هنگام خرید گوسفند زنده باید به عواملی مثل ژن‌دار بودن یا نبودن، دو قلوزا یا چند قلوزا بودن، وزن، میزان تولید شیر و پشم، مقدار تولید گوشت، سلامت، بهداشت و واکسیناسیون، نژاد، سن، نحوه تغذیه و … توجه کرد. برای آگاهی از شرایط و موارد مرتبط با هر کدام از پارامترهای فوق، ادامه مقاله را مطالعه بفرمایید. لازم به ذکر است کسی که کار فروش گوسفند را انجام می‌دهد باید از تمامی این اطلاعات آگاه باشد و گوسفند داری که قصد خرید گوسفند را دارد نیز باید هنگام خرید و فروش گوسفند تمامی اطلاعات تکمیلی در این موضوعات را از شخص یا شرکت فروشنده بخواهد.

در این مقاله سعی می‌کنیم هر کدام از این موارد را به تفصیل شرح دهیم تا بعد از مطالعه آن افراد بتوانند با آگاهی و اعتماد کامل اقدام به تشکیل گله یا مزرعه یا گسترش آن بنمایند. با افشار ژن همراه باشید.

در ضمن در صورتی که تمایل دارید می‌توانید مقاله گوسفند داشتی چیست و چگونه آن را پرورش می‌دهند را نیز مطالعه نمایید.

هتروزیگوت یا هموزیگوت

دو قلوزایی و چند قلوزایی

وزن گوسفند زنده

تغذیه

توجه به واکسیناسیون در هنگام خرید و فروش گوسفند

توجه به نژاد هنگام خرید گوسفند

تولید شیر و پشم

افشار ژن عامل فروش گوسفند ژن‌دار

هتروزیگوت یا هموزیگوت

گوسفندهای ژن‌دار که اصطلاحاً به آن‌ها گوسفند هتروزیگوت و هموزیگوت گفته می‌شوند، امروزه اساس پیشرفت هر مزرعه‌ای هستند. قوچ‌های ژن‌دار با توانایی انتقال ژن چند قلوزایی به بره‌های نسل بعد و میش‌های ژن‌دار با امکان دو قلو و چند قلوزایی، با بودن در هر گله یا مزرعه‌ای می‌توانند بازده آن را در کمترین زمان ممکن چندین برابر نمایند. به همین خاطر افرادی که قصد خرید گوسفند دارند، بهتر است که در ازای خرید و فروش گوسفند معمولی اقدام به فروش گوسفند معمولی گله خود کرده و در ازای آن تعداد کمتری گوسفند ژن‌دار خریداری نمایند.

از آنجایی که کروموزوم‌های انسان و حیوان هر دو، به صورت دوتایی وجود دارند پس تمامی ژن‌ها نیز به صورت دوتایی موجود هستند. یکی از این ژن‌ها از والد مادری و دیگری از والد پدری به دام منتقل شده است.

هنگامی که ژن به ارث رسیده از والد پدری و مادری همسان باشد، گوسفند مورد نظر هموزیگوت خواهد بود و در صورتی که این گوسفند نر باشد، بره‌ی حاصل از جفت‌گیری آن نیز هموزیگوت بوده و در صورتی که گوسفند مد نظر ماده باشد هم بره یا بره‌هایی که به دنیا می‌آورد هموزیگوت خواهند بود.

حال اگر گوسفند مورد نظر ما یک ژن از والد مادری و یک ژن دیگر (غیر همسان) از والد پدری دریافت کند، این دام یک گوسفند هتروزیگوت خواهد بود. چنین دامی در صورتی که نر باشد، قوچی خواهد بود که به احتمال پنجاه درصد ژن خود را منتقل کرده و اگر ماده باشد نیز با همین احتمال، امکان به دنیا آوردن بره‌هایی دو قلوزا یا چند قلوزا و در کل بره‌هایی ژن‌دار را خواهد داشت.

با توجه به توضیحات فوق هنگام خریداری گوسفند زنده توجه داشته باشید که گوسفندهای هموزیگوت دارای کیفیت و ارزش بالاتری نسبت به گوسفندهای هتروزیگوت هستند. افرادی که قصد گوسفند داری و تاسیس مزرعه یا گله اقتصادی دارند، حتماً باید به همو یا هترو بودن دام‌های خود آگاه باشند.

