وزن گوسفند و عوامل مؤثر در آن

وزن گوسفند می‌تواند تأثیر بسیاری در قیمت آن داشته باشد. متوسط وزن گوسفند برای خریدوفروش بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. به‌طورکلی انتخاب گوسفند برای ذبح و یا پرواربندی در مواردی براساس مقدار وزن به کیلوگرم صورت می‌گیرد. از آنجایی که خریدوفروش دام و تعیین قیمت آن براساس وزن دام انجام می‌شود؛ بنابراین وزن گوسفند زنده یکی از عوامل مهم در این زمینه شناخته شده است.

گوسفند زنده یکی از قدیمی‌ترین حیوانات اهلی است که طبق نژاد در مناطق مختلف کشور ما و دنیا به‌صورت گله‌ای برای مصارف متعددی از جمله گوشتی، پشمی، شیری و پوستی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از مهم‌ترین مشاغل در روستاها و عشایر پرورش گوسفند و دامپروری است که به‌صورت حرفه‌ای انجام می‌گیرد. در صورتی که نگهداری گوسفند زنده به‌صورت اصولی انجام شود و تغذیه گوسفندان طبق استانداردهای لازم باشد، روستاییان می‌توانند به‌شکل چشم‌گیری سود کسب کنند.

اگر قصد داشته باشید گوسفندی را از یک نژاد خاص خریداری کنید، بهتر است از حداقل و حداکثر میانگین وزن آن‌ها آگاه باشید تا بتوانید مدیریت بهتری بر فرایند کار و پرورش آن‌ها داشته باشید. در کشور ما حدود 27 گونه مختلف از نژادهای گوسفندی وجود دارد که متوسط وزن هرکدام از آن‌ها به نژاد گوسفندان بستگی دارد.

عوامل مؤثر در مقدار وزن و جثه گوسفندان

عوامل مختلفی می‌توانند در تعیین مقدار وزن و جثه گوسفندان تأثیرگذار باشند. میزان بازدهی هر دام می‌تواند براساس شرایط مختلف متغیر باشد. وزن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل برای دام زنده به حساب می‌آید که در ادامه به این عوامل اشاره می‌کنیم:

  • ژنتیک و نژاد

هر یک از انواع دام‌ها دارای ویژگی‌هایی هستند که به‌صورت ذاتی در درون آن‌ها نهفته است. با توجه به این ویژگی‌ها، انواع گوسفندان و دیگر دام‌ها نیز در دسته‌هایی به‌صورت کلی از جمله گوشتی، شیری، پشمی دسته‌بندی شده‌اند. در این بین بدون تردید، دام‌هایی که در گروه گوشتی قرار دارند، وزن بیشتری را می‌توانند نسبت به دیگر دام‌ها داشته باشند. به‎عنوان‌مثال، نژاد گوسفندان افشاری یکی از نژادهای گوشتی شناخته‌شده است که نسبت به دیگر نژادهای گوشتی از وزن بیشتری برخوردار هستند.

وزن گوسفند

  • جنسیت

نر یا ماده بودن دام در مقدار جثه و سایر عوامل از جمله توده بدنی گوسفندان بسیار تأثیرگذار است. در زمان خرید بره زنده نیز این موارد از اهمیت بالایی برخوردار هستند. وزن گوسفند زنده می‌تواند تحت تأثیر نر یا ماده بودن نیز باشد. به‌طورکلی افرادی که برای پرواربندی و سپس فروش به‌دنبال خرید دام هستند نسبت به خرید جنس نر اقدام می‌کنند. ویژگی‌ها و خصوصیاتی که دام‌های نر دارند، این امکان را ایجاد کرده که بتوانند جثه بزرگ‌تری داشته باشند.

  • محل نگهداری

جایگاه سرپوشیده‌ای که دام در آن نگهداری می‌شود در میزان رشد یا افت دام بسیار تاثیرگذار است. رعایت اصولی بهداشت محیط و اقداماتی که در حفظ سلامت دام مؤثر است می‌تواند در رشد دام در هر دسته‌ای تاثیرگذار باشد. محیط پرورش نامناسب بدون تردید می‌تواند از لحاظ سلامتی و دیگر موارد موجب بروز مشکلات متعددی برای آن‌ها شود. داشتن آبشخور مناسب برای نوشیدن آب سالم، داشتن حمام‌های ضدعفونی، پوشش مناسب برای مانع شدن از ورود و گسترش حشرات موذی و بیماری‌زا و داشتن تهویه  مناسب از مواردی است که  می‌تواند در رشد و وزن دام تأثیر داشته باشد.

