مدلهای پرورش گوسفندان
نگهداری و پرورش گوسفندان از قدیم مورد توجه بشر بوده است. دلیل این توجه فواید فراوانی است که گوسفندان برای انسانها دارند. استفاده از شیر، پشم و گوشت گوسفندان از مهمترین دلایلی بود که انسان را ترغیب به پرورش و نگهداری از این حیوان کرد. با پیشرفت تکنولوژی و افزایش جمعیت نیاز به پرورش گوسفندان نیز بیشتر شد و انسان با استفاده از تکنولوژی به پیشرفتهایی در این زمینه رسید. یکی از این پیشرفتها، اصلاح نژادی گوسفندان بود. در ایران تحقیقات بسیاری بر روی گوسفندان افشاری چند قلوزا و اصلاح نژادی این گوسفندان انجام شده است. این تحقیقات باعث شده تا گوسفندان چند قلوزا نژاد افشاری در اختیار دامداران قرار گیرد تا دامداران ایرانی بتوانند در مدت کوتاهتری گوسفندان بیشتری داشته باشند. این گوسفندان از نظر ژنتیکی نیز قوی تر هستند و خاصیت های برتری مانند تولید شیر، گوشت و پشم بیشتر دارند. استفاده از گوسفندان افشاری چند قلوزا علاوه بر سودی که برای دامداران ایران دارند، میتواند نیاز کشور به محصولات گوسفندی را به خوبی تأمین کند.
یکی دیگر از پیشرفتهایی که در این زمینه حاصل شد اصلاح روش و مدلهای پرورش گوسفندان بود. مدلهای پرورش گوسفندان را بر اساس روش تغذیه و دلیل نگهداری و پرورش گوسفندان تقسیمبندی میکنند. در ادامه با این روش ها آشنا می شویم.
روش تغذیه
دامداران با توجه به شرایطی که دارند، با استفاده از روشهای مختلفی غذای گوسفندان را فراهم میکنند. روش تغذیه در هزینه نگهداری و میزان سود دامداران تأثیر بسزایی دارد. دامداران ایرانی با توجه به مراتع و مناطقی که در اختیار دارند از سه روش تغذیه استفاده میکنند. این روشها عبارتاند از: روش مراتع و مزارع، روش نیمه آزاد، روش چرای آزاد.
تغذیه در مراتع و مزارع
در این روش پرورش گوسفندان در مراتع یا مناطقی که پوشش گیاهی کمی دارند، صورت میپذیرد. دامدارانی که علاوه بر دامداری به کشاورزی هم مشغول هستند بهترین افراد برای استفاده از این روش هستند و میتوانند از این روش در روستاها استفاده کنند.
روش نیمه آزاد
این روش برای دامدارانی مناسب است که کمابیش به مکانهای مناسب برای چرا دسترسی دارند. این دامداران در تابستان گوسفندان را توسط چوپان به مراتع میفرستند که از آنجا تغذیه کنند و در فصل زمستان در محل و جایگاه نگهداری یا آغل با استفاده از تغذیه دستی به گوسفندان علوفه میدهند.
روش چرای آزاد
عشایر از این روش پرورش گوسفندان استفاده میکنند و معمولاً گوسفندان در تمام طول سال به صورت آزاد و در مراتع مشغول چرا هستند.
دلیل نگهداری
از دیگر تقسیمبندیهای روشهای متفاوت پرورش گوسفندان دلیل نگهداری گوسفندان است. برخی گوسفندان را به دلیل پروار بندی و استفاده از گوشت آنها نگهداری میکنند و برخی دیگر برای مقاصد اصلاح نژادی و افزایش برهها.
روش پروار بندی
در روش پروار بندی هدف اصلی از پرورش گوسفندان، رشد بیشتر و در نتیجه تولید گوشت بیشتر است. این روش برههای نر با استفاده از جیرههای غذایی مخصوص در مدتزمانی در حدود ۱۰۰ روز پروار میشوند و زمانی که به وزن مناسب رسیدند در بازار به فروش میرسند. پروار بندی خود انواع متفاوتی دارد. نوع اول بر اساس محیط پروار بندی تقسیمبندی شده و نوع دوم بر اساس سن گوسفندان که برای پروار بندی انتخابشدهاند.
