نژادهای گوسفندان ایرانی شامل انواع مختلفی هستند که در ادامه مقاله به توضیح آن‌ها می‌پردازیم. گوسفندان متفاوتی در جهان وجود دارد که آن‌ها را بر اساس مسائل مختلفی مانند خصوصیات تولید و نژاد طبقه‌بندی می‌کنند. در دنیا بیش از ۲۰۰ نژاد متفاوت گوسفند وجود دارد که پرورش بسیاری از آن‌ها با توجه به خصوصیات ژنتیکی و تولیدی مقرون به صرفه نیست و از نظر اقتصادی سود بسیار پایینی دارد. بیش از ۷۵ درصد صنعت پرورش گوسفند در دنیا متکی به حدود ۲۰ نژاد است. گوسفندان در بین دام‌هایی طبقه‌بندی می‌شوند که می‌توانند آب و هوای خشک، متغیر و متفاوت را تحمل کنند و با غذای اندک و کم‌ارزش باز هم رشد کنند. یکی دیگر از خصوصیاتی که باعث می‌شود به پرورش گوسفندان توجه بیشتری شود این است که گوسفندان به میزان کمتری جیره غذایی نیاز دارند و نسبت به سایر دام‌ها ضریب بالاتری از این جیره غذایی صرف رشد و نمو آن‌ها می‌شود. می‌توان از گوسفند به عنوان یک دام چند منظوره نام برد و دام‌داران از شیر، گوشت، پشم و پوست آن‌ها می‌توانند درآمد داشته باشند. تولیدمثل گوسفندان هم در کنار این موارد یکی از صفات خوب و مهم اقتصادی آن‌ها به شمار می‌آید و با استفاده از اصلاح نژادی، گوسفند چندقلوزا شده و می‌تواند با سرعت بیشتری موجب ازدیاد گله و در نتیجه ضریب سود بالاتر دام‌دار شود.

نژاد چیست؟
به یک گونه یکسان که تفاوت‌های اندکی در ژنتیک و ریخت‌شناسی دارند در علم زیست‌شناسی، نژاد می‌گویند. در صورتی که تفاوت‌های ژنتیکی متمایز باشد و تفاوت‌های بسیاری داشته باشد، دو یا سه نژاد را به عنوان یک زیرگروه معرفی می‌کنند.
گوسفندان یک نژاد نیز صفات ظاهری و ژنتیکی مشابهی دارند و از طریق زاد و ولد این صفات به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود. در میان دام‌ها گوسفندان بیشترین تنوع نژادی را دارا هستند و می‌توان آن‌ها را بر اساس وجود و اندازه دنبه، میزان و نوع پشم و دلیل نگه‌داری طبقه‌بندی کرد. برخی از گوسفندان با آمیختن دو نژاد متفاوت گوسفندان به وجود می‌آیند و خاصیت‌های خوب دو نژاد را خواهند داشت. برای ایجاد گوسفند چندقلوزا و دوقلوزا نیز از همین روش استفاده می‌شود.

نژادهای گوسفندان ایرانی
اگر بخواهیم در خصوص تعداد نژادهای متفاوت گوسفندان ایرانی صحبت کنیم باید بگوییم که در ایران ۲۷ نژاد متفاوت وجود دارد که از آن‌ها برای مقاصد متفاوتی مانند استفاده از گوشت، شیر، پوست و پشم نگهداری می‌کنند. برخی از این نژادها مانند افشاری با استفاده از روش‌های اصلاح نژادی، تغییر یافته‌اند و تبدیل به گوسفند چندقلوزا یا دوقلوزا شده‌اند که می‌توانند میزان سود و سرعت رشد گله را بیشتر کنند.

انواع نژادهای گوسفندان ایرانی بر اساس دلیل نگه‌داری
اولین طبقه‌بندی نژادهای گوسفندان ایرانی که در این مطلب قصد داریم در خصوص آن صحبت کنیم، دسته‌بندی بر اساس دلیل نگه‌داری و خصوصیات بارز ژنتیکی آن‌ها است.

