نسبت قوچ به میش در یک مزرعه یا گله‌ی پرورش گوسفند چه تعداد باید باشد؟ دستگاه تولید مثل قوچ چگونه عمل می‌کند؟ قوچ‌های اصلاح نژادی مانند قوچ هموزیگوت و قوچ هتروزیگوت نسبت به قوچ‌های معمولی دستگاه یا شیوه تولیدمثلی متفاوتی دارند؟ و سوالاتی از این دست از جمله مواردی هستند که سعی داریم در این مقاله به آن‌ها پاسخ دهیم. در ضمن لازم به ذکر است که در مقاله جفت گیری قوچ و تولید مثل قوچ چگونه است و عوامل موثر آن چیستند و مقاله بره قوچ وقتی به بلوغ می‌رسد به چه مراقبت‌ها و سنجش‌هایی نیاز دارد سعی کرده‌ایم در مورد تولیدمثل قوچ‌ها و روند آن توضیحات مفصلی را بیان کنیم در صورت تمایل می‌توانید این مقالات را نیز مطالعه کنید.

قبل از این‌که به مبحث نسبت قوچ به میش در فرآیند جفت‌گیری گوسفندان یک گله یا مزرعه، ورود کنیم لازم است برخی از مواردی که در مورد آماده‌سازی قوچ‌ها برای جفت‌گیری باید رعایت شود را توضیح دهیم.

اولین نکته این است که باید دانست قوچ‌ها در خارج از فصل جفت‌گیری قادر نیستند تعداد میش‌های زیادی را بارور کنند. مورد بعدی پشم‌چینی قوچ‌ها قبل از آغاز فصل جفت‌گیری است. درمان کردن انگل‌های داخلی، سم‌چینی کردن و انجام دادن واکسیناسیون نیز حتماً باید صورت بگیرد. در ضمن جیره‌نویسی مخصوص قوچ‌ها به خصوص قوچ‌های اصلاح نژادی مانند قوچ هموزیگوت و قوچ‌های هتروزیگوت نیز باید صورت بگیرد و 2 تا 4 هفته قبل از آغاز فصل جفت‌گیری این جیره غذایی برای آن‌ها اعمال شود.

نسبت قوچ به میش چگونه باید باشد؟

همان طور که هر دام‌دار و مزرعه‌داری می‌داند میزان میش‌هایی که یک قوچ می‌تواند با آن‌ها جفت‌گیری کند به تعداد خاصی محدود می‌شود. با توجه به این نکته مزارع و گله‌هایی که از برنامه‌هایی مثل هم‌زمان‌سازی فحلیِ میش‌ها استفاده می‌کنند، حتماً باید به این نکته توجه داشته باشند و نسبت قوچ به میش را بسنجند تا در برنامه‌های تولیدمثلی گله یا مزرعه خللی وارد نشود.

در مورد تعداد میشی که یک قوچ می‌تواند با آن‌ها در یک فصل جفت‌گیری کند بازه‌ِ عددی 34 تا 51 میش ذکر شده است؛ اما باید دانست که این عدد قطعی نبوده و با اثرگذاری عوامل مختلفی روی آن، این عدد تغییر خواهد کرد. عواملی مثل شرایط اقلیمی، سن قوچ، سالم بودن دستگاه تولید مثل قوچ ، تجربه جفت‌گیری قوچ، اندازه چراگاهی که قوچ در آن چرا می‌کند و تعداد میش‌های فحلِ حاضر در گله یا مزرعه، مواردی هستند که در این نسبت و عدد آن تاثیرگذار خواهند بود. در ضمن گفته می‌شود که یک قوچ عموماً در طول یک روز می‌تواند با 3 یا 4 میش جفت‌گیری کند.

نکته‌ای که باید به آن دقت کرد این است که در مزارع شلوغ یا گله‌های بزرگ، این نسبت بیشتر می‌شود و به عددهایی مثل یک به 100 تا یک به 150 نیز می‌رسد.