  • جیره غذایی

متوسط وزن دام زنده ایرانی می‌تواند طبق نوع جیره غذایی که برای آن‌ در نظر گرفته می‌شود، متغیر باشد. توجه داشته باشید که دامی از نژاد گوشتی و با استعداد در زمینه وزن‌گیری در اختیار داشته باشید. اگر جیره غذایی مناسب برای آن‌ها در نظر نداشته باشید، بدون تردید با افت توده بدنی و کاهش وزن مواجه خواهید بود. البته این‌که چه نوع مواد غذایی در اختیار دام قرار گیرد در میزان رشد آن بسیار مؤثر است.  تغذیه‌ای که برای پرواربندی و مصرف دام در نظر گرفته می‌شود، بسیار متفاوت با تغذیه معمولی دام‌ها است. بنابراین می‎توان نتیجه گرفت که در کنار ژنتیک و دیگر عوامل، تغذیه به‌عنوان اصلی‌ترین عامل شناخته می‌شود. در نظر داشته باشید مواد مفید و مقوی برای دام می‌تواند موجب رشد دام در کوتاه مدت و بالعکس شود.

  • تولیدمثل و تأثیر آن روی وزن متوسط گوسفندان زنده

تولیدمثل یکی از عوامل مهم در کاهش انرژی قوچ و میش است که موجب می‌شود نتواند نسبت به حالت عادی رشد مناسبی داشته باشد. برای قوچ‌ها انجام تولیدمثل می‌تواند موجب توقف رشد و در مواردی حتی سبب کاهش وزن نیز شود. با توجه به این‌که فرایند جنین‌سازی و پرورش آن باعث می‌شود تا بیش‎تر انرژی کسب‌شده توسط میش صرف پرورش جنین گردد، تولیدمثل میش می‌‌تواند باعث کاهش توده بدنی آن شود. دامداران جهت ممانعت از افت وزنی دام‌ها در مواردی از تولیدمثل و جفت‌گیری آن‌ها جلوگیری می‌کنند.

  • زیست‌بوم

از آنجایی که هر نوع دامی سازگار با زیست در منطقه خاص و شرایط آب‌وهوایی ویژه‌ای است؛ بنابراین باید در محیطی نگهداری شود که کاملاً مطابق با شرایط درونی آن‌ها باشد. گوسفندانی وجود دارند که میزان بازدهی آن‌ها در مناطق گرم و خشک بیش‌تر از دیگر مناطق است و بنابراین دامداران باید نسبت به محیط و اقلیم موجود اقدام به خرید دام کنند.

  • ابتلا به بیماری

این‌که دام مبتلا به بیماری خاصی باشد نیز می‌تواند در میزان رشد آن تأثیر بسیاری داشته باشد. واکسینه کردن منظم و در نظر داشتن عواملی که مانع از بروز بیماری شود، می‌تواند در سرعت رشد و افزایش متوسط وزن گوسفند مؤثر باشد. بیماری‌هایی که مانع تحرک دام می‌شوند و از طرفی دیگر مربوط به سیستم گوارشی هستند می‌توانند آسیب بسیاری به دام و میزان توده بدنی آن‌ها وارد کنند.

چند درصد وزن دام گوشت است؟

به‌طورکلی قیمت گوسفند زنده در مقایسه با قیمت دام کشتار تقریباً نصف است زیرا ذبح گوسفند عملاً سبب می‌شود که متعلقاتی از جمله کله‎ پاچه، جگر، قلوه و معده (سیرابی) از وزن دام کم ‌شود و تقریباً 40 درصد وزن آن را گوشت دربرمی‌گیرد.

وزن بره یک‌ماهه و مقایسه‌اش با گوسفند شش‌ماهه و بالغ

افرادی که به پرواربندی بره‌ها می‌پردازند تمایل دارند با خرید بره زنده و بزرگ کردن آن در دوره پرواربندی عملاً آن را به وزن ایده‌آلی برسانند تا بتوانند آن‌‌ها را برای جفت‌گیری یا کشتار آماده کنند.  آنچه مشخص است هر چقدر سن گوسفند پایین‌تر باشد وزن کمتری دارد، بنابراین وزن بره یک‌ماهه با گوسفند شش‌ماهه و گوسفند بالغ متفاوت است.

