نفخ گوسفندان چیست؟ درمان آن چگونه است؟
نفخ گوسفندان یکی از بیماریهای گوارشی و اصلیترین عامل مرگ ناگهانی در دام بهشمار میرود. ورم پهلوی چپ دام میتواند یکی از مهمترین علائم نفخ گوسفند محسوب شود، همچنین امکان دارد در اثر نفخ شدید ورم در پهلوی راست نیز قابلمشاهده باشد. نفخ دام شامل 3 گروه شیردان ، شکمبه و روده است که مهمترین دلایل آن میتوان به مصرف گیاهان تازه لگومینه از قبیل شبدر و یونجه اشاره کرد. به طور معمول با متراکم شدن زیاد گاز در شکمبه، نفخ اتفاق میافتد که برای درمان آن میتوانید مصرف عصاره زیره سیاه را در دستور کار خود قرار دهید. از دلایل ایجاد کفی در شکمبه دام وجود پروتئینهای محلول برخی گیاهان لگومینه تازه نظیر شبدر و یونجه است. همین کف در شکمبه دام موجب متراکم شدن گاز و ممانعت از خروج گاز و خارجشدن آروغ میگردد. ازآنجاییکه این بیماری جزء بیماریهای خطرناک برای گوسفندان است و نیاز به کنترل و درمان دارد؛ بنابراین دامدار باید در این مورد نسبت به دام توجهات لازم را داشته باشد. درصورتیکه به این بیماری توجه نشود امکان دارد موجب مرگ دام و آسیب به گله شود.
دلایل نفخ گوسفندان چیست؟
تمام مواد غذایی که گوسفندان مصرف میکنند و وارد شکم آنها میشود حاوی گاز هستند، اما بهعلت اشتباهات شایع دامداران از جمله تغییر ناگهانی جیره غذایی یا استفاده بیش از اندازه کنسانتره دام موجب انباشتگی گاز در شکمبه آنها میشود. در این صورت با ورم کردن شکم دام روبهرو خواهید شد که با لگدزدن به شکم خود بهصورت آشکار مشخص میشود که گوسفند دچار نفخ شده است. همچنین دلایل دیگری از قبیل نحوه خوراک دام، بیماریهای دستگاه گوارش، مایع خوراکی و سمی، آبوهوا و عوامل ژنتیکی در ایجاد نفخ میتوانند تأثیرگذار باشند. غذاهایی که فیبر و قند در آنها وجود ندارد، اما با مصرف آنها اشتهای دام افزایش مییابد میتواند سریع موجب تخمیر و متراکم شدن گازهای داخل معده شود.
در این صورت میزان ترشح بزاق کاهشیافته و حبابهای گازی ایجاد میشود. در این صورت گوسفندان با کمبود فیبر و دیگر مواد معدنی مواجه هستند که گیرندههای شکمبه تحریک شده و در صورت کماشتهایی، تحریک این گیرندهها ادامه پیدا میکند. در نتیجه با کاهش بزاق که حاوی اثرات ضد کف است، علائم بروز این بیماری را افزایش میدهد. درصورتیکه دامها مواد غذایی که حاوی مواد مغذی یا آبکی هستند، مصرف کنند نفخ کفی در آنها افزایش مییابد. همچنین مصرف گیاهانی که آب خود را ازدستدادهاند یا استفاده بیش از اندازه چغندر سفید میتواند موجب ایجاد کف در دستگاه گوارش گوسفندان شود. یکی دیگر از دلایل مهم بروز نفخ هوای سرد، باران و باد و ایجاد تغییرات دما در بدن گوسفند شود.