دو قلوزایی و چند قلوزایی

میزان دو قلوزایی یا چند قلوزایی یک میش یا قوچ به ژن‌های اصلاح شده و والدهای آن بازمی‌گردد. در صورتی که قوچ پدر یا میش مادر هموزیگوت بوده باشد، قطعاً بره یا بره‌های حاصله نیز هموزیگوت خواهند بود که همین باعث چند قلوزایی در بره میش و قابلیت انتقال ژن چند قلوزایی در بره قوچ می‌شود.

افرادی که قصد خرید گوسفند دارند، به خصوص گوسفندهای داشتی حتماً باید سند دو قلوزا یا چند قلوزا بودن دام مورد نظر را از کسی که فروش گوسفند انجام می‌دهد، بخواهند. برگه تعیین ژنوتیپ آزمایشگاه و نتیجه سونوگرافی میش می‌تواند از جمله اسنادی باشد که نشان‌دهنده دو قلوزا یا چند قلوزا بودن یک میش یا قوچ باشد. هنگام خرید و فروش گوسفند ژن‌دار ارائه این اسناد الزامی است.

وزن گوسفند زنده

وزن عاملی تعیین‌کننده برای گزینش و انتخاب گوسفند زنده است. چه نیت از این گزینش تفکیک گوسفندهایی به نیت پرواربندی باشد، چه جداسازی آن‌ها به عنوان پرورش گوسفندهایی داشتی باشد. گوسفند داری که می‌خواهد بره‌هایی را به نیت پرواربندی نگه‌داری کند، می‌داند که در بره‌ها عامل وزن بسیار مهم‌تر و تاثیرگذارتر از عامل سن است.

تاثیر وزن در پرواربندی

• عموماً وزن مطلوب بره‌ای که برای پرواربندی نگه‌داری می‌شود را بین 20 تا 30 کیلوگرم در نظر می‌گیرند.
• هر چه وزن بره بیشتر باشد، خوراک بیشتری خواهد خورد و این موضوع ضریب تبدیل آن را کاهش خواهد داد.
• هر چه نسبت وزن به سن بره بیشتر باشد نتیجه پرواربندی آن مطلوب‌تر خواهد بود.
• بهترین نوع بره برای پرواربندی بره‌هایی هستند که به آن‌ها شیر مست می‌گویند. بره‌های شیر مست به دلیل تغذیه مناسب از شیر مادر، وزن مناسبی داشته و بهترین عملکرد را در پرواربندی خواهند داشت. بره شیر مست هنگامی که 3 ماهه شود، به راحتی 20 کیلوگرم خواهد بود.
• بره‌های ضعیف یا مبتلا به انگل که وزن مناسبی ندارند برای این کار مناسب نخواهند بود.

سیستم پرورش گوسفندان، محل پرورش آن‌ها و نوع خوراک، از جمله تاثیرگذارترین عوامل بر وزن گوسفندان هستند. اگر این موارد در حالت ایدئال باشند یک گوسفند پرواری باید تا سن 15 ماهگی به وزن استاندارد و ایدئال خود برسد. دامداران عموماً زمانی اقدام به فروش گوسفند می‌کنند که وزن گوسفند پرواری به طور میانگین به 50 کیلوگرم رسیده باشد.

نژادهای پرواری و وزن استاندارد آن‌ها

نژاد فراهانی

وزن استانداردی که گوسفند نژاد فراهانی در 6 ماهگی باید به آن برسد 27 کیلوگرم برای جنسیت نر و 26 کیلوگرم برای جنسیت ماده است.

گوسفندان متعلق به این نژاد هنگامی که به بلوغ برسند اگر جنسیت آن‌ها نر باشد باید به طور متوسط 51 تا 52 کیلوگرم وزن داشته باشند و اگر ماده باشند متوسط وزن آن‌ها بین 40 تا 42 کیلوگرم خواهد بود. افرادی که قصد گوسفند داری و پرورش این نژاد را دارند باید به این اطلاعات توجه داشته باشند.

نژاد افشاری

بره نر افشاری تا زمان 6 ماهه شدن باید متوسط وزنی بین 35 تا 37 کیلوگرم داشته و بره ماده افشاری نیز تا 6 ماهگی باید بین 32 تا 34 کیلوگرم وزن داشته باشد. گوسفندان نر این نژاد در زمان بلوغ بین 65 تا 67 کیلوگرم وزن خواهند داشت و ماده‌ی این نژاد نیز بین 50 تا 51 کیلوگرم وزن استاندارد دارد.

