فصل جفت گیری گوسفند بازه‌ای مهم در پرورش گوسفند داشتی برای دام‌داران و مزرعه‌داران است زیرا در این بازه‌ی زمانی آن‌ها می‌توانند با مدیریت صحیحِ آمیزش و تغذیه‌ی میش‌ داشتی و قوچ‌ها، بازدهی گله یا مزرعه خود را افزایش بدهند. آشنایی با سیستم‌های بره‌زایی و بازه‌های زمانی آن‌ها در فصل‌های جفت‌گیری، باعث می‌شود که پرورش‌دهندگان گوسفند بتوانند با کمترین درصد خطا و اشتباه تولیدمثل دام‌ها را کنترل کرده و آن را بهبود بدهند.

در ادامه این مقاله برخی از سیستم‌های بره‌زایی مانند سیستم ستاره‌ای را بیان خواهیم کرد. با افشار ژن همراه باشید.
در ضمن برای آشنایی بیشتر با این سیستم‌ها، شما می‌توانید مقاله سیستم بره زایی و هر چه لازم است در خصوص آن بدانید را نیز مطالعه کنید.

سیستم بره‌زایی ستاره‌‌ای در فصل جفت گیری و بعد از آن
دانشگاه کرنل کشور‌ آمریکا، مرکزی بوده که این سیستم را توسعه داده است. هدف از ایجاد و توسعه سیستم ستاره‌ای 5 بار بره‌زایی در طی 3 سال برای هر میش، است. مزیت استفاده از این سیستم این است که تولید بره‌های پرواری مدیریت آسان‌تری داشته و این اتفاق در تمام طول سال کاربرد خواهد داشت. همچنین افزایش دادن تولید بره‌ی هر میش نیز مدیریت آسان‌تری خواهد داشت.

تقویم سیستم ستاره‌ای این‌گونه است که به 5 بخش تقسیم می‌شود. هر کدام از این بخش‌ها نشان‌دهنده‌ی یک‌پنجم از سال است. در واقع تقویم سیستم ستاره‌ای به 5 بخش 73 روزه بخش‌بندی شد‌ه است. طول آبستنی یک میش تقریباً 146 روز است که دوپنجم یک سال محسوب می‌شود.

با توجه به این موارد و این‌که در هر سال 5 دوره بره‌زایی برای هر میش وجود دارد، اگر یک میش داشتی در فصل جفت گیری یک فرصت جفت‌گیری را از دست بدهد، همچنان می‌تواند سه بار در طی دو سال، جفت‌گیری کرده و آبستن شود. در ضمن سیستم ستاره‌ای یک سیستم طبیعی و خودانگیخته بوده و در طی آن برای مدیریت گوسفند داشتی از روش‌های مدیریت فحلی نظیر تزریق هورمون یا کنترل نوری، برای جفت‌گیری خارج از فصل استفاده نمی‌شود.

در دانشگاه کرنل یک گله گوسفند به نام گله دورسِت (گوسفندانی از نژاد دورست) را در بیش از 15 سال تحت برنامه سیستم ستاره‌ای پرورش دادند که نتیجه آن میانگین 5/1 بره‌زایی در هر سال بود. با توجه به نتیجه‌ی به دست آمده، می‌توان سیستم ستاره‌ای را یک سیستم بره‌زایی شتاب‌زده در نظر گرفت. البته باید توجه داشت برای اجرا کردن بره‌زایی شتاب‌زده و سیستم ستاره‌ای، نیاز است که گوسفند داشتی مناسب این کار و همچنین مدیریت دقیق وجود داشته باشد.

قوچ‌ها و میش‌هایی که برای این منظور انتخاب می‌شوند باید از نژادهایی باشند که قابلیت جفت‌گیری و بره‌زایی در تمام طول سال را داشته باشند. نژادهایی که تولیدمثل در آن‌ها کمتر تحت تاثیر فصل‌ها است، بهترین نژاد برای قرار گرفتن در سیستم ستاره‌ای و بره‌زاییِ شتاب‌زده هستند. لازم به ذکر است که اکثر نژادهای گوسفند جزو تولیدمثل کنندگان فصلی هستند و فقط در فصل بهار زایمان می‌کنند. همین موضوع انتخاب میش داشتی مناسب برای قرارگیری در این سیستم‌های بهینه‌سازیِ بره‌زایی را بیشتر نشان می‌دهد. اجرا کردن چنین سیستم‌هایی قطعاً برای مزرعه‌دار و دام‌دار هزینه و کار بیشتری نسبت به نگه‌داری عادی گله، خواهد داشت. برای این‌که این هزینه پوشش داده شود، می‌توان فروش بره‌های بیشتری که در این سیستم به دنیا می‌آیند را مد نظر قرار داد.

