نگهداری گوسفند و آغاز حرفه دام‌داری مستلزم داشتن پیش‌زمینه و آگاهی در موارد متعددی است. پرورش و نگهداری گوسفند نیاز به دانستن مواردی در زمینه‌های سلامت دام‌ها، روش‌های داشت و تغذیه، بازار فروش، بره‌زایی و … دارد. در این مقاله سعی خواهیم کرد برخی از اطلاعاتی که برای یک دام‌دار مورد نیاز است را بیان کنیم. این اطلاعات برای پرورش گوسفند به روش نوین بسیار راهگشا خواهد بود.

پیش‌زمینه

اولین و مهم‌ترین نکته‌ای که یک پرورش‌دهنده گوسفند باید بداند این مورد است که با جمع‌آوری اطلاعات و تحقیق کردن در مورد انواع نژاد گوسفند یا گوسفندانی که قصد پرورش آن‌ها را دارد، انتخابی مناسب داشته باشد. موارد متعددی در این انتخاب دخیل هستند که باید در نظر گرفته شوند. میزان بودجه‌ی در نظر گرفته شده، اقلیم و شرایط آب و هواییِ منطقه مورد نظر برای دام‌داری، بازار فروش محصولات دامی در آن جغرافیا و … از جمله فاکتورهایی هستند که حتماً باید در نظر گرفته شوند.

قبل از خرید

بعد از این‌که دام‌دار مشخص کرد که می‌خواهد چه نوع گوسفندی را پرورش دهد، برای خرید گوسفندان اقدام خواهد کرد. برای موفقیت در نگهداری گوسفند دام‌دار قبل از این‌که اقدام به خرید کند، حتماً باید از فروشنده بخواهد که گوسفندانی را که برای فروش قرار داده است، در یک آغل قرار دهد. بررسی و معاینه گوسفند در آغل بسیار راحت‌تر از فضای باز خواهد بود و امکان بررسی و معاینه کامل را به دام‌دار خواهد داد.

مراحل بررسی

می‌توانید در ابتدا دهان گوسفندان را باز کرده و دندان‌های آن‌ها را بررسی کنید. تعیین سن هر گوسفند از روی دندان‌های آن امکان‌پذیر است. آغاز به پرورش و نگهداری گوسفند بدون دانستنِ سن گوسفندان قطعاً با شکست مواجه خواهد شد. اگر گوسفندانی که خریداری می‌کنید ماده هستند، در گام بعدیِ معاینه و بررسی می‌توانید پستان آن‌ها را مورد معاینه قرار دهید. یک میشِ سالم باید پستانی بدون برآمدگی یا غده و انعطاف‌پذیر داشته باشد. نرم بودن پستان و کارا بودن هر دو سر پستانک‌ها از دیگر موارد ضروری است که باید حتماً چک شود. در پرورش گوسفند به روش نوین بسیار مهم و حیاتی است که بدانید گوسفندانی که خرید می‌کنید، گوسفندان حذفی دام‌داران دیگر نباشند.

بررسی دهان و دندان

یک گوسفند در حالت طبیعی در فک پایین خود دارای ۸ دندانِ پیش است که تعیین سن گوسفند نیز از روی همین دندان‌های پیش صورت می‌گیرد. اگر قصد دارید نگهداری گوسفند را شروع کنید دقت داشته باشید که اگر گوسفند مورد نظر 2 دندانِ پیش دائمی در فک پایین خود داشت، به این معنا است که سن آن در حدود ۱ سال است. اگر گوسفند دارای 4 دندان پیش دائمی در فک پایین بود، سن این گوسفند در حدود ۲ سال بوده، داشتن ۶ دندان در فک پایین به معنای ۳ ساله بودن گوسفند و نهایتا داشتن ۸ دندان پیش دائمی در فک پایین نیز نشان‌دهنده ۴ سالگی گوسفند خواهد بود. بهتر است بدانید که سن‌های بیش از ۴ سال را باید از روی میزان تیرگی دندان‌های گوسفند، شکستگی یا خوردگی‌ آن‌ها تشخیص داد.

مورد دیگری که باید در بررسی دهان و دندان چک کنید این است که هر دو آرواره گوسفند به خوبی بر روی یکدیگر قرار بگیرد و دندان‌ها ارتباط منظمی با هم داشته باشند.

برای پرورش و نگهداری گوسفند باید موارد دیگری را نیز در مورد دهان و دندان آن‌ها بررسی کرد. «دهان طوطی» یا آرواره طوطی یکی از این موارد است. این مورد یک حالت غیرطبیعی بوده که بر اثر آن آرواره پایین از آرواره بالا کوتاه‌تر می‌شود و آرواره بالایی روی آرواره پایینی قرار گرفته و حالتی شبیه به منقار طوطی پدید می‌آید. اگر آرواره پایین بزرگ‌تر از آرواره بالا باشد، باز هم آرواره‌ها به درستی روی هم قرار نگرفته و حالتی پیش می‌آید که اصطلاحاً به آن «آرواره میمون» یا دهان میمون می‌گویند.

