نژاد گوسفند یکی از اولین حیواناتی بود که از زمان های دور توسط بشر اهلی شد و به مرحله پرورش و نگهداری رسید. تغییرات زیادی در پرورش گوسفندان و انواع نژاد گوسفندان ایجاد شده است. در این مقاله سعی داریم تا حد امکان نژادهای مختلف گوسفندان را معرفی کرده و ویژگی‌های مختصری از هر کدام را نیز بیان کنیم.

انواع تقسیم‌بندی گوسفندان

دسته‌بندی گوسفندان در حالت کلی بر دو گونه است. تقسیم‌بندی بر مبنای تولیدات و تقسیم‌بندی بر مبنای خصوصیاتِ پشم. دسته‌بندی بر اساس تولیدات شامل نژادهای گوشتی، شیری و پوستی بوده و تقسیم‌بندی بر اساس خصوصیات پشم موارد ذیل را در برمی‌گیرد.

نژادهای با پشم بلند، نژادهای با پشم نیمه ظریف، نژادهای با پشم خیلی ظریف، نژادهای با پشم قالی، نژادهای با پشم تلاقی یافته، نژادهای مو دار و نژادهای پوستی. در ادامه به بررسی و توضیح هر چه بیشتر نژاد گوسفند با تمرکز بر دسته‌بندی بر اساس خصوصیات پشم آن‌ها می‌پردازیم.

نژادهای پشم بلند

1.کاتزولد

این نژاد از قدیمی‌ترین نژاد گوسفندان در انگلستان بوده که دارای بدن بلوکی و جثه‌ای بزرگ است. پشم نژاد کاتزولد فِر دار (مجعد) است و رشد زیادی هم دارد. صورت و پاهای این نژاد به رنگ سفید بوده و ممکن است لکه‌های تیره بر روی پاها و صورت نیز دیده شود. البته در این نوع از گوسفندان، رنگ سفیدِ متمایل به خاکستری نیز دیده شده است. گوسفند نژاد کاتزولد شاخ نداشته و از آن‌ها در برنامه‌های تلاقی هم استفاده می‌شود.

2.نژاد گوسفند لینکلن

این نژاد نیز بومی انگلستان بوده و بدنی بلوکی با جثه‌ای بزرگ دارد. رنگ سفید، فاقد شاخ بودن و استفاده برای تلاقی، از دیگر ویژگی‌های لینکلن است. این نژاد گوسفندان پشمِ زبر و درازی داشته و بلوغ آن نیز دیررس است.

3.لستر پشم بلند

مکان پرورش گوسفندان لستر پشم بلند کشور انگلستان است. این نژاد هم مانند نژادهای لینکلن و کاتزولد بدنی بلوکی شکل با جثه بزرگ دارد. بدون شاخ بودن و رنگ سفید ویژگی مشترک لستر پشم بلند با دو نژاد ذکر شده قبلی است. این نژاد بر روی صورت خود پشم نداشته و پشم بدن آن نیز در مقابل گرما محافظ خوبی نیست.

4.نژاد رامنی

رامنی یکی از کهن‌ترین نژادهای گوسفند بوده که منشا آن در جنوب کشور انگلستان است. به مانند سه نژاد قبلیِ ذکر شده، رامنی نیز جثه‌ای بزرگ و بدنی بلوکی دارد. این نژاد سازگاری بهتری نسبت به رطوبت در مقایسه با دیگر نژادهای پشم بلند دارد و این ویژگی به این سبب است که بیده‌ی پشمی که این نوع از گوسفند تولید می‌کند نسبت به بیده دیگر گونه‌های نژاد پشم دراز متراکم‌تر است. گوسفند نژاد رامنی نیز در برنامه‌های تلاقی استفاده می‌شود.

نژادهای با پشم خیلی ظریف

1.مرینوس یا مرینو

مرینوس نژادی است که به دلیل تواناییِ چِرا در مراتعِ فقیر و غریزه قوی در زندگیِ گله‌ای معروف است. منشا این نژاد گوسفند کشور اسپانیا است.

نژاد مرینوس به سه دسته A، B و C تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی بر اساس چین‌خوردگیِ پوستِ هرگونه از نژاد مرینوس تعیین شده است. گونه اِی و بی دارای پوست چین‌دار هستند و گونه سی چینِ پوستِ اندکی دارد. ضمناً چین‌های پوست گونه اِی نسبت به گونه‌ی بی بیشتر است. به گونه‌ی سیِ نژاد مرینوس دِلاین نیز گفته می‌شود و به گونه‌های اِی و بی مرینوس، آمریکایی می‌گویند. مرینوس دلاین رنگی سفید دارد و قوچ آن شاخ داشته و میش‌های این گونه بدون شاخ هستند.

این نژاد از نظر اندازه نسبت به دیگر نژاد گوسفندان متوسط محسوب می‌شود و دارای بدنی لاغر است.

