مشخصات دام سالم
پرورش گوسفندان نیازمند داشتن اطلاعاتی در خصوص مشخصات دام سالم است. دامداران ایرانی می‌توانند مطلب پرورش گوسفندان و روش‌های نگهداری گوسفندان ایرانی را مطالعه کنند تا اطلاعاتی در خصوص نگهداری آن‌ها به دست آورند اما لازم است که با مشخصات دام سالم نیز آشنا باشند تا بتوانند در هنگام بیماری دام سریع‌تر متوجه شوند و با جدا کردن او از گله از انتقال بیماری جلوگیری کنند. دانستن این مشخصات در پیشگیری، کنترل و ریشه‌کن کردن بیماری‌های دام لازم و ضروری است؛ اما ویژگی‌ها و مشخصات دام سالم چیست؟ چگونه از ظاهر دام می‌توانیم در خصوص سلامت او اظهار نظر کنیم؟
مشخصات دام سالم و ویژگی‌های ظاهری آن
دامپزشکان برای شناختن دام بیمار، به صورت کلی از دو روش استفاده می‌کنند. ویژگی‌های ظاهری و ویژگی‌های فیزیولوژی. در این مطلب قصد داریم تا شما را با مهم‌ترین مشخصات ظاهری دام بیمار آشنا کنیم و در انتها برخی از علائم فیزیولوژی که به راحتی می‌توانید آن‌ها را چک کنید را نیز معرفی کنیم. دامداران ایرانی بهتر است با استفاده از ظاهر دام و با دانستن مشخصات دام سالم، گوسفندان سالم را از بیمار و مریض تشخیص دهند. زمانی که دامداران بتوانند با استفاده از این روش‌ها سریعاً دام بیمار را شناسایی کنند و دام بیمار را از گله جدا کنند، می‌توانند با اطمینان خاطر بیشتری به پرورش گوسفندان مشغول باشند و میزان ریسک کار را کمتر کنند.
میزان اشتها
دام سالم با دیدن غذا به سمت آن می‌رود و با اشتها به خوردن مشغول می‌شود. اگر دامی مقدار زیادی از غذای روزانه‌اش را نخورد باید نسبت به آن دام و سلامتش حساسیت بیشتری داشت. گاهی با وجود گرسنگی دلایلی مانند وجود زخم در دهان یا مشکلات دندان باعث می‌شود که دام غذای کمتری بخورد. البته دلایلی دیگری مانند نبود تعادل در جیره غذایی، فضای آبشخور نامناسب، خوراک نامناسب دام و تهویه و فضای نامناسب نگهداری نیز می‌تواند باعث کم‌اشتهایی یا بی‌اشتهایی دام شود.
وضعیت نشخوار
گوسفندان از جمله حیواناتی هستند که نیاز به جویدن مجدد غذا دارند. گوسفندان دارای دستگاه هاضمه پیچیده‌ای هستند و پس از چرا، در زمان استراحت مجدداً علف‌ها را می‌جوند و برای هضم بهتر با بزاق دهان خود ترکیب می‌کنند. نشخوار کردن از مشخصات دام سالم است که باید به آن توجه کرد. زمانی می‌توان گفت گله سالم است که نیمی از آن‌ها به نشخوار مشغول باشند. نشخوار زیاد نشان‌دهنده سلامت دستگاه گوارش و تضمین‌کننده رشد دام است.
میزان تحرک
دامداران ایرانی با این نکته آشنا هستند که از مشخصات دام سالم این است که تحرک کافی دارد و نسبت به محیط اطرافش بی‌تفاوت نیست. این گوسفندان با شنیدن صدا یا حرکت در اطرافشان واکنش نشان می‌دهند و سرشان را پایین نمی‌اندازند. گوسفندان سالم معمولاً با گله حرکت می‌کنند یا در اطراف گله حرکت می‌کنند اما از گله عقب نمی‌افتند، توجه داشته باشید که عقب ماندن دام از گله می‌تواند نشانه بیمار بودن او باشد.
شکل گوش، چشم و بینی
گوش گوسفندان سالم در هنگام شنیدن صدا به سمت صدا حرکت می‌کند. آن‌ها در زمانی که حشرات بر روی گوش‌هایشان می‌نشیند با حرکت دادن گوش‌ها سعی می‌کنند تا شرشان راحت شوند و تکان ندادن گوش در این وضعیت می‌تواند نشانه بیمار بودن دام باشد.
چشمان گوسفندان، براق و سالم است و پلک‌هایی به رنگ صورتی دارند. چشم گود افتاده یا بیرون زده دام می‌تواند به احتمال عدم سلامت دام اشاره داشته باشد. قسمت درونی چشم گوسفند نباید زرد رنگ و خون افتاده باشد.
از دیگر مشخصات دام سالم که در هنگام پرورش گوسفندان باید به آن توجه داشت این است که بینی دام سالم، بدون ترشحات، نمناک و تمیز است. وجود ترشحات چرکی و آبریزش در قسمت دهان و بینی نشانه خوبی برای سلامت دام نیست.