ساختار بدنی

در نگهداری گوسفند به خصوص پرورش گوسفند به روش نوین نیاز است که قبل از اقدام به خریدِ دام، حتماً ساختار بدنی آن‌ها نیز چک شود. اولین مورد داشتن استخوان‌بندی مناسب و مستحکم است. قوس نداشتن پاها و مستقیم بودن آن‌ها هم بسیار مهم است. در برخی از گوسفندان ممکن است که پاها به سمت داخل یا به سمت خارج از بدن قوس داشته باشند که در صورت وجود چنین حالتی بهتر است که از خرید آن گوسفند صرف‌نظر کرد.

هنگام بررسی کردن ساختار بدنی قوچ‌ها حتماً باید دقت داشت که پاهای عقبی آن‌ها در قسمت مفصل دچار ضعف نباشند. البته ضعف نداشتن در این مورد برای میش‌ها نیز اهمیت دارد. هر گونه ضعفی در این ناحیه می‌تواند در جفت‌گیری قوچ یا میش تاثیر منفی بگذارد. بررسی کردن قوتِ مفصلِ پاهای عقب در قوچ‌ها و میش‌هایی که به منظور جفت‌گیری و تولیدمثل نگهداری می‌شوند، بسیار ضروری است. پشت بدن گوسفند نیز باید سطحی دراز و صاف داشته باشد تا خللی در فرآیند جفت‌گیری به وجود نیاید. داشتن قفسه‌ی سینه پهن و مناسب نیز به گوسفند این امکان را می‌دهد که قلب و شش‌های کارا و سالم‌تری داشته باشد.

کپل غازی

در ادامه بررسی اختلال‌ها در ساختار بدنی گوسفندان باید به اختلال «کپل غازی» اشاره کرد. در این اختلال خط بالاییِ کپل گوسفند تا انتهای دم آن، شیب خیلی تندی دارد که دلیل آن نیز ماهیچه‌های کمِ موجود در این قسمت از بدن گوسفند است. نقص کپل غازی باعث می‌شود که کپل گوسفند از قسمت مفصلِ لگن خاصره پایین افتاده و در نتیجه دُم از موقعیت طبیعی‌ای که باید داشته باشد، پایین‌تر قرار بگیرد.

خرید و شروع نگهداری گوسفند

در ابتدا باید این نکته را خاطرنشان کرد که در بحث خرید و نگهداری گوسفند در بیشتر مواقع دام‌دار با توجه به امکانات و گوسفندهای موجود شروع به کار می‌کند نه با امکانات و گوسفندهایی که ترجیح می‌داده است؛ کارش را با آن‌ها آغاز کند. شرایط مطلوب برای آغاز پرورش و نگهداری گوسفند این‌گونه است که دام‌دار کار خود را با خریداری ۳۰ تا ۵۰ راس میشِ ۳ تا ۴ ساله آغاز کند. داشتن این تعداد میش امکان استفاده و سرمایه‌گذاری روی قوچ‌های مناسب را نیز فراهم می‌کند. نکته مهمی که هر دام‌داری باید بداند این است که در پرورش گوسفند به روش نوین نگه‌داری ۳۰ تا ۵۰ راس گوسفند با نگه‌داری ۱۰ تا ۲۰ راس گوسفند تفاوت زیادی ندارد. هزینه و امکاناتی که برای پرورش ۵۰ راس نیاز است با هزینه و امکاناتی که برای پرورش دادن ۲۰ راس گوسفند نیاز است، تفاوت و فرق معناداری ندارد.

در ضمن در مورد سن ۳ تا ۴ سال میش‌ها باید به این نکته اشاره کرد که این گوسفندان به دلیل تجربه چند نوبت بره‌زایی و احتمالاً گذر از چند نوع بیماری، گزینه‌های مطمئن‌تری برای یک دام‌دار تازه‌کار خواهند بود.

بره میش

اگر شرایط به گونه‌ای نبود که دام‌دارِ تازه‌کار بتواند فعالیت نگهداری گوسفند را با میش‌های ۳ تا ۴ ساله آغاز کند، گزینه‌ی بعدی که صرفه بهتری برای او خواهد داشت، خریداری بره میش است. توصیه به خرید بره میش به جای خرید میش یک‌ساله به این دلیل است که خرید بره میش هزینه کمتری دارد. این بره میش‌ها یک سال بعد از خرید امکان تولید نسل را به دست خواهند آورد. نکته‌ای که هنگام خرید و پرورش بره میش باید به آن توجه کرد این است که این گوسفندان در هنگام جفت‌گیری باید حداقل ۷۰ درصد از وزن استانداردِ دوران بلوغ خود را کسب کرده باشند. نکته دیگر هم آن است که نرخ باروری بره میش‌ها نسبت به میش‌های یک‌ساله کمتر است.

