کپلک جگر گوسفند ؛ علائم و راه‌های درمان آن
کپلک جگر گوسفند را در حقیقت می‌توان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های انگلی دانست. کرم جگر گوسفندی یک نوع بیماری انگلی است که به‌دلیل حمله عوامل بیماری‌زا به کبد ظاهر می‌شود. کپلک کبد در گوسفندان به‌صورت کرم پهن با سر کوچک، شکم و بدن پهنی است که می‌تواند مدت طولانی در بدن دام عمر کند و تغذیه آن از خون میزبان خواهد بود. کپلک می‌تواند موجب لاغری، کم‌خونی و اسهال گوسفندان شود. به‌طورکلی بیماری کپلک در بین دام‌های علف‌خوار بیشتر مشاهده می‌شود که باعث گندیدگی کبد گوسفند شده و بعد از گذشت مدت‌زمان کوتاهی در صورت عدم رسیدگی، مرگ دام را در پی خواهد داشت. این بیماری انگلی در صورت مصرف آب و علوفه آلوده وارد بدن گوسفندان می‌شود و به انگل داخلی معروف است. یکی از بیماری‌های انگلی مشترک بین دام و انسان، کپلک گوسفند و یا فاسیولوز (گندیدگی کبد) محسوب می‌شود. سرعت رشد این بیماری در بدن گوسفندان بسیار سریع است و می‌تواند زمینه بروز مشکلات جدی‌تر و در نهایت مرگ دام را فراهم کند. در این صورت دامداران باید برای ممانعت از خسارت مالی و مرگ گوسفندان، اقدامات درمانی مناسب را در دستور کار خود قرار دهند.
مهم‌ترین عامل بیماری کپلک جگر گوسفند
در حقیقت این انگل ابتدا به بدن حلزون آب شیرین نفوذ می‌کند که با نام حلزون‌های برکه‌ای شناخته می‌شوند. به‌طورکلی این بیماری انگلی به‌عنوان یک میزان واسط تلقی می‌شود که با مصرف سبزی خام یا علوفه به‌وسیله گوسفندان وارد بدن افراد و دیگر دام‌ها خواهد شد. با مصرف علوفه‌ها از طریق نشخوارکنندگان این بیماری به گوسفندان انتقال داده می‌شود. تخم‌ریزی این بیماری انگلی به این صورت است که تخم‌ها با سوراخ کردن روده وارد کبد می‌شوند.
علائم بالینی کپلک کبد یا فاسیولوز در گوسفندان
براساس میزان آلودگی و مقاومت سیستم ایمنی بدن گوسفندان، کپلک کبد یا فاسیولوز به دو صورت حاد و یا مزمن ظاهر می‌شود. زمان ظاهرشدن این بیماری انگلی به ورود حلزون‌ها در مرتع بستگی دارد. به‌طورکلی کپلک کبد در گوسفندان از مرداد تا مهر (از مهر به بعد حاد و از آذر به بعد مزمن) مشاهده می‌شود. دوره این بیماری به تعداد کرم وارد شده به بدن ارتباط دارد. شروع این بیماری به 6 هفته بعد از خوردن سبزی‌های آبزی برمی‌گردد و حداکثر علائم آن پس از 2 تا 2.5 ماه رویت خواهد شد. از علائم اولیه این بیماری انگلی می‌توان به تعریق زیاد، دردهای شکمی و کهیر اشاره کرد. به طور معمول فاصله زمانی بین ورود تخم انگل به بدن و مدفوع به تعداد کرم‌ها ارتباط دارد که محاسبه حد متوسط آن در انسان بین 3 تا 4 ماه است.
فاسیولوز یا کپلک کبد حاد در گوسفندان
بیماری فاسیولوز در موارد حاد، 3 هفته بعد از مصرف تعداد بسیار زیادی از انگل‌های نابالغ از طریق گوسفندان اتفاق می‌افتد. این بیماری در اثر ازدست‌دادن مقدار زیادی خون در کبد یا عفونت ثانویه کبد آسیب‌دیده به‌وسیله باکتری کلستریدیال، موجب ظاهرشدن عوارض و بیماری شدید می‌شود. اولین نشانه‌های مبتلا شدن گوسفندان به بیماری فاسیولوز یا کپلک کبد حاد، بروز مرگ‌های ناگهانی در گله است. گوسفندانی که تازه به این بیماری مبتلا شده‌اند، امکان دارد دچار بی‌حالی شوند و فعالیت و چرای آن‌ها کاهش یابد. در چین مواقعی امکان دارد گردآوری گوسفندان در طویله سخت باشد، چراکه دام‌ها دچار درد شکمی شده و مایل به دویدن نیستند. مرگ ناگهانی، می‌تواند موجب ازدست‌رفتن دام‌ها گردد. در حقیقت همین مرگ ناگهانی موجب بروز خسارات و ضررهای اقتصادی قابل‌توجهی برای دامداران می‌شود. در این صورت گوسفندان مبتلا به این بیماری شدید (حاد) به‌دلیل خونریزی و آسیب کبدی به‌صورت ناگهانی از بین می‌روند.
