رشد بره به صورت مطلوب به رشد و بازدهی مزرعه گوسفند منجر خواهد شد. این مقاله اختصاصاً به پرورش بره ماده یا بره میش خواهد پرداخت. جفت گیری گوسفند و بره‌زایی مربوط به بره میش‌ها عواملی هستند که مدیریت و کنترل کردن آن‌ها می‌تواند به متولد شدن بره‌هایی مطلوب بینجامد و در نهایت نگهداری گوسفند را برای دامدار با سود دهی بهتری همراه کند.

اولین نکته در مورد بره میش‌ها این است که این گوسفندان در مقایسه با میش‌های بالغ به مدیریت بیشتری احتیاج دارند. در یک مزرعه پرورش گوسفند مدیریت بره میش از زمان تولد آغاز شده و سپس تا رسیدن به مرحله جایگزین شدن آن‌ها به جای میش‌های دیگر ادامه داشته و با اولین بره‌زایی به اتمام خواهد رسید.

امروزه در دامداری صنعتی می‌دانیم که بهبود تولیدمثل به وسیله انتخاب ژنتیکی در یک مزرعه گوسفند چند نسل به طول خواهد انجامید؛ زیرا دامداران به این نکته آگاه شده‌اند که وراثت‌پذیری صفات تولیدمثلی در گوسفند پایین است. چیزی در حدود 15 تا 20 درصد در هر نسل.

به همین خاطر مطالعات زیادی در مورد وراثت‌پذیری و صفات تولیدمثلی گوسفندان انجام گرفته و انجام می‌گیرد تا بتوان این فاصله چند نسله را کوتاه‌تر کرد. یکی از این تحقیقات در مورد رشد بره و باروری آن در دانشگاه ایلی‌نویز کشور ‌آمریکا انجام شده است که شرح آن را در ادامه مطالعه می‌فرمایید.

طبق یافته‌های این تحقیق که در بین گوسفندها و گاوها مشترک بوده است، بره میشی که پدر آن دارای محیط بیضه بزرگ‌تری بوده است، در مقایسه با بره میشی که پدر آن محیط بیضه کوچک‌تری داشته است، باروری بیشتری دارد.

همچنین باید اضافه کرد که هر چه سن قوچ بیشتر باشد محیط بیضه آن نیز بیشتر بوده و در نتیجه بره‌های حاصل از جفت گیری گوسفند نر مدنظر برای پرورش بره گزینه‌های بهتری هستند. رابطه بین سن قوچ‌ها و اندازه محیط بیضه آن‌ها در جدول ذیل بیان شده است.

*جدول نسبت سن قوچ و اندازه محیط بیضه‌های آن

در بحث مدیریت بره میش جایگزین در یک مزرعه پرورش گوسفند باید عواملی مثل انتخاب میش، تغذیه و مدیریت گوسفند داشتی را لحاظ کرد.

در اکثر سیستم‌های پرورش بره ، میش‌های جایگزین یک مزرعه گوسفند از داخل گله انتخاب می‌شوند. به همین دلیل باید به صفات مادری در والد نرِ آن بره میش توجه داشت. در این انتخاب برای دستیابی به هدف رشد بره های آینده، باید اولویت انتخاب را به بره میش‌های آمیخته یا ژن دار داد؛ زیرا گوسفندان آمیخته نسبت به گوسفندان خالص یا اصیل دو برتری دارند.

• گوسفندان آمیخته هتروزیس توان برتر آمیخته را نشان خواهند داد.
• گوسفندان آمیخته بر اساس ویژگی‌هایی که دارند توانایی نژادهای مختلف را ترکیب کرده‌اند.