دام‌داران و مزرعه‌داران باید بدانند در صورتی که فحلیِ هم‌زمان را برای میش‌ها اجرا کرده باشند به تعداد قوچ‌های بیشتری نیاز خواهند داشت. می‌توان گفت به طور متوسط به ازای هر 5 تا 10 راس میش به یک قوچ نیاز است. در ضمن فرقی هم ندارد که این قوچ از نوع اصلاح نژادی یا قوچ هموزیگوت باشد یا یک قوچ معمولی.

آیا این نسبت برای بره قوچ‌ها نیز صادق است؟

در مورد بره قوچ‌ها و قدرت باروری و بارورسازی آن‌ها باید اشاره کرد که این گوسفندان از سن 5 ماهگی به بعد توان جفت‌گیری کردن با میش‌ها را کسب می‌کنند اما مزرعه‌دار یا گله‌دار بهتر است که تا سن 7 تا 8 ماهگی اجازه جفت‌گیری را به آن‌ها ندهد. در صورتی که یک بره قوچ بخواهد جفت‌گیری کند، در هر سنی که باشد باید چیزی در حدود 50 تا 60 درصد وزن دوران بلوغ یک قوچ را کسب کرده باشد. به همین منظور توصیه می‌شود که بره قوچ‌ها به طور جداگانه از قوچ‌های بالغ تغذیه شوند؛ زیرا اگر آن‌ها با قوچ‌ها در یک جایگاه نگه‌داری شوند، قوچ‌های بالغ به بره قوچ‌ها آسیب خواهند زد و همچنین در روند تغذیه آن‌ها نیز اختلال ایجاد می‌کنند که این موارد باعث می‌شود تا بره قوچ‌ها در یک بازه طبیعی به وزن مورد نیاز جفت‌گیری نرسند. در ضمن ضرورتِ دیگرِ جدا کردنِ بره قوچ‌ها از قوچ‌های بالغ به منظور برقراری تعادل درستِ نسبت قوچ به میش در مزرعه است. به این معنا که اگر بره قوچ‌ها به طور جداگانه نگه‌داری و چک نشوند نمی‌توان از توان باروری آن‌ها مطمئن شد و بعدها در فصل جفت‌گیری ممکن است جفت‌گیری‌های ناموفق داشته و امکان بارور شدنِ تعداد زیادی میش را از بین ببرند.

دستگاه تولید مثل قوچ

دستگاه تولید مثل قوچ تشکیل شده از بخش‌های مختلفی است که هر کدام از آن‌ها را نام برده و به اختصار توضیح می‌دهیم. در ضمن در ابتدای این قسمت باید به این نکته اشاره کرد که بین قوچ‌های معمولی یا قوچ‌های اصلاح نژادی مانند قوچ هموزیگوت و قوچ هتروزیگوت هیچ تفاوتی نبوده و تمامی قوچ‌ها دارای دستگاه تولیدمثل یکسان هستند. تفاوت بین این قوچ‌ها صرفاً در ژن‌های آن‌ها است. در ادامه درباره اجزای دستگاه تولیدمثلی یک قوچ اطلاعات بیشتری را کسب می‌کنید.

کیسه بیضه یا اسکروتوم یک کیسه ماهیچه‌ای است که بیضه‌های قوچ در آن قرار دارد. این کیسه کارکرد یک دستگاه تنظیم حرارت را نیز دارد.

بیضه‌ها اندام جنسی اولیه هستند که چند بخش مختلف دارند. برای مثال در «وزیکول‌های سمینوفروس» یا «غده‌های وزیکولی» تولید اسپرم انجام می‌شود و در «سلول‌های بینابینی» یا «لیدیگ» نیز تولید تستوسترون انجام می‌گیرد.

اپیدیمیدیس اسپرم را از بیضه‌ها تا «لوله دفرنت» یا «واز دفرنس» منتقل می‌کند. در ضمن بلوغ و تکامل اسپرم در اپیدیدیمیس نیز ادامه داشته و در آنجا ذخیره می‌شود.

