برنامه واکسیناسیون گوسفند یکی از مواردی است که اگر به شیوه درست تهیه، تدوین و اجرا شود می‌تواند باعث جلوگیری از ابتلای گله به بسیاری از بیماری‌ها، مخصوصاً بیماری‌های واگیردار و خطرناک شود. درست است که انجام برنامه واکسیناسیون گوسفند هزینه‌هایی در بر دارد اما در صورت عدم تزریق واکسن و ابتلای گوسفندان به بیماری‌های گوناگون روند رشد و افزایش وزن آن‌ها متوقف می‌شود و در مواردی حتی ممکن است به مرگ دام و یا دام‌هایی در گله منجر شود. بروز بیماری و تلفات در گله می‌تواند دام‌دار را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کند و از میزان سود او به میزان قابل توجهی بکاهد و یا باعث ضرر کردن او شود. در مطلب واکسن گوسفندان و نکاتی در خصوص آن در خصوص اصول تزریق واکسن و رعایت نکات بهداشتی نکات بسیاری را بررسی کرده‌ایم که خواندن آن را برای کسب اطلاعات بیشتر به شما پیشنهاد می‌کنیم. در این مطلب قصد داریم در خصوص برنامه واکسیناسیون گوسفند ، انواع واکسن‌ها و موارد منع تزریق نکاتی را با هم مرور کنیم. با مجتمع دام‌پروری افشار ژن همراه باشید.

واکسن چیست؟

شاید بهتر است قبل از این‌که به برنامه واکسیناسیون گوسفند بپردازیم ابتدا نکاتی در خصوص واکسن بدانیم. به عامل بیماری‌زای ضعیف یا کشته شده که باعث تحریک سیستم ایمنی بدن جانداران می‌شود و آن‌ها را در مقابل آن بیماری برای مدتی مقاوم می‌کند، واکسن می‌گویند. مدت مقاومت بدن در مقابل بیماری‌ها متفاوت است. برخی از واکسن‌ها می‌توانند برای همیشه جانداران را در برابر ابتلا به بیماری مقاوم کنند و برخی دیگر برای مدت محدودی مصونیت ایجاد می‌کنند.

همان‌طور که گفتیم واکسن‌ها به صورت کلی دو نوع هستند. واکسن زنده که در آن از عوامل بیماری‌زای تضعیف شده استفاده شده است و واکسن کشته که آن را از سلول‌های کشته شده عوامل بیماری‌زا می‌سازند.

باید بدانید که واکسن‌ها را به چهار صورت استفاده می‌کنند. این چهار روش عبارت‌اند از:

تزریق بین جلدی

تزریق زیر جلدی

تزریق ماهیچه‌ای

داخل چشمی

برنامه واکسیناسیون گوسفند

پس از معرفی مختصر واکسن و نحوه استفاده حال نوبت به معرفی بیماری‌های مختلف دام، برنامه واکسیناسیون، شرایط و مدت نگهداری و موارد منع استفاده می‌رسیم.

قانقاریای کبدی

قانقاریای کبدی اولین موردی است که قصد داریم بررسی کنیم. این بیماری بسیار خطرناک است ولی با انجام یک برنامه‌ریزی مناسب برای تزریق واکسن می‌توان از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کرد. این واکسن را نباید به میش‌های آبستن در دو هفته انتهایی دوران حاملگی تزریق کرد. نحوه استفاده از این واکسن به این صورت است که دو بار به فاصله چهارده روز به میزان ۲ تا ۳ سی‌سی از آن را به صورت زیر جلدی به گوسفندان تزریق می‌کنند. این واکسن را باید هر ۱۰ تا ۱۲ ماه یک بار مجدداً تزریق کرد. واکسن قانقاریای کبدی را باید در دمای بین ۴ تا ۸ درجه سانتی‌گراد و به دور از نور خورشید نگهداری کرد، در این صورت این واکسن ۶ ماه سالم می‌ماند و قابل استفاده است.

تیلریوز گوسفندی

تیلریوز گوسفندی یکی دیگر از انواع بیماری‌های گوسفندان است که با استفاده از واکسن می‌توان از شیوع آن جلوگیری کرد. تزریق یک سی‌سی از این واکسن به صورت زیر جلدی در زمستان می‌تواند باعث مصون شدن دام‌ها از این بیماری شود. توجه داشته باشید که تزریق این واکسن در فصل شیوع باید با احتیاط بیشتری صورت گیرد زیرا برخی دام‌ها که قبل از تزریق واکسن به این بیماری مبتلا شده‌اند، پس از تزریق علائم بیماری را نشان خواهند داد و ممکن است دام‌دار به اشتباه فکر کند که این بیماری به دلیل تزریق واکسن است. البته باید توجه داشت در صورتی که اطلاعات کافی در خصوص این واکسن و بیماری داشته باشید می‌توانید به راحتی از این واکسن استفاده کنید. استفاده از این واکسن حتی در فصل شیوع بیماری می‌تواند تا حد زیادی از میزان تلفات دام‌ها بکاهد. این واکسن از انگل‌های بیماری‌زای زنده و ضعیف شده درست شده است که می‌تواند باعث ایجاد تب زودگذر در دام‌ها شود. این واکسن را باید در ازت، به دور از نور خورشید و در سرمای منفی هفتاد درجه نگهداری کرد. در صورت نگهداری صحیح می‌توان از این واکسن برای ۱۲ ماه استفاده کرد.