نکاتی که هر دامداری برای پرورش گوسفند باید بداند
وضعیت ادرار و مدفوع
مدفوع دام سالم خیلی نرم یا خیلی سفت نیست. نرم بودن بیش از حد آن نشانه اسهال و سفت بودن بیش از حد آن به دلیل یبوست است. وجود خون در مدفوع نشانه بیماری دام است.
ادرار شفاف و زرد رنگ از دیگر نشانه‌های سلامت دام است. اگر در ادرار اثرات خون یا چرک دیده شود یا این‌که دام در هنگام ادرار درد داشته باشد، نشان‌دهنده بیماربودن دام است.
وضعیت پشم و پوست
در مبحث پرورش گوسفندان باید دانست که گوسفندان سالم در سراسر بدن خود به جز سر، دست‌ها و پاها پشمی یکدست و مجعد دارند. از مشخصات دام سالم این است که پشم گوسفندان به راحتی کنده نمی‌شود. البته به این نکته توجه داشته باشید که ریزش پشم که بعد از زمستان اتفاق می‌افتد طبیعی است.
پوست دام سالم باید فاقد هرگونه زخم، ترشح و تورم باشد و در صورت رؤیت هر کدام از این موارد باید دام را مورد بررسی بیشتر قرار داد.
دیگر مشخصات دام سالم
بررسی مشخصات فیزیولوژی دام سالم در تخصص دامپزشک است اما با مشاهده برخی از نشانه‌های ساده در دام می‌توان متوجه بیماری در گوسفند شد و سریعا با دامپزشک مشورت کرد. درجه حرارت، ضربان قلب و تعداد نفس کشیدن دام از مهم‌ترین علائمی است که می‌توان با چک کردن آن‌ها در خصوص سلامت دام اطلاعاتی به دست آورد.
از درجه دمای مقعد نیز می‌توان به وجود بیماری پی برد، دمای طبیعی مقعد بره ۳۸٫۵ تا ۴۰ درجه و گوسفند بالغ ۳۸ تا ۳۹٫۵ درجه است. دمای بیشتر از این مقدار نشانه وجود بیماری در گوسفندان است.
درجه حرارت بدن دام‌ها معمولاً ثابت است اما تغییراتی مانند تغییرات درجه حرارت محیط، سرمای همراه با رطوبت و فعالیت فیزیکی می‌تواند در حدود ۱ درجه در آن تغییر ایجاد کند.
نبض گوسفندان نیز یکی دیگر از عواملی است که می‌توانید توسط آن در خصوص سلامتی یا بیماری دام اطلاعاتی کسب کنید. نبض بره بین ۹۰ تا ۱۰۰، گوسفند بالغ ۷۰ تا ۸۵ و گوسفند پیر ۶۰ تا ۶۵ عدد در دقیقه است.
گوسفند سالم در حدود ۱۹ تا ۲۰ بار در دقیقه نفس می‌کشد و تنفسش ناقص و تند نیست. این مورد نیز از مشخصات دام سالم است.
سرفه کردن، لنگیدن، لاغری و عدم تعادل گوسفندان در هنگام راه رفتن را باید جدی گرفت و سلامت این گونه دام‌ها را مورد بررسی بیشتر قرار داد.
راهکارهایی برای حفظ سلامت گله
تهیه آب تمیز و کافی برای دام‌ها از مهم‌ترین نکاتی است که در زمان پرورش گوسفندان باید به آن توجه داشت. استفاده دام از آب‌های راکد و کثیف می‌تواند به بیماری دام و گله منجر شود.
محیط نگهداری دام باید تمیز باشد، همچنین این مکان باید برای دام‌ها فضای کافی داشته باشد و از تهویه و نور کافی برخوردار باشد. تمیز و خشک بودن آغل و بستر دام‌ها نیز می‌تواند از بروز بیماری در بین آن‌ها جلوگیری کند
دام‌هایی که به‌تازگی خریداری کرده‌اید حداقل یک هفته از سایر گله جدا بمانند تا ابتدا از سلامت آن‌ها اطمینان حاصل کنید و سپس اجازه ورود دام به محیط نگهداری باقی گوسفندان و گله را بدهید.
واکسیناسیون به‌موقع گله را فراموش نکنید.
اگر در گله مرگ ناگهانی داشتید حتماً از دامپزشک خود بخواهید که لاشه را کالبدشکافی کند و دلیل مرگ را پیدا کند. مخصوصاً اگر گوسفندان به ظاهر سالم و بالغ گله با مرگ ناگهانی مواجه شده‌اند.
گوسفندانی که در خصوص سلامت آن‌ها تردید دارید و نشانه‌هایی از عدم سلامت یا بیماری را دارند، از گله جدا کنید و تا زمانی که اطمینان از سلامت کامل آن‌ها ندارید اجازه ورود به محل نگهداری گله را ندهید. با این کار احتمال پخش شدن بیماری در گله را کاهش می‌دهید.
