بره میش و میش بالغ در هر مزرعه یا گله‌ای باید تحت نظارت باشد تا بتوان برای مراحلی مثل فحلی، جفت‌گیری، آبستنی و زایمان آن برنامه مناسبی در نظر گرفت. شناخت از نحوه تولید مثل میش بره برای هر گله‌دار و مزرعه‌داری ضروری است. با داشتن اطلاعات مهمی که در این مقاله ذکر می‌شود، پرورش‌دهنده گوسفند می‌تواند نرخ تولیدمثل گوسفندان را بهینه‌سازی کند. در ضمن شما می‌توانید در صورت تمایل مقاله جفت گیری قوچ و تولید مثل قوچ چگونه است و عوامل موثر آن چیستند را نیز مطالعه کنید.

پیوبرتی در میش بره

پیوبرتی بازه‌ای از سن گوسفندان است که در آن اندام جنسی آن‌ها شروع به فعالیت می‌کند. البته باید در نظر داشت که این فعالیت به معنای توانایی جفت‌گیری موفق و باروری نیست. پیوبرتی در قوچ بره‌ها در سنین بین 5 تا 7 ماهگی و در میش بره‌ها عموماً در سن 7 تا 12 ماهگی رخ می‌دهد. در برخی موارد ممکن است یک بره میش در سن کمتر از 6 ماهگی نیز این علائم را بروز دهد.

برای یک مزرعه‌دار یا گله‌دار هدف مطلوب این است که بره‌های ماده در سن یک سالگی زایمان کنند. طبق تجربه و تحقیقات، میشی که در یک سالگی اولین زایمان خود را پشت سر می‌گذارد، از نظر تولیدمثلی در طول زندگی خود بازدهی بیشتری خواهد داشت. برای این‌که بتوان به این هدف رسید دام‌دار باید شرایطی را فراهم کند که گوسفندان ماده در سنی بین 7 تا 9 ماهگی جفت‌گیری کرده و آبستن شوند.

دام‌داران باید در نظر داشته باشند که تولید مثل میش با یک میش بره متفاوت بوده و میش‌های جوان به طور طبیعی وارد چرخه فحلی نخواهند شد. این گوسفندان به طور معمول در فصل جفت‌گیری دیرتر از میش‌های بالغ وارد چرخه فحلی می‌شوند. این اتفاق می‌تواند دلایلی مختلفی داشته باشد که از جمله‌ی این دلایل باید به این موارد اشاره کرد. شاید نرسیدن به وزن مناسب و مطلوب اولین دلیل اختلال در اولین فحل یک میش جوان باشد. برای موفقیت در جفت‌گیری، یک میش جوان یا قوچ جوان باید حداقل 70 درصد از وزن استاندارد دوره بلوغ خود را کسب کرده باشد. دام‌داران باید بدانند که میش‌های جوان قبل از آغاز فحلی و جفت‌گیری برای اولین بار، باید به صورت جداگانه و دور از میش‌های بالغ تغذیه شوند. در غیر این صورت اختلال در چرخه فحلی دور از انتظار نخواهد بود.

اگر دام‌دار بعد از این‌که بره‌ها ر از شیر می‌گیرد، مصرف خوراک آن‌ها را به درستی کنترل کند، می‌تواند انتظار داشته باشد که سن پیوبرتی و همچنین بلوغ جنسی آن‌ها کاهش پیدا کند.

در ضمن لازم به ذکر است که بره‌هایی که به صورت تک قلو به دنیا آمده‌اند نسبت به بره‌هایی که دو قلو یا چند قلو بوده‌اند، سن پیوبرتی پایین‌تری دارند.

نکته دیگری که در مورد چرخه فحلی بره میش و میش‌های بالغ باید دانست این است که این گوسفندان دارای فحلیِ فصلی هستند؛ یعنی در یک فصل و زمان مشخص از سال رفتار تولیدمثلی بروز داده و قادر به جفت‌گیری هستند. در ضمن با کوتاه‌تر شدن روز‌ها فحلی میش‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند که از لحاظ زمانی با فصول سرد سال منطبق خواهد بود. لازم به ذکر است که فقط برخی از نژادهای گوسفند هستند که تابع فحلی فصلی نبوده و در تمام طول سال امکان فحلی و باروری را دارند.

مراحل چرخه فحلی در تولید مثل میش چگونه است؟

اولین مرحله استروس نام دارد. این مرحله به زمانی گفته می‌شود که میش آمادگی پذیرفتن قوچ را دارد. استروس بین 24 تا 36 ساعت به طول می‌انجامد. رهاسازی تخمک یا تخمک‌ریزی در این زمان رخ خواهد داد.