تب برفکی

یکی از عفونی‌ترین و واگیردارترین بیماری‌های گوسفندان تب برفکی است. دام‌داران همیشه باید برنامه واکسیناسیون گوسفند برای عدم ابتلا به تب برفکی را داشته باشند. این بیماری می‌تواند علاوه بر ضررهای اقتصادی فراوان، تأمین گوشت و فراورده‌های دامی را با اختلال مواجه کند. سن مناسب برای تزریق واکسن تب برفکی ۴ ماهگی به بعد است. یک ماه پس از اولین تزریق باید دام مجدداً واکسن دریافت کند. پس از دو تزریق ابتدایی این واکسن باید هر ۴ تا ۶ ماه یک بار به دام‌های سالم مجدداً تزریق شود. یکی از نکاتی که باید برای تزریق واکسن تب برفکی مد نظر داشته باشید این است که باید برنامه واکسیناسیون گوسفند به دقت تهیه شده باشد تا تزریق واکسن تب برفکی تداخلی با سایر واکسن‌ها نداشته باشد. واکسن تب برفکی را می‌توان به مدت ۱۲ ماه در دمای ۴ تا ۸ درجه سانتی‌گراد و به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کرد.

آنتروتوکسمی

آنتروتوکسمی که از آن با نام‌های قلوه نرمی و پرخوری نیز یاد می‌شود یکی دیگر از بیماری‌هایی است که مقابله با آن را باید در برنامه واکسیناسیون قرار داد. این بیماری به دلیل جذب سموم تولید شده توسط باکتری‌های موجود در روده صورت می‌گیرد. میزان ۲ تا ۳ سی‌سی از این واکسن را باید در دو نوبت به فاصله دو هفته به گوسفندان تزریق کرد. البته میش‌های حامله در دو هفته پایانی آبستنی مهم‌ترین مورد منع تزریق هستند و نباید به آن‌ها واکسن زده شود. در صورتی که این واکسن در محوطه صدری و ریه تزریق شود می‌تواند واکنش‌های آلرژیک و خطرناک تولید کند. از این واکسن می‌توان به مدت ۱۲ ماه در صورت نگهداری در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد و به دور از نور مستقیم خورشید استفاده کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص بیماری آنتروتوکسمی پیشنهاد می‌کنیم مطلب بیماری آنتروتوکسمی و نکاتی در خصوص واکسن آنتروتوکسمی را مطالعه کنید.

آبله گوسفندی

از دیگر واکسن‌هایی که در برنامه واکسیناسیون گوسفندان جای دارد، واکسن آبله گوسفندی است. تنها مورد منع استفاده از این واکسن در ماه آخر آبستنی است و عوارض خاصی از تزریق این واکسن گزارش نشده است. واکسن آبله را باید به میزان ۵ سی‌سی و به صورت زیر جلدی تزریق کرد. دمای ۴ تا ۸ درجه و مکانی به دور از تابش مستقیم نور خورشید، محیطی مناسب برای نگهداری این واکسن به مدت ۶ ماه است.

آگالاکسی

آگالاکسی یا ورم پستان یکی دیگر از بیماری‌هایی است که می‌تواند دام‌داران را با مشکلات عدیده‌ای درگیر کند. به همین دلیل داشتن برنامه واکسیناسیون گوسفند برای مقابله با این بیماری ضروری به نظر می‌رسد. میش‌های ماده ۲ ماه قبل از زایمان می‌توانند گزینه‌های مناسبی برای تزریق این واکسن باشند تا بره نیز برای مدتی از ابتلا به این بیماری مصون باشد. این واکسن را برای اولین بار در دو نوبت با فاصله دو هفته و هر بار به میزان یک سی‌سی به صورت زیر پوستی تزریق می‌کنند. به علت احتمال بروز شوک انافیلاکتیک بهتر است این واکسن در حضور دام‌پزشک تزریق شود. واکسن آگالاکسی را باید در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد و به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کرد تا این واکسن برای ۱۲ ماه قابل استفاده باشد.

شاربن

شاربن یا سیاه زخم یکی دیگر از بیماری‌هایی است که در گوسفندان شایع است. این واکسن را باید به بره‌های سه ماه به بالا زد و بهترین زمان تزریق این واکسن از اواسط اسفند تا خرداد ماه است. نیم سی‌سی از واکسن شاربن برای عدم ابتلای گوسفندان به شاربن برای یک سال کافی است و هر سال باید این واکسن را مجدداً تزریق کرد. میش‌های آبستن در ماه‌های آخر حاملگی تنها مورد منع استفاده این واکسن هستند. واکسن شاربن در صورتی که در دمای ۴ تا ۸ درجه سانتی‌گراد و به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود، قابل استفاده برای مدت ۲۴ ماه است.