مصرف گیاهان تازه و مرتع نظیر یونجه و شبدر میتواند از مهمترین دلایل نفخ بهشمار رود. مصرف این گیاهان موجب چاقی دام میشود و علاوهبراین دلایل دیگری نیز وجود دارد که سبب نفخ میشوند که شامل موارد زیر هستند:
- رطوبت موجود در غذا و نم بودن آن
- مصرف بیش از حد کنسانتره
- سرعت بالای غذای خوردن
- تغییر ناگهانی جیره غذایی گوسفند
- مصرف برخی از گیاهان مانند کلم و نخود
علائم و نشانههای نفخ شکم در گوسفندان
علائم و نشانههای نفخ شکم در گوسفندان شامل موارد زیر میشود:
- ایجاد سروصدا در شکم
- کاهش اشتها و تمایل نداشتن به خوردن غذا
- بادکردگی پهلوی راست و چپ شکم
- لگدزدن به زیر شکم
- ترشح بزاق گوسفند به بیرون
- سخت شدن فرایند نفس کشیدن
- خارج کردن زبان از دهان
نفخ در دامها چه مدت طول میکشد؟
بهطورکلی گوسفندان گیاهخوار هستند و در اغلب مواقع مواد گیاهی مصرف میکنند. در طبیعت یا در هنگام رفتن به مراتع، گوسفندان بخش بسیار زیادی از روز خود را به چریدن چمن و علفهای هرز میگذرانند. گوسفندانی که در محیطهای سرپوشیده نگهداری میشوند و علفی برای چرا ندارند، اکثراً با علوفه تغذیه میشوند. سیلو دربرگیرنده غذاهایی نظیر یونجه تخمیر شده یا ذرت هستند.
همچنین با بیشتر شدن فشار، تنفس تحت تأثیر قرار میگیرد که میتواند موجب مرگ در اثر خفگی شود. گوسفندان میتوانند بلافاصله بعد از شروع چرا از مزرعه بهدلیل نفخ از بین روند. به طور معمول مرگ بعد از 12 تا 48 ساعت چرا در مراتع به سبب تولید نفخ اتفاق میافتد. برای ازبینبردن نفخ کف، باید مواد ضدکف کنندهای که کف را پخش میکنند از طریق لوله معده تخلیه گردند. در صورت وجود نفخ در گوسفند، باید بلافاصله تمام دامها تحت رژیم غذایی با فیبر بالا قرار بگیرند. در این صورت هر دامی که دارای علائم نفخ باشد باید از طریق یک ماده ضد کفکننده درمان شود.
روشهای درمان نفخ گوسفند
نفخ گوسفندان میتواند در اثر عواملی مختلفی ایجاد شود. براساس نظر محققان در این زمینه روشهای پیشگیری بسیار سخت، اما با کاهش زمان چریدن دام و شناسایی مراتع مشکوک شبدر و یونجه میتواند تاحدامکان مانع از نفخ گوسفند شود. یکی از مهمترین روشها برای درمان نفخ بهتدریج و کمکم علوفه تازه در فصل بهار در اختیار دام قرار دهید تا شکمبه آنها بهآرامی به این علوفه تازه عادت کند.
روشهای درمان به این صورت است که باید ابتدا اقدام به توقف تشکیل گازهای موجود در معده کنید، سپس مقداری جوش شیرین را با آب ترکیب کنید و به گوسفند بدهید یا داروهای ضد اسید مصرف نمایید و در این رابطه باید از دامپزشک درخواست معاینه گوسفندان را داشته باشید. عصاره زیره جزء داروهای ضد نفخ بهشمار میرود که موجب خارجشدن گازهای شکلگرفته در شکمبه گوسفند میشود. یکی از روشهای درمانی کمهزینه و سالم برای گوسفندانی که دچار نفخ شدهاند دواندن 10 تا 20 دقیقهای آنها است که شما میتوانید در هنگام ایجاد این مشکل در کنار خوراندن مواد ضد نفخ از آن استفاده نمایید. همچنین برای تخلیه گاز میتوانید از شلنگ یا لویه مری استفاده نمایید، البته این روش تخصصیتر است و هر فردی توانایی انجام آن را ندارد.
درمان نفخ شیردان با استفاده از جوش شیرین و مایع خوراکی لاکساتیو
برای درمان این بیماری باید گازهای محبوس در شکمبه را کاهش دهید و از جمعشدن آنها بکاهید. در مواردی نیز میتوانید بر ای درمان از عصاره زیره، جوش شیرین و مایع خوراکی لاکساتیو استفاده نمایید. استفاده از جوش شیرین بهصورت محلول با آب در کنار داروهای ضد اسید نیز میتواند در درمان این بیماری تأثیرگذار باشد. جوش شیرین بهعنوان مادهای کمککننده به دستگاه گوارشی میتواند در تنظیم تغییرات فصلی و همچنین برطرفکردن اسیدوز نیز تأثیر داشته باشد. درهرصورت ابتدا باید در مورد این مشکل با دامپزشک مشورت کنید و براساس دستورات وی نسبت به درمان این بیماری و دیگر بیماریها اقدام کرد. جوش شیرین علاوهبر تنظیم کردن تغییرات فصلی جیره غذایی گوسفندان در دورههای متعدد سال موجب برطرفکردن مشکل اسیدوز میشود و برای درمان نفخ بسیار مؤثر است. این ماده موجب حفظ تعادل اسیدتیه در شکمبه میشود. استفاده از جوش شیرین یک نوعی ماده بازی (اسیدی) بوده که نقش مهمی در کاستن میزان اسیدی شدن شکمبه دارد و در فرایند هضم غذا بسیار مؤثر است. خوراکی لاکساتیو بهعنوان یک داروی ضد نفخ مورداستفاده قرار میگیرد که علاوهبر ملین بودن و نرم کردن مدفوع برای درمان یبوست گوسفندان نیز بهکار گرفته میشود.