[wbcr_php_snippet id=”6222″ title=”post link 1″]
فاسیولوز یا کپلک کبد مزمن در گوسفندان
مهم‌ترین علائم بیماری کپلک کبد مزمن در گوسفندان شامل موارد زیر هستند:
- ضعف شدید جسمانی
- کاهش کیفیت پشم گوسفندان
- تورم فک تحتانی در اغلب گوسفندان
گوسفندانی که به کپلک کبد مزمن مبتلا هستند، به‌ویژه اگر آبستن باشند و یا در دوره شیردهی قرار داشته باشند، امکان دارد در شرایط لاغری از بین بروند. مرگ میش‌ها و بره‌های آن‌ها از نظر اقتصادی می‌تواند به‌شدت تأثیر منفی برای دامداران به‌همراه داشته باشد. بیماری انگلی کپلک کبد مزمن می‌تواند موجب آسیب‌های شدیدی شود.
مهم‌ترین علائم بیماری کرم جگر گوسفندی
اگر هر یک از علائم زیر در بین گوسفندان ظاهر شد، بهتر است بلافاصله مسئله را با دامپزشک در میان بگذارید. در این صورت می‌توانید اقدام به تفکیک محیط دام آلوده از دیگر دام‌ها کنید و از متدهای درمانی برای درمان گوسفندان استفاده نمایید، چراکه در صورت پیشرفت این بیماری انگلی و قابل سرایت بودن آن در مدت‌زمان کوتاهی اغلب آن‌ها آلوده می‌شوند. به‌طورکلی از نظر اقتصادی، دامداران و در سطح گسترده‌تر کشور دچار ضرر بسیاری می‌شوند. مهم‌ترین علائم رایج این بیماری انگلی شامل موارد زیر هستند:
| کم‌خونی | تورم در زیر گلو، لب‌ها و زبان |
| ضعف | لنگیدن دام |
| تب | سرفه و مشکلات تنفسی |
| افزایش ترشحات بزاقی | ایجاد کیست در قلب، ریه، کبد و گوشت گوسفندان |
| اسهال گوسفندان | وجود تخم‌های زرد متمایل به قهوه‌ای در مدفوع دام |
| آبستن نشدن گوسفندان | کاهش وزن |
| ریزش پشم گوسفندان | بی‌اشتهایی |
علائم اولیه این بیماری انگلی در گوسفند اغلب شامل تب، کسلی و اسهال است، اما در موارد حاد دام توانایی حرکت ندارد و در اثر ضعف بالا و نخوردن علوفه پس از 2 تا 3 روز از بین می‌رود.
نحوه شیوع بیماری کپلک گوسفندان
اغلب این بیماری در روزهای بارانی رخ می‌دهد و در اثر استفاده گوسفندان از آب و علوفه آلوده موجب ورود انگل به بدن دام‌ها شده و بیماری شکل می‌گیرد. برای ممانعت از بیمار شدن گوسفندان از طریق این انگل بهتر است دام‌ها را به مناطقی که آب و علوفه آلوده دارند، نبرید. به‌طورکلی یکی از روش‌های انتقال این بیماری به گوسفندان تغذیه از طریق آب و علوفه آلوده است. بیماری‌های انگلی مدت‌زمان بسیار زیادی را می‌توانند در بدن گوسفندان سپری کنند و به‌مرورزمان موجب آلوده شدن تمام گله‌ها می‌شوند. همین دلیل موجب می‌شود که دامداران دچار ضررهای اقتصادی زیادی شوند. خوشبختانه در حال حاضر با پیشرفت تکنولوژی و تولید واکسیناسیون در رابطه با انواع بیماری‌های دامی، می‌توان مانع بروز اغلب بیماری‌ها در دام‌ها شد.
[wbcr_php_snippet id=”6301″ title=”post link 2″]
تشخیص کپلک کبد در گوسفندان
بعد از این‌که تعدادی مرگ‌ومیر در مزرعه رخ داد، با بررسی سوابق بیماری‌های رایج در یک منطقه، می‌توان در رابطه با دلیل مرگ گوسفندان نظراتی را ارائه کرد. درصورتی‌که بیماری کپلک درگذشته گسترش‌یافته، می‌تواند دلیل احتمال بروز مرگ گوسفندان باشد. تشخیص دقیق مبتلا شدن گوسفندان به کپلک کبد را می‌توانید بعد از آماده‌کردن نمونه‌های کبدی دام‌های مرده و بررسی آن‌ها، انجام دهید. با تهیه نمونه‌های خون از موارد مشکوک و بررسی افزایش آنزیم‌های کبدی و یا کاهش سطح پروتئین‌های خون، در رابطه با دلایل مرگ تصمیماتی را اتخاذ کرد.