بروسلوز

بروسلوز یا تب مالت یکی دیگر از بیماری‌های شایع در میان دام‌ها است که باید در برنامه واکسیناسیون گوسفند وجود داشته باشد. این واکسن انواع متفاوتی دارد که نوع REV 1 آن مخصوص گوسفندان است. این واکسن را معمولاً به بره‌ها در سن ۴ ماهگی تزریق می‌کنند و مجدداً یک ماه قبل از رسیدن به سن تولیدمثل باید دوباره آن را تزریق کرد. تزریق واکسن بروسلوز به گوسفندان بالغ را می‌توان تنها مورد منع مصرف دانست. واکسن تب مالت را باید در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد و به دور از نور مستقیم خورشید نگهداشت تا این واکسن برای ۳ ماه قابل استفاده باشد.

نکاتی مهم در مورد تزریق واکسن به گوسفندان

دامداران باید بدانند که تزریق واکسن شاید به ظاهر کار ساده‌ای باشد اما انجام اشتباه آن می‌تواند عواقبی برای سلامتی دام‌ها داشته باشد یا حتی موجب از دست رفتن بخشی از گوشت ناحیه تزریق شود.

از بین روش‌های تزریقی که گفته شد، می‌توان تزریق زیر جلدی یا زیر پوستی را بهترین روش تزریق واکسن به دام نام برد؛ زیرا این نوع از تزریق آسیب کمتری به بافت‌های دام وارد کرده و در خصوص بره‌ها نیز با توجه به ضعیف بودن بافت ماهیچه‌ای آن‌ها، از بروز آسیب‌هایی مثل کوفتگی عضلانی یا لنگیدن جلوگیری خواهد کرد.

مورد دیگری که در هنگام واکسینه کردن گوسفندان باید به آن دقت فراوان داشت، استفاده از سر سوزن مناسب برای دام‌های سبک است. می‌توان از سر سوزن سایز ۱۸ به عنوان مناسب‌ترین سر سوزن برای گوسفندان نام برد.

دامداران باید بدانند که تزریق کردن واکسن به ناحیه کمر گوسفند یا روی پاهای عقب آن‌ها، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. در ادامه باید گفت که نواحی پشتِ پاهای جلو که پشم ندارند، قفسه سینه و گردن، مناسب‌ترین بخش‌های بدن دام‌های سبک و به خصوص گوسفند برای تزریق کردن واکسن‌های مختلف هستند.

دلیل انتخاب این نواحی نیز به این خاطر است که گوشت این قسمت‌ها ارزش و کیفیت کمتری نسبت به دیگر نقاط بدن گوسفند دارد و در صورتی که واکسن گوشت ناحیه تزریق را دچار عارضه کند، دامدار ضرر کمتری را متحمل خواهد شد. همچنین اگر پوست گوسفند در این قسمت‌ها آسیب ببیند امکان ترمیم آن در مقایسه با دیگر نواحی، بیشتر است.

رعایت نکات بهداشتی در هنگام واکسیناسیون گوسفندان نیز هرگز نباید فراموش شود. هیچ وقت به دام‌هایی که گل‌آلود یا خیس هستند نباید واکسن تزریق کرد. همچنین باید توجه داشت که ناحیه تزریق خشک و تمیز باشد.

دوره‌های بعد از پشم‌چینی گوسفندان را می‌توان بهترین زمان برای تزریق کردن انواع واکسن‌ها دانست. در این اوقات هم کنترل و نظارت روی ناحیه تزریق راحت‌تر است و هم این‌که تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه تزریق به سهولت انجام می‌شود.

علاوه بر سوزن که توضیح داده شد باید چگونه باشد، در مورد سرنگ تزریق نیز باید دانست که بهترین نوع آن سرنگ یک بار مصرف است. برخی از دامداران تصور می‌کنند با جوشاندن سرنگ در آب یا با ضدعفونی کردن آن امکان استفاده مجدد از سرنگ وجود دارد ولی این افراد باید بدانند که راهکار بهتر و مطمئن‌تر استفاده از سرنگ‌های یک بار مصرف است.

همچنین ظرف یا بطری حاوی واکسن را نیز باید کاملاً بهداشتی و تمیز نگهداری کرد و برای کشیدن محلولِ درون آن از سوزن یک بار مصرف استفاده کرد تا سوزن‌های استفاده شده آلودگی را به محتویات بطری منتقل نکنند.

در صورتی که مطالعه این مطلب برایتان سودمند بود پیشنهاد می‌کنیم مطلب بیماری آگالاکسی چیست؟ در خصوص این بیماری گوسفندان چه میدانید؟ را مطالعه کنید.

در ضمن مجتمع دام‌پروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.