میش یک‌ساله

اگر یک دام‌دار فعالیت پرورش و نگهداری گوسفند را با میش‌های یک‌ساله آغاز کند باید بداند که از همان ابتدا می‌تواند از بره و پشم آن‌ها استفاده کند اما موارد دیگری هم هستند که باید به آن‌ها نیز توجه کرد. برای مثال از آنجایی که میش یک‌ساله در آغاز شروعِ دوره مادرانگیِ خود است، ممکن است بره یا بره‌های تازه متولد شده خود را پس بزند و دام‌دار باید این مشکل را نیز در نظر بگیرد.

میش‌های ۲ تا ۵ ساله

همان‌طور که در ابتدای این بخش اشاره شد این میش‌ها بهترین مورد برای شروع به کار یک دام‌دار کم‌تجربه هستند. البته دام‌داری اقدام به فروختن میش‌ها در این سن خواهد کرد که در حال فروختن گله خود باشد و عموم دام‌داران ترجیح می‌دهند میش‌های ۲ تا ۵ ساله را نفروشند.

میش ۵ تا ۶ ساله

به طور معمول این میش‌ها به دلیل شرایط سخت زندگی در گله، وقتی که به سن ۵ یا ۶ سال می‌رسند از گله حذف می‌شوند؛ اما باید دانست که در صورت مراقبت مطلوب و تغذیه مناسب می‌توان باروری آن‌ها را یک تا دو سال تمدید کرد. میش‌هایی که در این بازه سنی هستند در صورتی که دندان‌ها و پستان‌هایی سالم داشته باشند در بره‌زایی مشکل نخواهند داشت.

میش‌های یک دوره‌ای

در بحث نگهداری گوسفند باید به مبحث میش‌های یک دوره‌ای نیز آگاه بود. این میش‌ها به دلیل سن بالایی که دارند برای آغاز فعالیت پرورش و نگهداری گوسفند توسط یک دام‌دارِ تازه‌کار چندان مناسب نیستند و ممکن است در صورت بی‌تجربه بودن دام‌دار، میشی انتخاب شود که برای یک دوره هم توان بره‌زایی نداشته باشد یا اگر توان داشته باشد در هنگام زایمان با مشکلات زیادی مواجه شود. با در نظر گرفتن جمیعِ این شرایط برای یک دام‌دار تازه‌کار نگه‌داری از میش‌هایی با این شرایط توصیه نمی‌شود. به طور کلی در پرورش گوسفند به روش نوین خریداری میش‌های یک دوره‌ای انتخاب مناسبی نخواهد بود مگر این‌که دام‌دار بسیار با تجربه باشد.

در انتها باید اشاره کنیم که در یک مزرعه پرورش گوسفند و در شرایط مطلوبِ داشتی، میش‌ها تا سن ۷ سالگی توانایی باروری خواهند داشت و تعداد محدودی میش هستند که می‌توانند بعد از ۸ سالگی نیز باردار شوند.

نتیجه‌گیری

بر اساس مطالبی که بیان شد باید اذعان کرد که راه‌اندازی مزرعه یا گله گوسفند عموماً کسب و کاری سود ده و پر رونق است مگر این‌که اتفاقات غیرمترقبه و خارج از کنترل دام‌دار یا خارج از عرف بازار، رخ دهد که یک دامدار با زیان مالی و شکست در کسب و کار مواجه شود.

نباید از یاد برد که در صورت کم‌تجربه یا بی‌تجربه بودن دامدار و مشورت نگرفتن از افراد آگاه و متخصصان، احتمال شکست یک پروژه‌ی پرورش گوسفند بالا خواهد بود. بسیاری از افراد کم‌تجربه یا بی‌تجربه هنگام خرید و انتخاب گوسفند برای گله خود عموماً به ظاهر دام‌ها توجه کرده و هر گوسفندی را که از لحاظ ظاهری مطلوب به نظر می‌رسد را انتخاب کرده و خرید می‌کنند. در صورتی که این افراد حتماً باید از لحاظ سن و سال، واکسیناسیون، سلامت اندام‌های داخلی و ساختار بدنی، مطمئن شوند و سپس اقدام به خرید کردن دام نمایند.

تعیین سن و سال گوسفند از روی تعداد دندان‌های فک پایین و بررسی کردن به منظور آرواره میمون یا دهان طوطی نبودن دام و … از جمله اقدامات لازم قبل از اقدام به خرید گوسفند است.

بررسی ساختار بدنی و استخوان‌بندی دام و همچنین کپل غازی نبودن نیز جزو الزامات دامداران قبل از خرید کردن دام است. اگر میش یا قوچی در ساختار بدنی خود دچار نقص و ایراد باشد به احتمال زیاد در فرآیند جفت‌گیری و تولیدمثل با مشکل مواجه خواهد بود.

نکته مهم دیگری که در مورد انتخاب و خریداری گوسفند باید لحاظ شود این است که گوسفندان به چه منظور خریداری می‌شوند؛ آیا نگهداری گوسفند داشتی مد نظر دامدار است یا این‌که پرورش گوسفند پرواری هدف نهایی مزرعه یا گله است؟ پاسخ به این مورد نیز باید قبل از تمامی اقدامات مشخص شود.

در ضمن مجتمع دام‌پروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.