2.رامبویه

نژاد رامبویه حاصل‌شده از نژاد مرینوس اسپانیایی بوده و مکان اولیه پرورش گوسفندان رامبویه کشور فرانسه است. شکل بدن این نژاد بلوکی و زاویه‌دار است و جزو گوسفندان بزرگ جثه محسوب می‌شود. رامبویه در مقایسه با مرینوس، بدنی لاشه‌ای و گوشتی‌تر دارد ولی کیفیت گوشت آن در قیاس با نژادهایِ گوشتی گوسفند کیفیت مطلوبی ندارد.

رنگ نژاد رامبویه سفید بوده و ظرافت پشم آن شهرت زیادی دارد. می‌توان گفت که بیشتر از نصف گوسفندان آمریکایی تلاقی یافته از این نژاد هستند. میش‌های این نژاد بدون شاخ بوده ولی قوچ‌های رامبویه ممکن است شاخ‌دار یا بدون شاخ باشند.

3.دِبویلِت

این نژاد گوسفند به دلیل پشم نرمی که دارد جزو گونه‌های ارزشمند گوسفندان پشمی محسوب می‌شود. تلاقی نژادهای رامبویه و مرینوس دلاین باعث به وجود آمدن دبویلت شده است و منشا اولیه پرورش این گوسفند کشور آمریکا و منطقه نیومکزیکو بوده است. ضمناً باید اشاره کرد که مراتع غرب این کشور برای پرورش گوسفندان این نژاد شرایطی مطلوب دارد.

رنگ سفید و بدن زاویه‌دار از مشخصات ظاهری آن بوده و اندازه جثه آن در مقایسه با دیگر نژاد گوسفندان جثه‌ای متوسط به شمار می‌آید. قوچ‌های دبویلت ممکن است شاخ‌دار یا بدون شاخ باشند ولی میش‌های این نژاد همگی بدون شاخ هستند.

بعد از بررسی نژادهای گوسفند با پشم بلند و پشم خیلی ظریف در ادامه این مطلب به بررسی گوسفندان با پشم نسبتاً ظریف می‌پردازیم.

نژادهایی با پشم نسبتاً ظریف

1.دورست

این نژاد با پشم نسبتاً ظریف، بدنی با فرم بلوکی داشته و جزو گوسفندان جثه متوسط به حساب می‌آید. جنوب کشور انگلستان منشا اولیه پرورش این نژاد است. تولید پشمی با زبری متوسط و وزن سبک ویژگی دورست است و علاوه بر آن پلی استروس بودن (قابلیت تولید بره در هر فصلی از سال) نیز باعث شهرت بیشتر آن شده است.

دورست پاها، بینی، گوش‌ها و صورتی سفیدرنگ داشته و لاشه آن گوشت‌دار است. در ضمن دیگر خصوصیت این نژاد این است که هم گونه‌های شاخ‌دار و هم گونه‌هایی بدون شاخ دارد.

2.چِویوت

این نژاد نیز مانند دیگر گوسفندهای پرورشی انگلستان دارای بدنی بلوکی شکل است و از لحاظ اندازه نیز جزو گوسفندان جثه متوسط حساب می‌شود. چویوت نژادی فاقد شاخ با پاها و صورتی سفیدرنگ است. مکان اولیه پرورش گوسفندان چویوت تپه‌هایی به همین نام در شمال انگلستان و جنوب کشور اسکاتلند است.

3.همشایر

نژاد گوسفند همشایر نیز مانند دیگر نژادهایی که منشا آن‌ها کشور انگلستان است، دارای بدنی بلوکی شکل است. جثه نژاد همشایر جثه‌ای بزرگ و از لحاظ ویژگی‌های ظاهری نیز صورت، پاها، گوش‌ها و بینی آن به رنگ سیاه است. نژاد گوسفندان همشایر تلاقی مناسبی با گوسفندان پشم ظریف یا نژادهای آمیخته دارد. در ضمن نرخ تولید بره در این نژاد ۱۳۷ درصد است که این درصد با در نظرگیری درصد بره‌زایی صد میش محاسبه شده است. این نژاد شیردهی خوبی داشته و بره‌هایی که به دنیا می‌آورد بلافاصله پس از گرفته شدن از شیر، قابلیت ارائه به بازار را دارند. ضمناً باید اشاره کرد مقدار پشمی که در هر مرحله پشم‌چینی از گوسفند همشایر به دست می‌آید بین ۳ کیلو و ۲۰۰ گرم تا ۳ کیلو ۶۰۰ گرم است.

4.نژاد فنلاندی

این نژاد از لحاظ جثه جزو گوسفندان کوچک‌جثه محسوب می‌شود و منشا آن هم همان‌طور که از اسمش برمی‌آید کشور فنلاند است. از آنجایی که نرخ بره‌زایی این نژاد بسیار قابل توجه است امروزه در آمریکا برای برنامه‌های تلاقی به منظور افزایش نرخ بره‌زایی، از این نژاد استفاده می‌شود. برای مثال نرخ بره‌زایی یک میش آمیخته که نیمی از ژن آن فنلاندی باشد بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ درصد است. در مورد بره‌های متولدشده از این نژاد یا گوسفندانی که با این نژاد تلاقی داشته‌اند، باید اشاره کرد که این بره‌ها اندازه کوچکی دارند ولی بسیار مقاوم بوده و درصد زنده ماندن و بقای آن‌ها درصد بالایی است. در ضمن این بره‌ها از لحاظ لاشه نیز دارای کیفیت مطلوبی خواهند بود.

