پشم گوسفند یکی از مواردی است که دام‌دار می‌تواند با فروش آن قسمتی از هزینه‌های خود را به دست آورد و یا باعث افزایش میزان سود او شود. سیستم‌های متفاوتی برای سنجیدن کیفیت پشم وجود دارد که سیستم آمریکایی و انگلیسی از همه آن‌ها معروف‌تر هستند. اساس کار همه این سیستم‌های سنجش کیفیت، قطر پشم گوسفند است. هر چه پشم نازک و لطیف‌تر باشد از کیفیت بیشتری برخوردار است، برای تولید نخ مناسب‌تر است و ارزش بالاتری دارد. یکی از روش‌هایی که با استفاده از آن کیفیت پشم گوسفندان را افزایش می‌دهند، استفاده از روش‌های اصلاح نژادی است. در ایران گوسفندان افشاری از ویژگی‌های بسیار مناسبی برای اصلاح نژاد برخوردار هستند و به همین دلیل تحقیقات بسیاری در خصوص این گوسفندان صورت گرفته است. گوسفندان افشاری با استفاده از همین تکنیک‌ها خاصیت‌های خوبی مانند دوقلو یا چند قلوزا بودن، تولید شیر، گوشت و پشم بیشتر و همچنین تولید پشم با کیفیت‌تر را به دست آورده‌اند. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص پشم، کیفیت پشم و نحوه تولید نخ از آن با افشار ژن همراه باشید.

پشم گوسفند

قبل از این‌که به مرحله تولید نخ از پشم گوسفند برسیم ابتدا باید در خصوص پشم گوسفندان نکاتی را با هم مرور کنیم.

کیفیت پشم

پشمی که از بره‌های ۸ ماهه چیده می‌شود در میان بهترین و لطیف‌ترین پشم‌ها قرار می‌گیرد. پشم گوسفندان در ۱۴ ماهگی قوی‌تر و ضخیم‌تر می‌شود و از استحکام بیشتری برخوردار می‌شود و از این زمان به بعد کیفیت پشم کاهش خواهد یافت. پشم قوچ‌ها معمولاً ضخامت و کلفتی بیشتری نبست به میش‌ها دارد.

نژاد

نژاد یکی دیگر از عواملی است که در کیفیت و قیمت پشم تاثیر بسیار زیادی دارد. پشم برخی از نژادهای گوسفندان از ظرافت، لطافت و استحکام بسیار خوبی برخوردار است که همین امر باعث شده تا قیمت پشم این نژادها از ارزش بسیار بیشتری در برابر نژادهای دیگر برخوردار باشد.

عوامل مؤثر بر کیفیت پشم گوسفند

دقت به برخی نکات در هنگام پرورش گوسفندان می‌تواند در میزان تولید و کیفیت پشم تأثیر داشته باشد. این نکات عبارت‌اند از:

تغذیه مناسب

استفاده از مواد غذایی مناسب مغذی در رژیم گوسفندان می‌تواند تأثیر مستقیمی بر کیفیت پشم گوسفند داشته باشد. افزودن موادی مانند جو به جیره غذایی، تغذیه کافی، استفاده بیشتر از کربوهیدرات‌های موجود در گیاهان، استفاده از چراگاه‌های با کیفیت و افزودن میزان مناسب کنستانتره به رژیم غذایی از مهم‌ترین مواردی هستند که باید در تغذیه گوسفندان به آن‌ها توجه شود تا کیفیت پشم آن‌ها افزایش یابد.

پشم‌چینی

همان‌طور که گفتیم پشم‌چینی در زمان مناسب می‌تواند به افزایش وزن گوسفندان کمک کند اما این تنها تأثیر پشم‌چینی در زمان مناسب نیست. از دیگر فواید پشم‌چینی در زمان و موقعیت مناسب افزایش کیفیت پشم گوسفند است.

استفاده از روپوش

برخی گوسفندان از کیفیت پشم بالاتری برخوردار هستند و می‌توانند سود بیشتری به دام‌دار برسانند. دام‌داران می‌توانند با قرار دادن روپوش بر روی این گوسفندان از تابش مستقیم آفتاب به پشم‌ها جلوگیری کنند. امواج فرابنفش خورشید می‌تواند باعث رنگ‌پریدگی و افت کیفیت پشم شود. همچنین میزان رشد پشم گوسفندان در زیر این روپوش‌ها بیشتر است.

پشم‌چینی

پس از مراحل نگهداری و پرورش گوسفند نوبت به چیدن پشم است. یکی از روش‌هایی که می‌تواند در چیدن و نگهداری بهتر پشم گوسفند به دام‌داران کمک کند، شستن گوسفند قبل از پشم‌چینی است تا آلودگی‌های مختلفی که بر روی پشم گوسفندان وجود دارد تمیز شوند. همچنین توجه داشته باشید که پشم‌چینی در فصول مناسب می‌تواند بر رشد بهتر دام تأثیر مثبتی بگذارد و دام‌دار هم از فروش پشم سود کند و هم از وزن بیشتری که دام به دست خواهد آورد.