مرحله بعدی در چرخه فحلی میش بره یا میش بالغ مت استروس نام دارد که با متوقف شدن فحلی آغاز می‌شود. در دوره مت استروس «جسم زرد» شکل می‌گیرد که وظیفه آن تولید هورمون پروژسترون و بقا و تداوم آبستنی است. مت استروس حدود 3 روز به طول خواهد انجامید.

دای‌استروس

مرحله بعدی در فحلی گوسفندانِ ماده است و دوره آن از روز چهارم فحلی آغاز و تا روز سیزدهم و نهایتاً پانزدهم ادامه می‌یابد. در این مرحله جسم زرد به نهایت کارکرد خود می‌رسد.

پرو استروس

دوره‌ای است که جسم زرد پس‌روی کرده و تولید پروژسترون افت پیدا می‌کند. بعد از این اتفاق مقدمات آغاز دوره فحلی بعدی آغاز می‌شود. همچنین رشد فولیکولی در پرو استروس شروع می‌شود.

آنستروس
در تولید مثل میش به دوره‌ای که توانایی باروری غیرفعال است آنستروس می‌گویند. در این مرحله چرخه طبیعی فحلی متوقف شده و معمولاً به فصل مربوط است. اکثر نژادهای گوسفندان در تولیدمثل تابع فصل هستند و هنگامی که وارد فصلی از سال می‌شویم که روزها شروع به کوتاه شدن می‌کنند، نشانه‌های فحلی را بیشتر بروز می‌دهند.

در توضیح این مورد باید گفت که هر چه روزها طولانی‌تر بوده و نورِ ورودی به چشم گوسفند بیشتر باشد، مغز آن‌ها بیشتر تحت تاثیر قرار گرفته و آزادسازی هورمون‌ها نیز از این اتفاق تاثیر خواهد گرفت.

لازم به ذکر است که شروع فحلیِ دوباره هر 16 تا 17 روز تکرار می‌شود. گوسفند ماده یا بره میش در این بازه زمانی فحل شده و آماده جفت‌گیری است یا در آنستروس به سر می‌برد. آنستروس به سه صورت در گوسفندان ماده رخ می‌دهد.

آنستروس فصلی که تحت تاثیر کوتاهی و بلندی روز‌ها در فصول مختلف سال است، آنستروس شیردهی که تحت تاثیر تحریکِ مکیدن بره‌ها به وجود می‌آید و آنستروس پس از زایمان. در زمان‌هایی به غیر از این سه دوره، فحلی میش‌ها در بازه‌های 16 تا 17 روزه تکرار می‌شود.

علائم فحلی در بره میش و میش‌های بالغ

اولین نشانه فحلی، آمادگی میش برای جفت‌گیری است. در این دوره که زمان آن معمولاً بین 10 تا 12 ساعت به طول می‌انجامد میش بره یا میش بالغ تمایل به جفت‌گیری با قوچ دارد و برای انجام آمیزش بی‌حرکت می‌ایستد.

نکته‌ای که مزرعه‌داران و گله‌داران باید به آن دقت کنند این است که گوسفند برخلاف گاو و بز هنگام فحلی علائم فیزیکی و رفتاری خاصی بروز نمی‌دهد و فقط در صورتی که در کنار یک قوچ قرار بگیرد می‌توان متوجه فحل بودن آن شد.

البته برخی میش‌های بالغ در هنگام فحلی ممکن است خود را به شکم قوچ یا کیسه بیضه آن مالش دهند یا شروع به تکان دادن دم نمایند. در برخی موارد نیز میش‌ها روی قوچ‌ها سوار می‌شوند؛ اما این اتفاق در میش‌های نوبالغ و جوان به ندرت رخ می‌دهد و آن‌ها تقریباً هیچ‌گونه رفتاری مبنی بر فحلی را از خود بروز نمی‌دهند.

طول دوره فحلی به چه عواملی بستگی دارد؟

اولین عامل نژاد گوسفندان است. فحلی و تولید مثل میش به نژاد آن مرتبط است و انواع نژادها در این مورد با هم تفاوت‌هایی دارند. لازم به یادآوری است که تعداد محدودی از نژادها هستند که در تمام طول سال قابلیت فحلی و جفت‌گیری را دارند و مابقی نژادها محدودیت فصلی دارند.

عامل دیگری که بر فحلی میش‌ها تاثیر می‌گذارد زمان رخ دادن آن است. برای مثال طول زمانِ فحل ماندن میش‌ها، در شروع و پایان فصل جفت‌گیری کوتاه‌تر از دیگر اوقات است.