در فصل جفت گیری و بعد از آن و در حین اجرای سیستم بره‌زایی، گوسفندان موجود در گله یا مزرعه به 3 دسته تقسیم شده و به طور جداگانه نگه‌داری و مدیریت می‌شوند.

• دسته اول میش‌های داشتی، آبستن و قوچ‌ها است
• دسته دوم میش‌های در شرف زایمان، شیرده و بره‌ها هستند
• دسته سوم هم شامل بره‌های در حال رشد می‌شود. بره‌های پرواری و جایگزینِ گله.

آن دسته از میش‌هایی که در اواخر دوره آبستنی خود هستند، از دسته اول جدا شده و به گله میش‌های زایمانی انتقال پیدا می‌کنند. همچنین میش‌هایی که شیرده هستند ولی در حال از شیرگیری بره‌ها هستند، به گله‌ی میش‌های داشتی و آبستن منتقل می‌شوند. این میش‌ها بعد از انتقال به این گله آماده جفت‌گیری هستند و شرایط آمیزش آن‌ها فراهم می‌شود.

لازم به ذکر است که بره‌ها نیز بعد از این‌که از شیر گرفته می‌شوند به گله بره‌های در حال رشد انتقال داده می‌شوند و تا زمانی که این بره‌ها مهیای ارائه به بازار فروش یا حضور در گله به عنوان جایگزین باشند، در این گله نگه‌داری، تغذیه و مدیریت می‌شوند.

هر سیستم تولیدمثلی و پرورشی گوسفند شامل همین سه دسته‌بندی شده و مزرعه‌دار یا گله‌دار باید برای هر گله یا دسته برنامه مخصوص تغذیه‌ای، تاسیسات خاص و همچنین نیروی کار مختص به آن‌ها فراهم کند.

گله میش داشتی و آبستن
میش داشتی حاضر در این گله، گوسفندی است که بره‌اش را از شیر گرفته و در حال آماده‌سازی برای فصل جفت گیری و بره‌زایی است. در این گله قوچ‌ها نیز حضور دارند و میش‌های جوانی که به عنوان جایگزین نگه داشته شده‌اند و در شرف اولین جفت‌گیری خود هستند نیز در این دسته قرار می‌گیرند. مزرعه‌دار یا گله‌دار باید توجه داشته باشد که انتخاب قوچی با نژاد و ژنتیک مناسب و باکیفیت، برای حضور در این گله ضروری است.

این قوچ‌ها هم باید با میش‌های آماده جفت‌گیری، آمیزش داشته باشند و هم باید میش‌های جوانِ آماده جفت‌گیری را آبستن نمایند. گوسفند داشتی یا میش‌های حاضر در این دسته نیز باید از نژادهایی باشند که امکان و قابلیت جفت‌گیری در تمام طول سال را داشته باشند. اگر میش‌های حاضر در این گله از نژادهایی باشند که در تمام طول سال امکان آمیزش نداشته باشند، در فصل جفت گیری و با کوتاه شدن طولِ روزها، دچار فحلی شده و در فصل‌های دیگر فحلی برای آن‌ها اتفاق نمی‌افتد. لازم به ذکر است که در همین نژادها گوسفندانی وجود دارند که به جفت‌گیری خارج از فصل تمایل دارند. شناسایی این گوسفندان و قرار دادن آن‌ها در گله‌ی میش‌های داشتی و آبستن، کار مفیدی خواهد بود.

طبق تحقیقاتی که در دانشگاه کرنل و روی نژاد دورست صورت گرفت، محققان به این نتیجه رسیدند که جفت‌گیری خارج از فصل، وراثت‌پذیری 20 درصدی دارد. به همین خاطر اهمیت انتخاب گوسفندانی که تحت سیستم بره‌زاییِ ستاره‌ای پرورش پیدا می‌کنند، دوچندان می‌شود. نژادهای اصلاح شده‌ای که قابلیت وراثت‌پذیری مناسبی داشته باشند باید در این سیستم قرار بگیرند.