پروار بندی بر اساس محیط پروار بندی
پروار بندی در محیط محصور: در این روش پرورش گوسفندان در مکانهای مسقف مانند آغل، نیمه مسقف و دارای سایهبان یا بدون سقف اما حصار دار انجام میشود.
پروار بندی در محیط آزاد: این روش گوسفندان در محیط آزاد قرار دارند و به همین دلیل نیاز به کارگر کمتری وجود دارد اما به دلیل راهپیمایی گوسفندان میزان وزنی که اضافه میکنند کمتر خواهد شد و بخشی از انرژی غذایی که میخورند صرف تأمین انرژی لازم برای پیادهروی میشود و هدر میرود.
پروار بندی بر اساس سن گوسفند
پروار بندی برههای شیری: شروع این دوره قبل از به ۳ ماهگی رسیدن برهها است اما دامداران ایرانی در این زمان تمایل چندانی به فروش برهها ندارند. در این زمان برهها هنوز به وزن مناسبی نرسیدهاند و سود چندانی را عاید دامدار نمیکنند.
پروار بندی بین ۳ تا ۶ ماهگی: این زمان مناسبترین حالت برای پروار بندی است. در این زمان معمولاً برهها وزن ایده آلی دارند و سود مناسبی را عاید دامدار میکنند.
پروار بندی پس از ۶ ماهگی: استفاده از این روش برای سرمایهگذاری مناسب نیست، هزینه غذایی که برهها در این مدت نیاز دارند نسبت به میزان وزنی که به دست میآورند باعث میشود تا میزان سود مناسب نباشد. در صورتی که دامدار بخواهد از این روش استفاده کند بهتر است به سراغ برههایی با صفات ژنتیکی بهتر برود و یا در فصولی از این روش استفاده کند که منابع غذایی طبیعی یا ارزان در اختیارش باشد، بدین شکل هزینه کمتری بابت غذا پرداخت خواهد کرد و میتواند سود خود را بالاتر برد.
پروار گوسفندان جوان: دامدارانی که از این روش استفاده میکنند، گوسفندان را در حدود ۷ ماهگی خریداری میکنند و تا ۱۰ یا ۱۱ ماهگی نگهداری میکنند. در این هنگام وزن گوسفندان معمولاً در حدود ۵۵ تا ۶۰ کیلوگرم است و به منظور کشتار به فروش میرسند. در این روش بهتر است تا جایی که امکان دارد از علوفه ارزان استفاده شود.
پروار بندی گوسفندان پیر: این روش به دلیل اینکه مقرون به صرفه نیست، کاربرد چندانی ندارد. در این روش گوسفندانی که رشد خود را کردهاند برای مدتی بیشتر با علوفهای که ارزان باشد تغذیه میکنند و پس از آن برای کشتار به فروش میرسانند.
روش گوسفندهای اصلاح نژادی
در این روش با استفاده از دو نژاد گوسفند که خاصیتهای ژنتیکی خوب و قوی دارند را با هم جفت میکنند تا نسل بعدی خاصیتهای بهتری داشته باشند. گوسفندان به دنیا آمده رشد بهتری دارند، چند قلوزا شدهاند، دنبه و چربی کمتری دارند و کیفیت یا میزان پشمهای آنان افزایش یافته است. نسل اول بسیار عالی هستند و برای حفظ صفات خوبشان باید با متخصصان اصلاح نژاد مشورت کنید. این روش سود مناسبی دارد اما نیاز است که ثبت اطلاعات و آمار به دقت انجام شود تا بتوان به بهترین نتیجه رسید.
روش سنتی پرورش گوسفند
دامداران ایران سالها است که به پرورش گوسفند مشغول هستند و روش سنتی آنها برای پرورش گوسفند هنوز هم در مناطقی از ایران مرسوم است. در روش سنتی گوسفندها به شکل درونی آمیزش میکنند اما به دلیل اینکه از تولید بره ناقص جلوگیری شود هر چند سال یکبار قوچهای گله را قوچهای گلهای دیگر تعویض میکنند. در این روش معمولاً برهها را پس از ۳ ماهگی از شیر میگیرند و با استفاده از روش دستی تغذیه و پروار میکنند.
اگر مطالعه مطلب مدلهای پروش گوسفند برایتان مفید بود میتوانید مقاله بهداشت گوسفندان و جیره غذایی گوسفند را مطالعه کنید.