مخفی می‌کردند تا در زمان مناسب بتوانند آن‌ها را غافلگیر و شکار کنند.

آغاز صنعت دباغی
شواهد تاریخی نشان می‌دهند که از اواخر عصر یخبندان انسان‌ها از روش‌هایی ساده برای جلوگیری از فاسد شدن و همچنین افزایش میزان نرمی پوست حیوانات گوناگون استفاده می‌کردند. رایج‌ترین روش‌هایی که در آن دوران استفاده می‌شد دود دادن پوست و همچنین چرب کردن آن با روغن بوده است. پوست در مقابل رطوبت دوام زیادی ندارد و با توجه به مرطوب بودن ارمنستان قدیم که شواهد اولیه در آنجا یافت شده، تنها چند نمونه از این پوست‌ها باقی مانده است.

تاریخ مصریان باستان سرشار از شواهد گوناگون در خصوص استفاده از پوست دام و حیوانات دیگر است. مصریان در حدود ۴۵۰۰ سال پیش از ترکیباتی مانند املاح آلومینیوم و دانه‌های مازو برای بهبود کیفیت و دوام چرم استفاده می‌کردند. در مقبره‌های خشک فرعون‌ها پوست‌های مرصع بسیاری که با ورقه‌های طلا تزیین شده بودند کشف شد که نشان دهنده اهمیت و اعتبار پوست در میان مصریان است.

نقطه عطف تاریخ استفاده از پوست دام ها و حیوانات را می‌توان زمانی دانست که امکان تبدیل پوست حیوانات به چرم به وجود آمد. چرم کارایی‌های بسیار بالاتری از پوست دارد و می‌توان توسط آن آب و مایعات دیگر را جا به جا کرد و همچنین در ساخت کفش‌هایی که در برابر آب مقاوم باشد از آن استفاده می‌شود. دلیل دیگر این‌که این اتفاق را نقطه عطف این صنعت می‌دانند تبدیل شدن پوست‌های قابل فساد به چرم‌های غیرقابل فساد بود. به همین دلیل روز به روز مصرف و علاقه مردم به محصول جدید افزایش یافت و همین امر موجب شد تا این صنعت اهمیت روز افزونی پیدا کند.

قرون وسطی و صنعت دباغی
قرن دهم میلادی را می‌توان شروع تحولات صنعت ساخت چرم دانست و استفاده از پوست دام ها شکل جدیدی به خود گرفت. در این زمان بود که کشورهای اروپایی مخصوصاً انگلستان توانست تکنیک‌های جدیدی برای تولید لوازم متفاوت از پوست دام ها و سایر حیوانات پیدا کند و همین امر باعث شد تا درآمد بسیاری کسب کنند. در فاصله قرن دهم تا هفدهم به تدریج دسته‌های صنعتی شکل گرفت و جامعه دباغان نیز تشکیل شد. تشکیل این جامعه موجب دسته‌بندی چرم برای مصارف گوناگون و به طور کلی طبقه‌بندی چرم و محصولات آن شد. قرن هفدهم مصادف بود با درخواست و احتیاج بالای مردم به فراورده‌هایی که در آن‌ها از پوست حیوانات استفاده شده بود. به همین دلیل این دوره را می‌توان دوره شکوفایی صنعت چرم در جهان دانست. در این زمان بود که برای تسریع کار تولید چرم از پوست دام و حیوانات، مواد شیمیایی گوناگون مورد استفاده قرار گرفت و تکمیل شد و همچنین استفاده از ماشین آلات گوناگون در این صنعت مرسوم گشت. روند پیشرفت این صنعت همچنان ادامه دارد و رشته‌هایی مربوط به صنعت چرم در دانشگاه به وجود آمد.

دباغی پوست در ایران
باستان شناسان عقیده دارند که استفاده از پوست حیوانات به شکل چرم در ایران قدمتی در حدود ۳۵۰۰ سال دارد. شواهد نشان می‌دهد که ایرانیان و رومی‌ها برای افزایش دوام پوست از عصاره و برگ درختان کاج و صنوبر استفاده می‌کردند. دباغی را جزو مشاغل مهم در ایران حساب می‌آورده‌اند و در بسیاری از شهرهای قدیمی ایران محله‌ای به نام دباغی وجود داشت که بیشتر کارگاه‌های دباغی در آن محله قرار داشتند.

