کزاز گوسفندان و نحوه درمان آن
کزاز گوسفندان یک بیماری عصبی، عضلانی، حاد و اغلب کشنده است که توسط کلستریدیوم تتانی ایجاد میشود. بیماری کزاز گوسفند از بیماریهای متابولیک در دامها محسوب میشود که بهدلیل کاهش منیزیم خون اتفاق میافتد. یکی از شایعترین بیماریها، کزاز علفی گوسفند است که در صورت عدم درمان موجب مرگ دام میشود. کزاز، یکی از بیماریهای مشترک بین انسان و دام محسوب میشود. در این صورت دامی که به این بیماری مبتلا است، نباید از گوشت آن استفاده کرد. گوسفندان از طریق روشهایی مانند قیچی کردن، قلاب کردن، اخته یا واکسیناسیون آلوده میشوند. بیماری کزاز میتواند از طریق انسانها که در هنگام بره زایی به میشها کمک میکنند، وارد دستگاه تولیدمثل آنها شود. سم کزاز از طریق یک نوروتوکسین منحصربهفرد تولید شده بهوسیله کلستریدیوم تتانی در بافت نکروز (مرگ سلولی) ایجاد میشود. به نظر میرسد بهاستثنای انسانها، برهها و اسبها نسبت به این بیماری حساستر هستند.
علائم بیماری کزاز گوسفند
کزاز از طریق کلستریدیوم تتانی ایجاد میشود. علائم این بیماری بین 4 روز تا 3 هفته و حتی بیشتر که بعد از تشکیل عفونت در زخم اتفاق میافتد. امکان دارد گوسفند در هنگام راهرفتن مشکل داشته و پلک سوم با چشم بیرونزده باشد. امکان دارد این بیماری موجب تشنج در گوسفندان شود. علائم بیماری کزاز شامل موارد زیر میشود:
- گوسفندان در هنگام راهرفتن دچار ناهماهنگی میشوند.
- اندامهای گوسفندان سفت میشوند.
- دامهای مبتلا بهراحتی هیجانزده میشوند و ممکن است اسپاسم عضلانی رخ دهد.
- این امکان وجود دارد فک دام سفت شود، بهطوریکه حیوان نتواند دهان خود را باز کند.
- اسپاسم عضلات گردن و پشت باعث کشیدگی سروگردن میشود.
- پاهای عقبی دامها سفت، محکم و به سمت عقب کشیده میشوند.
- برههای مبتلا ممکن است هنگام هیجانزده شدن، بیفتند.
- دندانهای آنها دچار ساییدگی میشود.
- گوسفندان دچار لرزش عضلانی میشوند.
- در مدتزمان کوتاهی گوسفندان آلوده زمینگیر شده و دچار لنگش میشوند و از دهان دام کف خارج میگردد.
- در صورت تشنج شدید گوسفندان آلوده، امکان مرگ آنها افزایش مییابد.
دلایل کزاز گوسفندان
- وقتیکه سطح منیزیم در خون گوسفندان به حالت غیرطبیعی میرسد، بیماری کزاز اتفاق میافتد.
- اغلب بیماری کزاز بهدلیل کمبود کلسیم خون (هیپوکلسمی) نمایان میشود.
- امکان ابتلا به این بیماری در میشها بعد از بره زایی افزایش مییابد.
- از دیگر مواردی که موجب کاهش سطح منیزیم در میشها میشود، استفاده بیش از حد از کودهای ازته و پتاسیم است.
تشخیص بیماری
براساس یافتههای بالینی، تشخیص بیماری کزاز مانند دیگر بیماریها ناشی از کلستریدیوم تتانی است. در مراحل اولیه دیستروفی عضلانی (ضعف عضلانی) بیماری کزاز دیده شده که منجر به ناهماهنگی در راهرفتن گوسفند میشود. از طریق علائم دیگری مانند نفخ و افتادگی پلک سوم میتوانید بیماری کزاز را تشخیص دهید. در مواردی که زخم مشهود است، این امکان وجود دارد بررسی باکتری در اسمیرهای رنگآمیزی گرم و کشت بیهوازی انجام شود. برای تشخیص آزمایش PCR را میتوان بر روی مواد زخم انجام داد.