نقش واز دفرنس در دستگاه تولید مثل قوچ این است که اسپرم‌ها را از اپیدیدیمیس تا «میزراه» یا مجرای خروج ادرار منتقل کند. در واقع واز دفرنس یک لوله ماهیچه‌ای است که در هنگام انزال، اسپرم را منتقل می‌کند تا از میزراه خارج شود.

در صورتی که هر کدام از موارد ذکر شده در دستگاه تولیدمثلی دچار اخلال شوند قوچ نابارور خواهد بود که این موضوع باعث بر هم خوردن نسبت قوچ به میش در گله و آسیب دیدن فرآیند تولیدمثل گوسفندان می‌شود.

بند بیضه یکی دیگر از اجزای تشکیل دهنده دستگاه تولیدمثلی در قوچ‌ها است که کار آن معلق نگه داشتن بیضه‌ها در درون کیسه بیضه است و همچنین در تنظیم حرارت بیضه نیز نقش دارد.

سمینال وسیکل وظیفه انتقال مواد معدنی و مغذی به مایع مَنی را بر عهده دارد.

غده پروستات ترشحات قلیایی تولید کرده که PH انزال را تا حدود 6 بالا برده و نوعی «بافر» محسوب می‌شود. بوی مخصوص منی نیز به همین دلیل ایجاد می‌شود.

مورد دیگری که در دستگاه تولید مثل قوچ باید به آن اشاره کرد غده‌های بالبویورتیرال است که به آن‌ها «غده کوپر» نیز گفته می‌شود. این غده‌ها موکوس غلیظ ترشح کرده که به سهولت در فرآیند جفت‌گیری کمک می‌رساند.

میزراه یا مجرای خروج ادرار محلی است که مجرای مواد زائد ادرار و منی به هم متصل می‌شوند.

قضیب مایع منی را به لوله تناسلی میش منتقل می‌کند و غلاف قضیب نیز یک چین‌خوردگی پوستی است که انتهای قضیب را احاطه کرده است.

موارد ذکر شده تشکیل دهنده دستگاه تولیدمثل یک گوسفند نر هستند که برای موفق بودن عمل جفت‌گیری باید تمامی آن‌ها بدون نقص فعالیت کرده و سالم باشند تا نسبت قوچ به میش در یک مزرعه و موفق بودن تمام جفت‌گیری‌ها تضمین شود.

دلایل ناباروری قوچ

از جمله مواردی که می‌تواند باعث ناباروری یک قوچ باشد باید به موارد ذیل اشاره کرد. لازم به توضیح است که یک دام‌دار یا مزرعه‌دار باید انواع قوچ‌ها چه قوچ هموزیگوت و قوچ هتروزیگوت و چه قوچ‌های معمولی را بسنجد تا به این اختلالات دچار نشده باشند.

التهاب اپیدیدیمیس موضوعی شایع در بین دام‌های نر است که در نتیجه «بروسلا اوویس» رخ می‌دهد. این بیماری باعث ورم کردن یا برآمدگی پایین بیضه‌ی قوچ خواهد شد و بیضه را سخت و متورم خواهد کرد. منی تولید شده توسط این قوچ‌ها کیفیت پایین‌تری دارد و همچنین آن‌ها می‌توانند این بیماری را به یکدیگر نیز منتقل کنند. راه‌های تشخیص این بیماری هم لمس یا معاینه دستیِ کیسه بیضه، آزمایش ارزیابی منی یا آزمایش خون است که بسته به شدت بیماری ممکن است نیاز به انجام هر کدام از این مراحل پیش بیاید. در ضمن برای جلوگیری از التهاب اپیدیدیمیس واکسن نیز تولید شده است که دام‌داران می‌توانند از آن استفاده کنند.