در توضیح این ویژگی باید بیان کرد که گوسفند ماده آمیخته به دلیل امتیازاتی که از قدرت هیبرید به دست آورده است، در عملکردهای تولیدمثلی و مربوط به جفت گیری گوسفند ، در مقایسه با گوسفندان خالص به آن‌ها برتری دارند. از دیگر امتیازاتی که گوسفند ماده آمیخته از آن برخوردار است باید به باروری، تولید بره و زنده‌مانی آن و همچنین برتری بیش از 18 درصد بره‌های این گوسفندان در «وزن از شیرگیری» به نسبت گوسفندان اصیل اشاره کرد. برتری وزن از شیرگیری این گوسفندان به ازای هر میش در مقایسه با میش‌های خالص محاسبه می‌شود.

1. پیشینه تولید

در دامداری صنعتی و یک مزرعه پرورش گوسفند باید دانست که بره میش جایگزین را باید از مادری با تولید بالا انتخاب کرد. تعیین هویت والدین این بره بر اساس یک سیستم رکوردگیری انجام می‌شود که اولین مرحله از تشخیص و تعیین هویت بره میش‌های جایگزین محسوب می‌شود.

برای مثال میش‌هایی که در اوایل فصل بره‌زایی می‌زایند، میش‌هایی که چندقلوزا می‌زایند و میش‌هایی که از نظر وزن از شیرگیری بره‌ها برتر هستند (این ویژگی نشان‌دهنده توانایی شیردهی آن‌ها است.)، بهترین نامزدها برای تولید بره میش جایگزین و تثبیت گوسفند داشتی برای یک مزرعه گوسفند هستند.

توجه: اگر نحوه دامداری صنعتی نبوده و نگهداری گوسفند به روش سنتی انجام بگیرد، سیستم‌های تعیین هویت و رکوردگیری نیز وجود نداشته و این موضوع سبب می‌شود تا تعیین هویتِ پتانسیل‌های مادری بره میش‌ها بر اساس ارزیابی مشاهده‌ای صورت بگیرد که کاری بسیار دشوار بوده و همراه با خطا است.

2. سن

در هنگام انتخاب بره میش برای یک مزرعه گوسفند باید برتری و اولویت را به بره میش‌هایی داد که در آغاز فصل بره‌زایی (50 روز اول) به دنیا آمده‌اند. امکان رشد بره با این شرایط و رسیدن زودتر آن به پیوبرتی، جفت گیری گوسفند و بره‌زایی بالاتر خواهد بود. اگر بره میشی این شرایط را داشت فاصله زمانی تا فصل بره‌زایی بعدی برای آن کوتاه‌تر خواهد بود.

بره میش‌هایی که سن بیشتری دارند در مقایسه با بره میش‌های جوان‌تر، در اولین فصل بره‌زایی به احتمال زیاد زودتر به وزن هدف می‌رسند. همچنین نکته بعدی در پرورش بره که باید به آن دقت کرد افزایش توانایی جفت گیری گوسفند یا بره میش با افزایش سن آن است.

3. تندرستی یا ساختار بدنی

بی‌عیب و طبیعی بودن ساختار بدنی و سالم و طبیعی بودن دندان‌ها برای انتخاب یک بره میش برای حضور در گله جایگزین مزرعه گوسفند داشتی بسیار مهم است. در این مورد بره میش‌هایی که ماهیچه‌دار بوده و ظرفیت بدنی بالایی دارند ترجیح داده می‌شوند. اگر وزن بلوغ بره میش افزایش پیدا کند، اندازه جثه آن نیز افزایش پیدا خواهد کرد بر همین اساس نیازهای تغذیه‌ای و هزینه‌های نگهداری این بره میش‌ها نیز بیشتر خواهد شد.

تغذیه یک بره میش از تولد آن تا زمان اولین بره‌زایی بسیار مهم بوده و عاملی موثر در بهره‌وری دوران زندگی آن میش است. باید دقت داشت که یک بره میش باید از زمانی که به سن 12 تا 14 ماهگی می‌رسد وارد چرخه جفت گیری گوسفند و تولیدمثل شود. اگر میش‌ها در سن پایین‌تر (یک سالگی) اولین زایمان خود را انجام دهند، عمر مفید بازدهی آن‌ها در زایمان و پرورش بره افزایش پیدا خواهد کرد.