حضور داشتن قوچ در جوار میش می‌تواند طول زمانیِ فحلی را کوتاه‌تر کند؛ و عامل دیگر نیز سن میش‌ها است. نیاز به ذکر است که امکان این‌که طول فحلی در بره میش نسبت به گوسفند بالغ کوتاه‌تر باشد بسیار محتمل است.

تخمک‌ریزی

یکی دیگر از مراحل فحلی گوسفندان ماده تخمک‌ریزی یا رهاسازی تخمک است. هنگامی که انتهای دوره فحلی نزدیک شود (حدوداً 24 ساعت بعد از آغاز فحلی) رهاسازی تخمک‌ها از تخمدان میش آغاز می‌شود. در این فرآیند تخمک‌ها وارد مجراهای انتقال‌دهنده تخمک می‌شوند و بعد از گذشت زمانی در حدود 72 تا 96 ساعت به رحم میش بره یا میش بالغ وارد می‌شوند. عمل لقاح بین تخمک و اسپرم قوچ زمانی رخ می‌دهد که تخمک‌ها در مجراهای انتقال‌دهنده هستند و هنوز به رحم وارد نشده‌اند.

به طور معمول بین 10 تا 25 ساعت پس از زمان تخمک‌ریزی، تخمک‌ها توانایی زنده ماندن و لقاح با اسپرم را دارند.

در اینجا باید به این نکته اشاره کرد میش‌هایی که قابلیت دو قلو و چند قلوزایی دارند ممکن است در هر دوره فحلی بیشتر از یک تخمک رها‌سازی کنند. البته همه تخمک‌هایی که رهاسازی می‌شوند قابلیت باروری را ندارند.

نرخ تخمک‌ریزی به عوامل مختلفی بستگی دارد. برای مثال نژاد میش اهمیت فراوانی دارد. اکثر نژادهای گوسفند به طور میانگین یک و نیم تخمک را در هر دور فحلی رهاسازی می‌کنند. ولی برخی از نژادها مانند نژاد فنلاندی در هر فحلی به طور متوسط 3 تخمک رهاسازی می‌کنند.

سن در فرایند تولید مثل میش تاثیرگذار خواهد بود. معمولاً هر چه که سن میش بیشتر باشد نرخ تخمک‌ریزی آن هم بیشتر خواهد بود. در سن 3 تا 6 سالگی بالاترین نرخ رهاسازی تخمک رخ می‌دهد و در سنین بالاتر از 6 سال نیز این نرخ کاهش پیدا می‌کند.

تغذیه عامل دیگری است که در نرخ تخمک‌ریزی بره میش و میش‌های بالغ موثر است. افزایش تغذیه میش‌ها و اصولی بودن آن قبل از آغاز پروسه جفت‌گیری، باعث خواهد شد که نرخ تخمک‌ریزی افزایش پیدا کند.

نتیجه‌گیری

میش‌های جوان بالغ برای تولیدمثل کردن باید به شرایط متفاوتی که گفته شد برسند و سپس امکان تولیدمثل خواهند داشت. پیوبرتی دوره‌ای از زندگی بره میش و بره قوچ است که در طی آن اندام جنسی آن‌ها شروع به فعالیت می‌کند. ولی باید دقت داشت که آغاز فعالیت اندام جنسی به معنی توانایی جفت‌گیری و تولیدمثل نیست.

البته همان‌طور که اشاره شد برای یک دامدار ترجیح در این است که میش، هنگامی که یک ساله شد زایمان کند. با توجه به سن 7 تا 12 ماهگی میش‌َها، که زمان به دست آوردن توانایی باروری است، بارداری میش‌َها باید در ابتدای این دوره اتفاق بیفتد تا زایمان آن‌ها در یک سالگی رخ بدهد.
این کار نیاز دارد که میش از لحاظ شرایط تغذیه‌ای و نگهداری به گونه‌ای باشد که در همان ابتدای سن باروری امکان آمیزش و بارداری را داشته باشد.

هنگامی که این بره‌ها از شیر گرفته می‌شوند باید جیره نویسی آن‌ها به صورت ویژه باشد و خوراک طبق جیره نویسیِ انجام شده به آن‌ها برسد. در ضمن تک بودن یا دو قلو بودن بره نیز در پیوبرتی آن‌ها تاثیر دارد. بره‌هایی که به صورت دو قلو به دنیا آمده‌اند، سن پیوبرتی پایین‌تری دارند.

همچنین باید به نژاد گوسفند هم اشاره داشت. گوسفندهای نژادهای مختلف دوره فحلی متفاوتی دارند. البته با تغذیه درست و مدیریت مطلوب می‌توان هر نژادی را به گونه‌ای پرورش داد که در برنامه مدون شده قرار بگیرد.

در ضمن مجتمع دام‌پروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.