یکی دیگر از دلایل ناباروری قوچ و مشکلات دستگاه تولید مثل قوچ پوسیدگی قضیب یا غلاف قضیب است. از جمله مواردی که به پوسیدگی این ناحیه از دستگاه تناسلی قوچ منجر می‌شود باکتری «کورینه باکتریوم رینال» و باکتری‌های هم‌خانواده آن یا جیره غذاییِ دارای مقدار پروتئین بالا است. عموماً مقدار پروتئین خامِ موجود در جیره قوچ‌ها اگر بیش از 16 درصد باشد موجب پوسیدگی قضیب یا غلاف آن می‌شود. اوره زیادی که در ادرار این قوچ‌ها تولید می‌شود ناشی از آمونیاک بوده که این آمونیاک می‌تواند باعث ایجاد زخم و سوزش در آن ناحیه شده و حتی مجرای قضیب را نیز مسدود کرده یا آن را پوسته‌پوسته نماید.

مورد دیگری که می‌تواند در انواع قوچ‌ها از قبیل قوچ‌های معمولی یا قوچ‌های اصلاح نژادی مانند قوچ هموزیگوت و قوچ هتروزیگوت رخ دهد، کریپتوکیدیسم است که اگر تشخیص داده نشود موجب ناقص بودن جفت‌گیری و بر هم خوردن نسبت قوچ به میش در گله خواهد شد. این بیماری به معنای عدم وجود یک یا هر دو بیضه در درون کیسه بیضه است. اگر یک بیضه در کیسه وجود نداشته باشد، قوچ مورد نظر بارور بوده ولی این صفت را به نسل آتی خود منتقل خواهد کرد و اگر هر دو بیضه درون کیسه وجود نداشته باشند، قوچ مورد نظر نابارور خواهد بود.

نتیجه‌گیری

با توجه به مطالب توضیح داده شده، دامدارانی که این مقاله را مطالعه کرده باشند حتماً متوجه شده‌اند که اهمیت سالم بودن قوچ و دستگاه تناسلی آن در جفت‌گیری و تولیدمثل یک گله یا مزرعه تا چه اندازه حائز اهمیت است.

بسیاری از دامپروران به خصوص دامداران سنتی، صرفاً یک یا چند قوچ را در گله خود نگهداری کرده و حضور آن‌ها را برای آمیزش و جفت‌گیری با میش‌ها کافی می‌دانند؛ بدون آن‌ که به نسبت قوچ به میش و سالم بودن دستگاه تولیدمثل قوچ و تغذیه آن دقتی داشته باشند.

همان‌طور که گفته شد یک قوچ اگر از لحاظ تغذیه‌ای، بدنی و سلامت دستگاه تناسلی، در بهترین شرایط خود باشد هم در نهایت می‌تواند روزانه با 3 تا 4 میش جفت‌گیری موفق داشته باشد. اگر چنین موضوعی توسط دامدار کنترل نشود ممکن است قوچ یا قوچ‌ها روزانه با میش‌های زیادی اقدام به جفت‌گیری نمایند. در حالی که اسپرم آن‌ها توانایی باروری تمامی این گوسفندان را نداشته و برخی از این ماده‌ها باردار نمی‌شوند. این اتفاق باعث خواهد شد که میش‌ها بدون این‌که بارور شوند، از دوره چند روزه‌ی فحلی خارج شده و اصطلاحاً قِسِر در بروند یا قسر شوند.

همچنین در شیوه سنتی پرورش دام‌ها نظارت و کنترل روی تغذیه آن‌ها یا وجود ندارد یا نظارت مطلوبی نیست. همان‌طور که توضیح دادیم وجود پروتئین زیاد در خوراک قوچ‌ها می‌تواند باعث پوسیدگی قضیب آن‌ها شده و عمل آمیزش را با اختلال مواجه کند.

با توجه به این دلایل به دامداران توصیه می‌کنیم که حتماً به موارد اشاره شده در این مطلب توجه کرده و سعی کنند گله یا مزرعه خود را به سمت استانداردسازی و بهینه شدن پیش ببرند.

در ضمن در مورد تغذیه قوچ‌ها مد نظر داشته باشید که حتماً باید از کنسانتره مطلوب و باکیفیت استفاده شود. شرکت افشار ژن با ارائه کنسانتره داشتی و پرواری، بهترین کنسانتره موجود را با مناسب‌ترین قیمت در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد.

در ضمن مجتمع دام‌پروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.