علت مرگ گوسفندان در بیماریهای نفخ
درگذشته علت مرگ را جذب گازهای سمی نظیر S2H یا آمینهای سمی مانند هیستامینها میدانستند، اما امروزه این موارد از عوامل ثانوی بهشمار میروند. دلایل اصلی مرگ اختلالات تنفسی و قلبی است که در اثر گشاد شدن شکمبه ایجاد میشود. در دامهای پرواری که مصرف کنسانتره بسیار بالایی دارند و PH محیط شکمبهای اسیدیتری دارند پایداری کف بیشتر است. بیشترین پایداری در PH برابر با 6 است. در دامهای پرواری ترکیبات 4 تایی آمونیوم برای درمان بهکار گرفته میشود. با افزایش 4 درصدی نمک به جیره غذایی میتوانید دام را مجبور به مصرف آب کرد. بهاینترتیب روند خروج مواد غذایی از شکمبه بالا میرود. از معایب این کار میتوان به کاهش وزن دام اشاره کرد.
پیشگیری از نفخ گوسفند
برای پیشگیری از نفخ در دام باید محیط نگهداری آنها هیچگونه زباله پلاستیکی، نخ، طناب یا سیم نداشته باشد. رعایت این نکات میتواند به ممانعت از بروز نفخ گازی و دیگر اختلالات هضمی و گوارشی کمک کند. با کم کردن سرعت مصرف خوراک با سطوح بالای پروتئین، کاهش مصرف مواد غذایی با قابلیت هضم بالا، بیشتر شدن ترشح بزاق یا استفاده از برخی از مواد نظیر الکل اتوکسیلات تریک در خوراک میتوان از تخمیر سریع و ایجاد نفخ کفی ممانعت کرد. برای کاهش احتمال بروز نفخ گوسفند میتوانید پلتهای سخت، مواد خشبی و ترکیبات یونوفرها نظیر موننسین یا لازولوسید در خوراک آنها قرار دهید.
دسترسی کافی به خوراک و علوفه و مدیریت صحیح خوراک و ذخایر علوفه از نکات مهم صحیح تغذیه دامها بهحساب میآید. باید برنامه خوراکدهی منظم و مدیریت صحیح را برای کاهش رقابت غذایی در بین دامها در دستور کار قرار داد. بهکارگیری مواد خشبی و علوفه با طول مناسب قادر است باعث تحریک نشخوار و بالارفتن ترشح بزاق گردد. مصرف مداوم مواد خشبی و علوفه میتواند به ثبات در تخمیر شکمبه، پیشگیری از بروز اسیدوز، کم کردن ویسکوزیته محتویات شکمبه و بهبودت حرکات شکم کمک کند.
دامهایی که مدت طولانی در حالت خوابیدن هستند و یا در پهلوی چپ آنها نفخ قابلمشاهده است، باید نظارت روزانه داشته باشید و گوسفندان را وادار به ایستادن کنید. برای درمان نفخ شیردان و انجام اقدامات اولیه کارگران و مسئولان دامداری باید بلافاصله این موارد را به دامپزشک اطلاع دهند.
در این مقاله سعی شد در مورد نفخ گوسفند که یکی از بیماریهای گوارشی که در بین دامها شایع است بحث کنیم. نفخ گوسفندان دارای علائم و دلایل مختلفی است که دامدار میتواند از طریق آنها به بیمار بودن دام خود پی ببرد.
برای ارتباط با ما و ثبت نظرات و پیشنهادهای خود میتوانید از طریق زیر در تماس باشید.