دامداران ایرانی می‌توانند برای سود بیشتر و افزایش گله از گوسفندان افشاری چند قلو زا در گله خود استفاده کنند.
اگر بعد از خواندن مقاله مشخصات دام سالم فکر می‌کنید که این مطلب برای شما مفید بوده است، توصیه می‌کنیم که مقاله نحوه تولید مثل گوسفندان و روش‌های جفت‌گیری و مراقبت از گوسفندهای باردار را نیز مطالعه کنید.
آشنایی با برخی از بیماری‌های مربوط به گوسفند و علائم آن‌ها
طبق توضیحاتی که داده شد متوجه شدیم که با در نظر گرفتن برخی از نشانه‌های ظاهری می‌توان متوجه سالم بودن گوسفند شد. این نشانه‌ها شامل اشتها برای غذا خوردن، میزان نشخوار گوسفند، مقدار تحرک دام و حضور در گله یا عقب افتادن از آن، فرم و وضعیت گوش‌ها، چشم‌ها و بینی، وضعیت مدفوع و ادرار، وضعیت پوست و پشم، دمای بدن، تعداد نبض، میزان تنفس، وضعیت راه رفتن، لاغری یا چاقی بیش از حد، می‌شود.
در صورتی که در هر کدام از این موارد نقصان و مورد مشکوکی مشاهده شد، دامدار بلافاصله باید با مشورت دامپزشک اقدام به انجام امور درمانی نماید. البته نباید فراموش کرد که بسیاری از بیماری‌های دام‌ها و به خصوص گوسفند، با رعایت موارد بهداشتی در مکان نگهداری و خوراک آن‌ها و انجام به موقع واکسیناسیون، قابل پیشگیری و رفع شدن هستند.
در جدول زیر می‌توانید یا توجه به دانستن مشخصات دام سالم نام برخی از بیماری‌های شایع در میان گوسفندان و علائم بروز آن‌ها را مشاهده نمایید.
| نام بیماری | علائم بیماری | |
| ۱ | آرتریت | لنگیدن گوسفند، افسردگی، بی‌حالی، به سختی بلند شدن و دشوار راه رفتن |
| ۲ | جرب | کاهش پیدا کردن وزن، مالیدن بدن به اجسام، سطوح و دیوارها، کم شدن اشتها، بروز جراحت و آسیب روی پوست به دلیل مالش آن به دیوارها و سطوح. ریختن غیرطبیعی پشم‌ها |
| ۳ | نایروبی | تنگی نفس، سقط شدن جنین میش، اسهال، کم شدن اشتها، اسهال خونی، تب و التهاب ملتحمه |
| ۴ | طاعون نشخوارکنندگان | متورم شدن بدن، احساس بوی تعفن از دهان دام، اسهال، تنفس صدا دار و سریع، گود شدن چشم‌ها، خواب‌آلودگی، ایجاد دلمه و ترک‌خوردگی روی لب‌ها، مشاهده رگه‌های خون در مدفوع، سرفه و قرمز شدن مخاط چشم‌ها و دهان |
| ۵ | تب برفکی | ترشح زیاد بزاق، سقط جنین در میش‌ها، کم شدن تولید شیر در میش‌ها، لنگیدن گوسفند، کم شدن وزن، افسردگی، بروز جوش‌های چرکی در سطح بدن، تب شدید و کم شدن اشتها |
| ۶ | برنام | ورم کردن چشم‌ها، ناتوانی در حفظ کردن تعادل و بروز حرکات تشنجی در ستون فقرات |
| ۷ | آبله | ضعف عمومی در بدن، کم شدن تولید شیر در میش، بروز جوش و التهابات پوست، کم شدن اشتها، افت کیفیت پشم گوسفند، تاول زدن و کم شدن وزن |
| ۸ | هیداتیوز | درد در ناحیه شکم، کم شدن وزن و بروز تنگی نفس |
| ۹ | زبان آبی | ریزش غیرطبیعی پشم، تب، تجمع خون در پوزه، لب و گوش، لنگیدن، افزایش ترشح بزاق، استفراغ، متورم شدن لب و زبان، افزایش ترشحات بینی، بی‌حالی و به سختی نفس کشیدن |
| ۱۰ | آبسه پا | متورم شدن پا، راه رفتن همراه با درد، لنگیدن و گرم شدن قسمت فوقانی سم |
*جدول برخی از بیماری‌های شایع در گوسفندان به همراه علائم آن‌ها
در ضمن شما می‌توانید برای آشنایی با دیگر بیماری‌های مربوط به دام‌های سبک و به خصوص در پرورش گوسفندان ، به مقاله شایع‌ترین بیماری گوسفند ها؛ بخوانید و بدانید – بخش اول و مقاله شایع‌ترین بیماری گوسفندها ؛ بیماری های دام را بشناسید – بخش دوم مراجعه کرده و اطلاعات بیشتری را در این زمینه کسب کنید.
در ضمن مجتمع دامپروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.