یکی از مواردی که به اهمیت چرم در ایران اشاره می‌کند شاهنامه فردوسی است. در شاهنامه پرچم قیام کاوه یا همان درفش کاویانی از چرم ساخته شده است.

چرم گوسفندی در ایران از تاریخچه و کیفیت بسیار بالایی برخوردار است. استحکام بالا، انسجام مناسب و کیفیت خوب از مهم‌ترین دلایلی است که این چرم مورد توجه افراد متفاوت قرار گرفته است. البته باید توجه داشته باشید که این روزها تنها کثیف‌ترین و پر زحمت‌ترین مرحله آن یعنی کندن پوست، لش‌گیری و درجه‌بندی کیفی آن‌ها در ایران انجام می‌شود و پس از آن برای مراحل بعدی پوست گوسفندان را به خارج از کشور صادر می‌کنند.

استفاده‌های متفاوت از محصولات چرمی
همان‌طور که گفتیم با گذشت زمان، دانش ملت‌ها در خصوص چرم افزایش یافت و راه‌های متفاوتی برای افزایش میزان دوام و مقاومت آن پیدا کردند. به تدریج کاربردهای متفاوت دیگری برای پوست دام و حیوانات پیدا شد که زندگی انسان‌ها را بیشتر به آن گره زد. از چرم در دوخت لباس، ساخت لوازم زندگی مانند پاپوش و مشک، تولید زره‌های جنگی، ساخت زین و وسایل هنری مانند ترسیم نقوش، خطاطی و همچنین ساخت آلات گوناگون موسیقی استفاده می‌شد.

هر دباغی رازهای خود را داشت و سینه به سینه از پدر به پسر یا استاد به مورد اعتمادترین شاگرد منتقل می‌شد به همین دلیل تا قبل از صنعتی و ماشینی شدن صنعت چرم، روش‌ها و ابزارهای متفاوتی برای دباغی در کشورهای گوناگون استفاده می‌شد که این روش‌ها بیشتر به تاریخ، استفاده از چرم و حیواناتی که استفاده از پوست آن‌ها در آن منطقه رایج بوده بستگی داشته است.

اکنون صنایع چرم را می‌توان جزو مهم‌ترین صنایع هر کشور دانست که می‌تواند آورده و ارزش اقتصادی زیادی را ایجاد کند. عایق بودن در برابر گرما، ظاهر زیبا، مقاومت مناسب و انعطاف‌پذیری بالا از مهم‌ترین مواردی است که باعث شده استفاده از پوست حیوانات و دام‌ها یا به طور کلی چرم طرفداران بسیاری داشته باشد.

چرم در دنیای امروز
پس از انقلاب صنعتی و مخصوصاً جنگ جهانی دوم و با پیشرفت روز افزون تکنولوژی مواد مصنوعی مانند نایلون، پلی اورتان، پلی استر و سایر پلیمرها تولید شدند. این مواد برخی از قابلیت‌های چرم طبیعی را داشتند اما قیمت تمام شده آن‌ها بسیار پایین‌تر بود. همین امر موجب شد تا بتوانند به سرعت جایگاهی برای خود در تولید کیف، کفش، لباس و وسایل خانه مانند مبل پیدا کنند اما ورود این مواد باعث نشد تا پوست دام و حیوانات جایگاه و ارزش خود را از دست بدهد. بلکه با ورود این مواد به بازار چرم جایگاه رفیع‌تری پیدا کرد و بر قیمت و ارزش آن افزوده شد و اکنون لباس‌، دستکش، کفش و سایر لوازم چرمی در گروه لوازم لوکس و شیک طبقه‌بندی می‌شوند.

در صورتی که مطالعه این مطلب برایتان سودمند بود پیشنهاد می‌کنیم که مطلب پشم گوسفند ، تولید نخ و نکاتی در این خصوص را مطالعه کنید.

در ضمن مجتمع دام‌پروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا ، میش دوقلوزا و افشار برولا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.