گوش‌ها، صورت، بینی و پاهای نژاد فنلاندی سفیدرنگ بوده و عموماً نژادی بدون شاخ است. در مواردی معدود بعضی از قوچ‌های این نژاد دارای شاخ هستند. نژاد فنلاندی در هر مرحله از پشم‌چینی در حدود ۴ تا ۴٫۵ کیلوگرم پشم تولید می‌کند که این پشم زبریِ متوسط دارد.

5.نژاد گوسفندان آکسفورد

منشا نژاد آکسفورد جنوب و مرکز کشور انگلستان بوده و جزو طبقه‌بندی گوسفندان جثه بزرگ با پشم متوسط محسوب می‌شود. به مانند دیگر نژاد گوسفندان بومی انگلستان، شکل بدن این نژاد نیز بلوکی شکل است.

به دلیل اندازه جثه بزرگ، گوسفندان آکسفورد برای تلاقی نژادی مطلوب به شمار می‌آیند. همچنین میش‌های نژاد آکسفورد نرخ باروری بالایی دارند و با توجه به شیردهی خوب آن‌ها، بره‌هایی که به دنیا می‌آورند نیز رشد سریعی دارند. گوش‌ها، پاها و صورت آکسفورد رنگ خاکستریِ مایل به قهوه‌ای داشته و هم قوچ‌ها و هم ماده‌های این نژاد فاقد شاخ هستند. وزن بیدهِ پشم آن‌ها هم بین ۴٫۵ تا ۵٫۵ کیلوگرم است.

6.مونتادال

مکان پرورش گوسفندان مونتادال کشور آمریکا بوده و این نژاد دارای جثه‌ای متوسط و بدنی بلوکی شکل است. مونتادال از تلاقی نژادهای چویوت و کلمبیا بهبود پیدا کرده است. رنگ گوش‌ها، صورت و پاهای آن سفید بوده و روی صورت و پاهای این نژاد نیز پشم وجود ندارد. نژاد گوسفند مونتادال فاقد شاخ بوده و لاشه‌ای گوشتی دارد. در ضمن مقدار پشمی که در هر مرحله از پشم‌چینی تولید می‌کند نیز بین ۴٫۵ تا ۵٫۵ کیلوگرم است.

افزایش کیفیت پشم

هر کدام از نژادهایی که ذکر شد بر اساس خصوصیات پشم آن‌ها دسته‌بندی شده بودند با توجه به همین موضوع جا دارد که در اینجا به عواملی که باعث افزایش کیفیت پشم گوسفندان می‌شود، اشاره کنیم.

تغذیه دام‌ها عامل بسیار تاثیرگذاری در این افزایش کیفیت است. علوفه و کنسانتره‌ای که دام‌ها مصرف می‌کنند، وجود داشتن جو در برنامه غذایی آن‌ها یا در جیره نویسی مزرعه، وجود مکمل‌های غذایی، پروتئین، چربی و ویتامین‌ها در خوراک استفاده شده توسط آن‌ها، از مواردی هستند که باعث افزایش کیفیت پشم در گوسفندها می‌شوند.

همچنین باید اشاره کرد که انجام اصلاحات نژادی روی گوسفندها نیز از دیگر مواردی است که می‌تواند در نهایت و بعد از گذشت چند نسل به افزایش کیفیت پشم تولید شده توسط دام‌ها منجر شود.

از پشم گوسفندان در تولید پارچه، در صنعت ریسندگی و بافت قالی استفاده فراوانی می‌شود. در ده‌ها سال قبل استفاده کردن از پشم گوسفندان به قدری فراگیر بوده است که هدف اصلی از پرورش این دام‌ها استفاده کردن از پشم آن‌ها بوده است.

امروزه استفاده از پشم گوسفند همچنان مرسوم است ولی تا اندازه‌ی زیادی تقاضا برای این محصول کاهش پیدا کرده است و همین عامل باعث شده است که هدف از پرورش گوسفند دیگر تولید پشم نباشد بلکه تامین گوشت جای آن را بگیرد.

در پایان این مطلب برای جمع‌بندی باید بیان کنیم که دسته‌بندی نژاد گوسفندان به دو گونه است: بر اساس تولیدات و بر اساس خصوصیات پشم.

در ادامه، تقسیم‌بندی‌ها بر مبنای خصوصیات پشم نام برده شد و سپس هر کدام از این دسته‌بندی‌ها با ذکر گوسفندهای حاضر در آن دسته توضیح داده شد. دو دسته‌ی نژادهایی با پشم بلند و نژادهای دارای پشم خیلی ظریف کامل توضیح داده شد و نژادهایی با پشم نسبتاً ظریف نیز تا حدی گفته شد و ادامه آن در مطالب بعدی بیان خواهد شد.

در ضمن مجتمع دام‌پروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.