وزن گوسفند

متوسط وزن گوسفند برای انواع نژاد گوسفندان ایرانی

به‌طورکلی  می‌توان دام‌ها را در سه دسته شیری، پشمی و گوشتی قرار داد. با این تقسیم‌بندی نژاد گوسفند گوشتی دارای متوسط وزن بالاتری نسبت به دیگر نژاد‌ها خواهد بود. در کشور ما نژادهای مختلفی از گوسفندان وجود دارند. هر یک از این نوع نژادها در مناطق متعدد و شهرهای مختلفی دارای بازدهی بیش‌تری هستند. به‌عنوان‎مثال، ممکن است یک نژاد خاص در یک شهر دارای 60 کیلوگرم باشد، ولی در شهر دیگر با همان مقدار سن50 کیلوگرم وزن باشد. این مورد به شرایط محیطی و دیگر عوامل بستگی دارد. انواع نژادهای گوسفندی شامل موارد زیر هستند:

گوسفند افشاری فراهانی
کردی بختیاری
سنگسری سنجابی
مغانی تالشی
مهربان ماکویی
بهمنی قشقایی
شال قزل
زل بلوچی

وزن گوسفند افشاری

یکی از بهترین نژادهای گوسفندی در ایران نژاد افشاری است که در دسته نوع گوشتی قرار دارد. تقاضا و درخواست خرید گوسفند نژاد افشاری نسبت به دیگر نژادها بالاتر است. وزن متوسط گوسفندان نژاد افشاری برای بره 6 ماهه حدود 36 کیلوگرم و در جنس ماده حدود 31 کیلوگرم است. برای میش بالغ وزن متوسط حدود 54 کیلوگرم و وزن قوچ به‌طور میانگین از60 تا 70 کیلوگرم می‌تواند باشد. براساس وزن آن‌ها این نوع گوسفند گوشتی برای ذبح بسیار مناسب و عالی است.

تشخیص وزن واقعی گوسفند زنده از طریق بررسی ستون فقرات دام

گوسفند زنده باید براساس تغذیه درست و برنامه دقیق پرواربندی شده و به‌صورت طبیعی‌ وزن موردنیاز خود را بگیرد. گوسفندی که دارای چرای طبیعی‌ باشد و از علوفه تازه استفاده کند، علاوه‌بر وزن واقعی و مناسب گوشت سالم‌تری دارد. با بررسی و لمس ستون فقرات دام می‌توانید از میزان سنگینی گوسفند اطلاع داشته باشید. در صورتی که بتوانید ستون فقرات گوسفند را ببینید، ممکن است گوسفند بسیار لاغر باشد و این به معنای آن است که شاید به‌تازگی از بند بیماری رها شده باشد. در صورتی که با مشاهده موفق به تشخیص ستون فقرات نشدید، کافی است آن را لمس کنید.

در صورتی که حس کردید گوسفند دارای ستون فقرات تیز و بدون اندوختگی چربی است و می‌توانید به‌راحتی آن را لمس کنید، نشان از لاغر بودن گوسفند دارد. تیزی ستون فقرات گوسفندانی که وزنشان در حد متوسط است حس نمی‌شود، زیرا مهره‌های کمر آن‌ها مقداری گرد بوده و با کمی دقت قابل لمس هستند. اگر گوسفند با وزن متوسط بیشتر از میانگین، دارای زائده صاف و گردی دور مهره‌های خود باشد، نشانه آن است که چربی بیشتری دارد و نیاز است برای لمس ستون فقرات آن انگشت خود را فشار دهید. گوسفندان چاق دارای عضلات کمر بسیار بزرگی هستند و بنابراین برای لمس زائده‌ کمر آن‌ها نیاز به فشار بیشتری دارید. به هیچ‌عنوان نمی‌توانید مهره‌های کمر گوسفندان بسیار چاق را لمس کنید، این مهره‌ها زیر لایه بزرگی از چربی پنهان شده‌اند و دنده‌های حیوان قابل لمس نیست.