با توجه به توضیحات فوق تغذیه بره میش‌ها و میش‌ها به 5 عامل بستگی دارد که عبارت هستند از:

• سن

بره میش‌ها چون در حال رشد هستند احتیاجات تغذیه‌ای بیشتری خواهند داشت.

• اندازه جثه

اندازه جثه یا وزن بدن.

• شرایط بدنی

این عامل در پرورش و رشد بره تخمینی از مقدار ذخیره چربی بدن است.

• مرحله تولید

این مرحله در پرورش بره و گوسفند داشتی شامل نگهداری، آبستنی و شیردهی می‌شود.

• سطح تولید

مقدار تولید شیر، تعداد جنین‌های آبستن و … .

در ضمن علاوه بر این عوامل که در تغذیه بره میش تاثیرگذار هستند باید به وضعیت سلامتی گوسفند (به خصوص بار انگلی)، سطح فعالیت میش، آب‌وهوا و دیگر عوامل محیطی نیز اشاره کرد که هر کدام از آن‌ها می‌تواند در تغذیه، مدیریت و پرورش گوسفند داشتی موثر باشد.

در مورد تغذیه بره میش باید این نکته را در نظر داشت که این گوسفندان هنوز در سن رشد هستند پس علاوه بر تغذیه‌ی مربوط به دوره آبستنی یا شیردهی، نیاز به تغذیه اضافی نیز دارند. البته باید دانست که بره میش‌ها در مقایسه با میش‌های بالغ با همان وزن بدنی، روزانه خوراک کمتری مصرف می‌کنند.

احتیاجات تغذیه‌ای گوسفندان تحت تاثیر 5 عاملی که در سطرهای قبل به آن‌ها اشاره شد قرار دارد. علاوه بر این‌ها باید آگاه بود که برای رشد بره میش 4 ماده مغذی کلیدی نیاز است که شامل انرژی، پروتئین، کلسیم و فسفر است. همچنین باید دانست که برای پرورش بره و رشد آن ویتامین‌های A و E نیز مهم هستند اما تا زمانی که بره میش علوفه سبز (چه به صورت خشک چه به صورت چرا در مرتع) مصرف می‌کند، این ویتامین‌ها به مقدار کافی به بدن آن می‌رسد.

• بره‌های جایگزین در گله را از چندقلوهایی که در آغاز فصل بره‌زایی متولد شده‌اند انتخاب کنید.
• چندقلوها را از میش‌های مادر جوان انتخاب کنید
• بره میش‌های سه‌قلو را انتخاب کنید. این بره‌ها هنگامی که به زمان جفت گیری گوسفند و تولیدمثل برسند به طور معمول دوقلو به دنیا می‌آورند.
• انتخاب بره میش‌های جایگزین گله گوسفند داشتی باید از مادرهایی باشد که در محیط مزرعه گوسفند شما طول عمر اقتصادی بالایی داشته باشند.
• بهتر است بره‌ها از میش‌هایی انتخاب شوند که توانایی جفت‌گیری آن‌ها کمتر تحت تاثیر فصل باشد.
• همچنین بره میش‌ها از نسل قوچ‌هایی انتخاب شوند که دارای بیضه‌های بزرگ‌تر، بدون مشکل و توسعه‌یافته هستند. رشد بره و پرورش بره میشی که پدر آن بیضه‌های بزرگ‌تری داشته باشد سریع‌تر و به‌صرفه‌تر است.
• صفات تولیدمثلی گوسفند می‌تواند با استفاده از گوسفندهای آمیخته یا نژادهایی که بره‌زایی خارج از فصل دارند یا نژادهایی که باروری بالا دارند، شرایط مطلوب‌تری داشته باشد.

از جمله نژادهای گوسفند که باروری بالا دارند باید به پولی‌پِی، فینن و برولا اشاره کرد که برای مزرعه گوسفند داشتی بسیار مناسب هستند و از جمله نژادهای گوسفند که بره‌زایی خارج از فصل دارند نیز باید از دورسِت، پولی‌پِی و رامبویه نام برد.