تشخیص بیماری کپلک با مشاهده تخم‌های انگل فوسیولا هپاتیکا در نمونه‌های مدفوع امکان‌پذیر است. این امکان وجود دارد تولید تخم متناوب باشد، به‌همین دلیل در برخی از مواقع جواب آزمایش گوسفندان آلوده، منفی است. از طریق تست الیزا ELISA می‌توان نمونه‌های مدفوع را آزمایش کرد. این تست می‌تواند عفونت دام‌های بزرگسال را 2 تا 3 هفته زودتر از شمارش تخم‌های انگل موجود در مدفوع، شناسایی کند. در گوسفندان تلف شده، آسیب‌های مزمن کبدی رویت می‌شود. همین‌طور می‌توان گفت در دام‌های مرده، انگل‌های بالغی در مجاری صفراوی و کیسه صفرا آن‌ها قابل‌مشاهده است.
برای بررسی آلودگی یک گوسفند به بیماری کپلک می‌توانید از نمونه‌های خون استفاده نمایید، اما تست خون، عفونت فعلی را نشان نمی‌دهد. به‌طورکلی باید تشخیص نهایی ابتلا گوسفندان به این بیماری انگلی از طریق دامپزشک صورت گیرد. دامپزشک بعد از تشخیص اولیه، سعی می‌کند با انجام تست‌های آزمایشی، بیماری را تأیید کند. همچنین باید امکان مبتلا شدن گوسفندان به دیگر بیماری‌ها که علائم مشابهی با کپلک دارند، رد شود. تشخیص دقیق و قطعی این بیماری موجب انتخاب بهترین برنامه درمانی برای بهبود وضعیت سلامتی گوسفندان می‌شود. در این صورت دامداران می‌توانند از خسارات اقتصادی ممانعت به عمل آورند.
درمان کرم جگر گوسفندی
عوامل متعددی در درمان این بیماری انگلی مؤثر هستند. برای درمان گوسفندان مبتلا باید بلافاصله اقدام به تشخیص بیماری در دام‌های مشکوک کنید. تشخیص سریع می‌تواند موجب انجام به‌موقع اقدامات درمانی شود. در این صورت امکان افزایش احتمال موفقیت در درمان بیماری گوسفندان و کنترل آن وجود دارد. یکی از مهم‌ترین داروهای تأثیرگذار برای درمان حاد بیماری کپلک می‌توان به تریکلابندازول اشاره کرد. در این صورت باید بلافاصله گوسفندان به مراتع تمیز انتقال داده شوند. از عوامل مستعدکننده ابتلا گوسفندان به این بیماری را می‌توان، رطوبت دانست. بهترین روش برای درمان کپلک گوسفندی شامل موارد زیر می‌شود:
- مصرف داروهای ضد انگلی نظیر آیورمکتین
- مصرف داروهای ضد انگلی نظیر تریکلابندازول
- مصرف داروی دی هیدروامتین عضلانی
- حمام ضد انگل
دامداران می‌توانند با درمان به‌موقع از بروز این بیماری و ایجاد خسارات جانی و مالی ممانعت کنند. دامداران برای پیشگیری از بیماری کپلک در گوسفندان می‌توانند از داروهای ضد انگلی در فصل بهار و پاییز استفاده نمایند. همچنین با کنترل حشرات، مبارزه با حلزون‌های آلوده در محیط و ریشه‌کنی این بیماری توسط درمان عمومی می‌توانید مانع مبتلا شدن گوسفندان شوید. اغلب دامپزشکان توصیه می‌کنند برای ممانعت از شیوع دوباره این بیماری 4 تا 6 هفته پس از اولین دوره درمان، مجدداً داروهای ضد انگل کپلک برای گوسفندان استفاده شود. بهتر است برای کاهش خسارات پیش از اقدام به پرواربندی دام‌ها از داروهای ضد انگل کپلک استفاده نمایید.
در این مقاله سعی شد شما را با بیماری کپلک جگر گوسفند آشنا کنیم. یکی از بیماری‌های انگلی، کرم جگر گوسفندی به‌شمار می‌رود که در اثر حمله عوامل بیماری‌زا به کبد ظاهر می‌شود. کپلک کبد به‌عنوان یک بیماری انگلی می‌تواند گوسفندان را تحت‌تأثیر خود قرار دهد. این بیماری از طریق انگل فاسیولا هپاتیکا ایجاد می‌شود. کپلک را می‌توانید به‌عنوان یک بیماری مشترک بین دام و انسان دانست. در صورت عدم رسیدگی و درنظرنگرفتن اقدامات لازم برای درمان آن، بیماری انگلی کپلک می‌تواند موجب مرگ گوسفندان شود.
برای ارتباط با ما و ثبت نظرات و پیشنهادهای خود می‌توانید از روش زیر در تماس باشید.