خرید و فروش گوسفند به خصوص گوسفندان نژاد افشاری با لحاظ کردن وزن استاندارد آن‌ها، در بین دامداران بسیار رایج است.

نژاد مهربانی

بره ماده از نژاد مهربانی تا سن 6 ماهگی به وزن 32 تا 33 کیلوگرم خواهد رسید و بره نر این نژاد نیز در این سن وزنی در حدود 33 تا 35 کیلوگرم دارد. یک گوسفند بالغ از نژاد مهربانی اگر نر باشد 62 تا 65 کیلوگرم و اگر ماده باشد 52 تا 54 کیلوگرم وزن خواهد داشت.

نژاد کردی

گوسفندان نژاد کردی در هنگامی که 6 ماه سن دارند وزن متوسط 31 کیلوگرم برای بره نر و 29 کیلوگرم برای بره ماده، دارند. گوسفندان متعلق به این نژاد در هنگام بلوغ به وزن 38 تا 40 کیلوگرم برای ماده‌ها و 50 کیلوگرم برای نرها می‌رسند. خرید گوسفند کردی در نواحی غربی ایران رایج‌تر است.

نژاد مغانی

بره میش‌های نژاد مغانی در سن 6 ماهگی وزنی بین 30 تا 31 کیلوگرم دارند و بره قوچ‌های این نژاد در سن 6 ماهگی، وزنی معادل 32 تا 33 کیلوگرم دارند. گوسفند نر بالغ نژاد مغانی به صورت میانگین 60 کیلوگرم وزن داشته و گوسفند ماده‌ی بالغِ این نژاد در حدود 50 کیلوگرم وزن خواهد داشت.

نژاد سنجابی

بره‌های نژاد سنجابی اگر نر باشند تا زمان 6 ماهگی به وزن 31 تا 32 کیلوگرم رسیده و اگر ماده باشد نیز همانند بره قوچ بوده و وزن آن‌ها هم 31 تا 32 کیلوگرم است.

قوچ بالغ سنجابی وزنی بین 55 تا 57 کیلوگرم و میش بالغ این نژاد نیز وزنی معدل 53 تا 54 کیلوگرم دارد.

نژاد بختیاری

بره‌های نژاد بختیاری اگر نر باشند تا 6 ماهگی به وزن بین 40 تا 41 کیلوگرم رسیده و اگر ماده باشند در زمان 6 ماهگی 36 تا 37 کیلوگرم وزن خواهند داشت. گوسفند زنده بختیاریِ بالغ اگر نر باشد وزنی معدل 75 تا 77 کیلوگرم دارد و اگر ماده باشد وزن آن 55 تا 57 کیلوگرم است.

نژاد بهمنی

بره میش نژاد بهمنی تا زمان 6 ماهه شدن بین 31 تا 32 کیلوگرم وزن خواهد داشت. بره قوچ این نژاد نیز تا 6 ماهگی وزنی همسان با بره‌های ماده دارد. گوسفندان این نژاد هنگامی که به بلوغ برسند اگر نر باشند وزن آن‌ها بین 60 تا 62 کیلوگرم خواهد بود و اگر ماده باشند وزنی در حدود 40 کیلوگرم دارند. نژاد بهمنی گزینه و انتخابی مناسب برای گوسفند داری و پروار‌بندی است.

نژاد سنگسری

بره ماده از نژاد سنگسری وقتی که 6 ماهه می‌شود وزنی در حدود 22 کیلوگرم دارد و در زمان بلوغ وزن آن به 36 تا 37 کیلوگرم خواهد رسید. بره نر نژاد سنگسری نیز وقتی که 6 ماهه می‌شود 23 تا 24 کیلوگرم وزن خواهد داشت و زمانی که بلوغ می‌رسد وزن آن 47 تا 48 کیلوگرم خواهد بود.

در نظر گرفتن وزن در انتخاب گوسفند داشتی

تغذیه

هنگامی که یک بره پرواری به وزن 25 کیلوگرم برسد باید در ترکیب جیره روزانه آن موادی نظیر جو، کنجاله تخم پنبه، سبوس گندم، یونجه خشک کاه، کاه، اوره، کربنات کلسیم، مکمل معدنی – ویتامینی و نمک طعام باشد. در جدول زیر درصد هر کدام از این مواد را مشاهده می‌کنید.