در نهایت در مورد میش داشتی و میش‌های آبستن باید اشاره کرد که این دسته از گوسفند داشتی به نسبت دسته‌های دیگر در این سیستم، احتیاجات کمتری داشته و تاسیسات نگه‌داری آن‌ها هم می‌تواند ساده و کوچک باشد. در ضمن این دسته از گوسفندان می‌توانند در بیشتر فصول سال در مراتع نگه‌داری شوند.

گله گوسفند داشتی آماده زایمان، میش‌های شیرده و بره‌ها
مهم‌ترین نکته در مورد این گله از گوسفندانِ تحت سیستمِ ستاره‌ای، احتیاج مداوم آن‌ها به حجم زیادی از خوراکِ باکیفیت و مدیریت دائمی است. در گله‌ی نژاد دورست در دانشگاه کرنل، تمامی بره‌ها و میش‌ها از زمان زایمان تا زمان گرفتن از شیر، در آغل نگه‌داری می‌شوند. البته با توجه به آمیزشی که در فصل جفت گیری اتفاق افتاده است، برخی از بره‌زایی‌ها در آب‌وهوای گرم رخ خواهد داد و در این هنگام می‌توان این میش‌ها را از آغل خارج کرده و به مرتع منتقل کرد. همچنین میش‌هایی که در این گله قرار دارند در طی یک سال 5 بار و هر 73 روز یک بار، از آن خارج شده و به آن وارد می‌شوند.

در این گله ممکن است بره‌هایی حضور داشته باشند که متعلق به یک میش پر زا باشند. این بره‌ها از لحاظ تغذیه‌ای نیاز به پرورش مصنوعی دارند. همچنین برای تمامی بره‌ها به منظور این‌که بتوان آن‌ها را زودتر از شیر گرفت، از دو هفتگی به بعد، باید تغذیه‌ی خزشی را در نظر گرفت. تغذیه خزشی عبارت است از قرار دادن کنسانتره در محوطه‌ای نزدیک به محل نگه‌داری بره‌های شیرخوار. این محوطه باید به گونه‌ای تعبیه شده باشد که فقط بره‌های شیرخوار به آن دسترسی داشته باشند.

در نهایت نیز باید اشاره کرد که تغذیه میش‌های شیرده نیز بسیار حائز اهمیت است زیرا قدرت بدنی آن‌ها به گونه‌ای باید باشد که بلافاصله بعد از این‌که بره از شیر گرفته شد، این میش‌ها توانایی آمیزش در فصل جفت‌گیری را داشته باشند.

گله بره‌های در حال رشد
بره‌هایی که در این گله حضور دارند به طور کامل از شیر گرفته شده‌اند. برخی از این بره‌ها برای پرواربندی و عرضه به بازار و برخی از آن‌ها به عنوان گوسفند داشتی جایگزین، نگه‌داری می‌شوند تا در آینده به عنوان یک قوچ یا یک میش داشتی در گله فعالیت کنند. این بره‌ها از زمانی که از شیر گرفته می‌شوند تا به بازار عرضه شوند یا به گله دیگری منتقل شوند، با جیره مخلوط تغذیه می‌شوند.

لازم به ذکر است بره‌هایی که برای عرضه به بازارِ پروار پرورش داده می‌شوند، معمولاً هنگامی که وزنی بین 15 تا 18 کیلوگرم دارند، به فروش می‌رسند. البته در بسیاری از بازارها تقاضا برای بره‌های 40 تا 55 کیلوگرم نیز بسیار زیاد است. در سیستم ستاره‌ای تمامی بره‌هایی که در این گله قرار گرفته‌اند، می‌توانند با تغذیه مشابهی پرورش داده شوند، هر چند در وزن‌های مختلفی به فروش برسند یا به گله‌ دیگری منتقل شوند.

دام‌دار یا گله‌دار باید مد نظر داشته باشد که اگر هدفش تولید بره‌های پرواری است در فصل جفت گیری باید از قوچ‌های نژاد‌های درشت جثه استفاده کند و اگر هدفش به دست آوردن بره‌هایی برای جایگزینی گوسفند داشتی باشد، بهتر است که از قوچی هم‌نژاد با میش داشتی موجود در مزرعه استفاده کند.

در صورتی که مطالعه این مقاله برای شما مفید بوده است توصیه می‌کنیم که مقاله بارداری گوسفند با استفاده از روش تلقیح مصنوعی را نیز مطالعه کنید.