جور کردن پشم

پس از چیدن پشم‌ها آن‌ها را بر اساس رنگ و کیفیت طبقه‌بندی و جداسازی می‌کنند که به آن جور کردن پشم می‌گویند. پشم‌ها را معمولاً بر اساس رنگ به سفید، پشم‌های الوان یا مخلوط و پشم‌های مشکی طبقه‌بندی می‌کنند و پشم بدن گوسفند به جز دست و پای حیوان را به عنوان درجه یک و پشم دست و پای حیوان را درجه دو نام‌گذاری کرده‌اند.

حلاجی پشم

پس از چیدن و دسته‌بندی پشم نوبت به حلاجی می‌رسد. اهمیت حلاجی در جدا کردن مواد زائد از پشم گوسفندان است. همان‌طور که قسمت قبلی بیان کردیم بهتر است قبل از پشم‌چینی گوسفندان را با استفاده از آب شستشو دهید تا مقدار زیادی از این مواد خارجی و اضافی از روی پشم آن‌ها زدوده شود و کار حلاجی راحت‌تر شود. حلاجی یا پشم زنی به دو روش دستی و صنعتی انجام می‌گیرد. در این دو روش پشم را از هم باز می‌کنند تا گرد و غبار، فضولات، مواد معدنی و نباتی و سایر مواد اضافی موجود بر روی پشم از آن خارج شود و معمولاً پس از حلاجی پشم مجدداً شسته می‌شود. اهمیت این مرحله در این است که اگر مواد اضافی به خوبی از روی پشم زدوده نشود می‌تواند موجب پوسیدگی، بید زدگی و فاسد شدن پشم شود.

تولید نخ و ریسندگی

ریسندگی پشم گوسفند یکی از هنرها و صنایع بسیار قدیمی است و در سالیان دور جزو مشاغل رایج بوده است. ریسندگی دستی با استفاده از دوک یا چرخ چوبی انجام می‌شود که استفاده از این دو وسیله نیازمند داشتن مهارت بالایی است. عدم مهارت کافی می‌تواند باعث شود تا خامه یا نخ تولید شده از کیفیت مناسبی برخوردار نباشد. برای استفاده از دوک، مقداری پشم را بر روی مچ دست قرار می‌دهند و با استفاده از مهارت بالایی که دارند به تدریج این پشم را به سمت دوک باز می‌کنند تا با تاب خوردن دوک به تدریج این پشم‌ها به نخ تبدیل شوند. کلاف‌های درست شده از این نخ‌ها را خامه می‌نامند.

در روش صنعتی از ماشین ریسندگی استفاده می‌شود. برای استفاده از این روش لازم است که پشم‌هایی که شسته و خشک شده است را به نسبت مشخصی از مخلوط آب و روغن آغشته کرد و سپس به مدت ۱۲ ساعت توسط ماشین حلاجی به خوبی از هم باز شوند. پشم‌های حلاجی شده را در دستگاه کرمیل یا کاردنیک قرار می‌دهند که این دستگاه پشم‌ها را به صورت تارهای خیلی باریک و نازک در می‌آورد و به وسیله دستگاه دولا این نخ‌های نازک که در اصطلاح به آن‌ها نیم‌چه نخ گفته می‌شود را به خامه تبدیل می‌کند. این خامه‌ها معمولاً به صورت دولا کم تاب، دولا بدون تاب، یک لا، سه لا، چهار لا و شش لا درست و به بازار عرضه می‌شوند.

تأثیر عوامل مختلف بر روی پشم

پشم گوسفند هم مانند هر ماده دیگری در برابر برخی مواد و موارد آسیب‌پذیر است. از مهم‌ترین مواردی که بر روی پشم تأثیرگذار هستند و از کیفیت آن می‌کاهند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

حرارت

حرارت می‌تواند از استحکام پشم بکاهد. قرار گرفتن پشم در معرض دمای ۱۰۰ درجه در مدت طولانی از استحکام آن می‌کاهد و باعث می‌شود تا میزان نرمی و لطافت آن به شدت کاهش پیدا کند. پشم در حرارت ۱۳۰ درجه به زردی می‌گراید و تجزیه خواهد شد و اگر در معرض دمای ۳۰۰ درجه قرار گیرد، می‌سوزد. همچنین پشم در مجاورت شعله نیز خواهد سوخت.