عوامل اثرگذار بر افزایش وزن دام زنده

مصرف زیاد آب یکی از مواردی است که می‌تواند در افزایش وزن دام موثر باشد. بسیاری از گوسفندفروشی‌های نامعتبر اقدام به کارهای عجیبی می‌کنند تا بتوانند وزن دام را افزایش دهند. به‌عنوان‌مثال، افراد به گوسفندان آب نمک می‌دهند که در فاصله زمانی کوتاهی زودتر آب بخورند و مدام تشنه باشند. این کار دور از انسانیت است و این‌گونه حیوان زبان بسته را مورد آزار قرار می‌دهند. از طرفی نیز قصد دارند از نداشتن آگاهی مشتری در این مورد سوء استفاده کنند.

وزن گوسفند زنده

تأثیر نژاد گوسفند بر میزان بازدهی گوشت خالص

زمانی که اقدام به خرید گوسفند برای کشتار می‌کنید، کاملاً مشخص است که باید نژاد گوشتی را در نظر داشته باشید. زیرا این نوع نژاد دارای میزان خالص گوشت بیش‌تری است. گوسفندان شیری و پشمی اغلب در تولید همین موارد بیش‌‌ترین بازدهی را دارند. این دو نوع گوسفند در زمان کشتار دارای گوشت کم‌تری هستند.

به‌طورکلی می‌توان میزان گوشت خالص را حدود 40 تا 50 درصد در نظر گرفت. ممکن است در برخی از مواقع حتی بیش‌تر هم باشد. چنان‌چه بخواهیم دید کلی به مصرف گوسفند گوشتی داشته باشیم، تنها بخش‌هایی شامل پوست و فضولات داخل معده دام‌ها هستند که دور ریخته می‌شوند.

تأثیر شرایط آب‌وهوایی و موقعیت جغرافیایی در وزن دام زنده

یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در میزان وزن متوسط گوسفندان گوشتی، زیستگاه آن‌ها است. شرایط آب‌وهوایی در مناطق متعدد شهری یا  در کشورهای مختلف بر روی متوسط وزن دام‌ها تأثیرگذار است. آب‌وهوا و روش تغذیه در زیستگاه آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌همین دلیل گاهی عدد میانگین وزن دام در شهر یا کشورهای مختلف بر مبنای کیلوگرم تفاوت دارد که این مورد امری کاملاً طبیعی است و مشکلی  در آن وجود ندارد.

وزن لاشه گوسفندی

این‌که لاشه گوسفندی به چه میزان بازدهی و چند کیلوگرم گوشت داشته باشد، ارتباط مستقمی با متوسط وزن دام زنده دارد. لاشه گوسفندی شامل تمام قسمت‌های گوشت گوسفند الی دنبه، پوست و کله‌پاچه است. اگر گوسفند از نژاد گوشتی باشد در صورت ذبح می‎‌تواند حدود 50 تا 60 درصد از وزن به‌صورت زنده را بازدهی گوشتی داشته باشد. دیگر موارد در رابطه با وزن استخوان‌ها و اعضای داخلی از جمله روده، معده (سیرابی)، جگر، قلوه، ریه (جگر سفید) هستند. وزن کله‎‌پاچه نیز بخشی از مقدار کلی را نیز دربرمی‌گیرد. بازدهی لاشه مربوط به وزن گوسفند در حالت زنده و همچنین نژاد آن است.

متوسط وزن بره شش‌ماهه شیری و پرواری

همان‌طور که در مطالب فوق گفته شد، نژاد از عوامل مهم متوسط وزن بره زنده است. بره‌ها به علت داشتن گوشت تازه، جوان، خوش‌مزه و لذیذ طرفداران خاص خود را دارند. تمام مواردی که برای متغیر بودن وزن متوسط گوسفندان ذکر شد، برای بره نیز صدق می‌کند.

در این مقاله سعی شد شما را با عوامل مؤثر در وزن گوسفند آشنا کنیم. عوامل مختلفی در وزن دام‌ها مؤثر است که هرکدام آن‌ها را به‌صورت جداگانه شرح دادیم. با مطالعه این مطلب می‌توانید براساس ویژگی‌ها و خصوصیات آن‌ها میانگین وزن را تشخیص داده و گوسفند موردنظر خود را خریداری کنید.

همچنین می‌توانید برای ثبت نظرات خود و ارتباط با ما از روش زیر استفاده کنید.