درمان مبتلایان
بهطورکلی برههایی که به این بیماری مبتلا شدهاند، تعداد کمی از آنها از این اختلال بهبود مییابند. در این صورت هیچگونه درمان رضایتبخشی برای برههای مبتلا وجود ندارد. درمان بیماری علفی در گوسفند باید بهمحض مشاهده علائم انجام شود. میشها این توانایی را دارند، بلافاصله نسبت به تزریق منیزیم در طی چند دقیقه پاسخ مؤثری دهند. در برخی از موارد اقدامات پیشگیرانه را در دستور کار قرار دهید. تمام اقدامات جراحی برای درمان این بیماری باید تحت شرایط بهداشتی دقیق انجام شود. با توجه به اینکه کزاز علفی با کاهش کلسیم مشاهده میگردد؛ بنابراین توصیه میشود محلول شامل کلسیم و منیزیم مصرف شود. برای درمان بیماری کزاز گوسفند باید با تخلیه، تمیزکردن زخمها و تجویز پنیسیلین یا از داروهای ضدمیکروبی استفاده نمایید. همچنین میتوانید برای تمیزکردن زخم و تقویت سیستم ایمنی، آنتیتوکسین تزریقی و شلکنندههای عضلانی را تجویز کنید.
بهطورکلی تمام اقدامات جراحی باید با بهترین تکنیکها انجام شود. بعد از جراحی باید گوسفندان در زمین تمیز، ترجیحاً مراتع سرسبز (چمن) نگهداری شوند. از روشهای درمان بیماری کزاز میتوان به بهکارگیری مکملهای درمانی حاوی کلسیم و منیزیم بهصورت مستمر و تزریق منیزیم از طریق دامپزشک مجرب در گوسفندان اشاره کرد. برای ایمنسازی بدن گوسفندان میتوانید سم کزاز را تجویز کنید. اگر بعد از ایمنسازی زخم خطرناکی ایجاد شود، باید برای افزایش آنتیبادی، توکسوئید تزریق کنید. اگر درگذشته گوسفندان واکسینه نشده باشند، باید بین 1500 تا IU 3000 یا بیشتر آنتیتوکسین کزاز تزریق شود. برای درمان باید بهصورت همزمان توکسوئید با آنتیتوکسین تجویز و در 30 روز تکرار شود.
واکسیناسیون گوسفندان
اگر امکان عفونت وجود دارد میتوانید از طریق ضدعفونی پوست و ابزار جراحی در هنگام اخته کردن، بریدن دم، قطع شاخ و پشمچینی از ایجاد کزاز پیشگیری کنید. بدن گوسفندان با واکسیناسیون آنتیتوکسین کزاز حدود 2 هفته مقاوم میشود. کزاز یک مشکل سالانه بوده، بهطورکلی بهترین محافظت، ایمنسازی کل گله با سم است. میشها را میتوان با دو تزریق به فاصله 30 تا 60 روز واکسینه کرد. میشها پیش از زایمان باید سالانه یک تقویتکننده دریافت نمایند. برای مقاومت قابلتوجه در بدن میشها تزریق یک نوبت توکسوئید کزاز میتواند مؤثر باشد. بهتر است این واکسن گوسفندان 2 یا 3 بار به فاصله 3 هفته تزریق شود. واکسیناسیون کزاز گوسفندان به شیوع بیماری در منطقه بستگی دارد. تمام گوسفندانی که از بیماری کزاز بهبود یافتهاند باید بهصورت منظم واکسینه شوند. سیستم ایمنی بدن گوسفندانی که از بیماری کزاز جان سالم به در میبرند، قوی نیست و باید با سم کزاز واکسینه شوند.
پیشگیری از ابتلا به کزاز
برای پیشگیری از کزاز علفی گوسفند (میش) آنهایی که برههای جوان دارند باید تاحدامکان استرس جسمی را کاهش و کنترل نمایند. گوسفندانی که در مکانهای پرخطر و استرسزا نگهداری میشوند هر روز باید با مکمل منیزیم تغذیه شوند. یکی از روشها برای کاهش خطر بیماری کزاز تهیه یونجه در هنگام رشد سریع مراتع است.
در این مقاله سعی شد در رابطه با کزاز گوسفندان بحث کنیم. معمولاً ساق پای عقب گوسفندان مبتلا به کزاز سفت و دچار لنگش میشود. در این صورت گوسفند بهمرورزمان به حالت خوابیده قرار میگیرد و فعالیت تشنجی و سرانجام از بین میرود. تلفات ناشی از ابتلا به بیماری کزاز گوسفند میتواند سنگین باشد. برای اطلاعات بیشتر در رابطه با بیماری کزاز میتوانید با کارشناسان ما در افشار ژن در ارتباط باشید.