نور آفتاب

همان‌طور که گفتیم نور آفتاب بر روی پشم تأثیر منفی می‌گذارد. اشعه فرابنفش خورشید باعث می‌شود که کیفیت پشم کاهش پیدا کند. نور آفتاب می‌تواند کراتین موجود در پشم را تجزیه کند و همچنین گوگرد موجود در آن را به اسیدسولفوریک تبدیل کند. این اتفاقات می‌تواند باعث تغییر رنگ پشم و کاهش لطافت و استحکام آن شود.

اسیدها

پشم در برابر بسیاری از اسیدها مقاوم است اما اسیدسولفوریک داغ می‌تواند پشم را به طور کامل در خود حل کند و همچنین اسید نیتریک باعث اکسید شدن پشم می‌شود.

مواد قلیایی‌

پشم گوسفند نسبت به مواد قلیایی حساس است. مواد قلیایی ضعیف تأثیر زیادی روی پشم ندارند اما اگر مقدار قلیایی بودن آن‌ها بیشتر شود می‌تواند به پشم صدمه بزند و مواد بسیار قلیایی مانند سود سوزآور می‌تواند پشم را در خود حل کند.

دسته‌بندی نژادهای گوسفند بر اساس خصوصیات پشم آن‌ها

همان‌طور که در مقاله نژاد گوسفند را بشناسید و با خصوصیات آن‌ها آشنا شوید ، ذکر شد، نژاد گوسفندان با استفاده از دو شاخص دسته‌بندی می‌شود. یک تقسیم‌بندی بر مبنای تولیدات این دام‌ها است که شامل نژادهای شیری، نژادهای گوشتی و نژادهای پوستی می‌شود و تقسیم‌بندی دیگر نژادهای گوسفند مبتنی بر خصوصیات پشم آن‌ها صورت می‌گیرد.

دسته‌بندی نژادهای گوسفند بر مبنای خصوصیات پشم آن‌ها شامل نژادهای دارای پشم تلاقی یافته یا آمیخته، نژادهای دارای پشم بلند، نژادهای دارای پشم قالی، نژادهای مو دار، نژادهای دارای پشم نیمه ظریف و نژادهای دارای پشم خیلی ظریف، می‌شود.

از جمله نژادهای گوسفندی که دارای پشم بلند هستند می‌توان به نژاد کاتزولد، نژاد لینکلن، نژاد لستر و نژاد رامنی اشاره کرد؛ اما نژادهایی که دارای پشم خیلی ظریف هستند، مرغوب‌ترین پشم تولیدی گوسفند را دارند؛ این نژادها دربرگیرنده نژاد مرینوس یا مرینو، نژاد رامبویه و نژاد دِبویلِت است.

دسته دیگری از نژادهای گوسفند که پشم آن‌ها در دسته پشم‌های نسبتاً ظریف قرار می‌گیرد، نژادهایی مثل نژاد دورست، نژاد چِویوت، نژاد همشایر، نژاد فنلاندی، نژاد آکسفورد، نژاد مونتادال، نژاد شروپ شایر، نژاد تونسی، نژاد سات داون و نژاد سافِک هستند که در دسته‌بندی نژادهای گوسفند با پشم نسبتاً ظریف قرار دارند.

نژادهایی که پشم تلاقی یافته یا آمیخته دارند نیز شامل نژاد کلمبیا، نژاد راملدال، نژاد پاناما، نژاد تارگی، نژاد کاریدال، نژاد گوسفند بدون دم و نژاد سوت دال می‌شوند.

و در نهایت نژادهایی که پشم آن‌ها به پشم قالی معروف است، نژاد صورت سیاه های‌لند و عاواسی هستند.

آن دسته از دامدارانی که برای استفاده از پشم گوسفندان مزرعه یا گله خود برنامه خاصی دارند، بهتر است که با انواع نژادهای گوسفند و پشم آن‌ها آشنایی بیشتری داشته باشند.

در جدول زیر نیز دسته‌بندی نژادها را با توجه به نوع پشم آن‌ها ذکر کرده‌ایم.

ردیف	نوع پشم	نژاد
۱	بلند	کاتزولد، لینکلن، لستر و رامنی
۲	قالی	صورت سیاه های‌لند و عاواسی
۳	تلاقی یافته یا آمیخته	کلمبیا، راملدال (روملدیل)، پاناما، تارگی، کاریدال، بدون دم و ساوت‌دیل
۴	ظریف	مرینوس یا مرینو، رامبویه و دبویلت
۵	نسبتاً ظریف	دورست، چویوت، همشایر، فنلاندی، آکسفورد، مونتادال، روپ شایر، تونسی، سات‌داون (ساوت داون – SouthDown) و سافک

در صورتی که مطالعه این مطلب برایتان سودمند بود پیشنهاد می‌کنیم مطلب سیستم بره زایی و هر چه لازم است در خصوص آن بدانید را مطالعه کنید

در ضمن مجتمع دام‌پروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.