نژاد گوشتی
تولید گوشت اصلی‌ترین هدف پرورش و نگه‌داری گوسفندان در ایران است. گوسفندان نژاد گوشتی به طور معمول سینه‌ای بزرگ و گوشتی، پیشانی پهن، کمر و پشت مستقیم، پهن و گوشتی، کپل بزرگ و ران‌های حجیم دارند. از مشهورترین و بهترین نژادهای گوسفندان ایرانی گوشتی می‌تواند به گوسفندان نژاد افشاری، شال، لری و مهربان اشاره کرد.

نژاد شیری
در بین نژادهای متفاوت گوسفندان، برخی شیر بیشتری تولید می‌کنند. چربی و پروتئین شیر گوسفند غنی‌تر از شیر گاو است اما با توجه به میزان کم تولید و کیفیت بالاتر، شیر گوسفند قیمت بیشتری از شیر گاو در بازار دارد. این گوسفندان معمولاً لگنی عریض و بدنی ظریف دارند. پستان‌های پرشیر و قرینه از دیگر مشخصات ظاهری نژاد شیری است. مهم‌ترین نژاد شیری گوسفندان ایرانی ، قزل است.

نژاد پوستی
برخی از نژادهای گوسفندان پوستی نرم و لطیف دارند و از پوست‌ آن‌ها برای تولید لباس و پوشاک استفاده می‌شود. دست و پای کشیده، باریک و ظریف در کنار پشم‌هایی با تارهای نازک، بلند و کم‌پشت از نشانه‌های گوسفندانی است که پوست خوب و مرغوبی دارند. در میان نژادهای پوستی، بره‌ها مرغوب‌ترین پوست‌ها را دارند و با افزایش سن میزان کیفیت و ارزش پوست کاهش پیدا می‌کند. بره نژاد قره‌گل یکی از مرغوب‌ترین و لطیف‌ترین پوست‌ها را در میان نژادهای گوسفندان ایران و جهان دارد.

نژاد پشمی
شاید برایتان جالب باشد که بدانید یکی از محصولاتی که جایگاه خاصی در میان صادرات غیرنفتی دارد، پشم خام است. ایران پنجمین تولیدکننده بزرگ پشم خام در دنیا پس از چین، استرالیا، نیوزلند و انگلستان است. گوسفندان نژاد پشمی را می‌توان با بدنی کشیده و پشم‌های فشرده در سراسر پوست آن‌ها شناخت، بدن نژاد پشمی از نژاد گوشتی مقداری باریک‌تر است. می‌توان از نژادهای ماکویی و بلوچی به عنوان مهم‌ترین نژاد‌های گوسفندان پشمی ایران نام برد.
البته توجه داشته باشید که برخی از گوسفندان به دلیل داشتن خصوصیات دو گروه از این گروه‌ها را می‌توان در دو دسته قرار داد. گروه‌هایی مانند گوشتی – شیری، گوشتی – پشمی و گوشتی – پوستی از مهم‌ترین گروه‌هایی هستند که وجود دارند و دام‌داران به پرورش آن‌ها علاقه نشان می‌دهند.

انواع نژادهای گوسفندان ایرانی بر اساس میزان دنبه
گوسفندان ایرانی را می‌توان با توجه به میزان دنبه نیز دسته‌بندی کرد. بر این اساس می‌توان گوسفندان را به سه دسته دنبه‌دار، نیم‌دنبه و بدون دنبه طبقه‌بندی کرد.

دنبه‌دار
نژادهای بسیاری از گوسفندان ایرانی دنبه‌دار هستند. گوسفندان دنبه‌دار را می‌توان به سه گروه سنگین وزن، میان وزن و سبک وزن تقسیم کرد.
سنگین وزن: برخی از نژادهای گوسفندان ایرانی دنبه‌هایی سنگین و حجیم دارند، از این نژادها می‌توان به شال، قزل، افشاری، لری و سنجابی اشاره کرد.
میان وزن: نژادهای فراهانی، مغانی، ماکویی و کرمانی را می‌توان در دسته گوسفندان با دنبه میان وزن قرار داد. این گوسفندان دنبه‌ای کوچک‌تر از گوسفندان دنبه‌دار دارند اما همچنان از میزان دنبه نه چندان کمی برخوردار هستند.
سبک وزن: گوسفندانی با میزان دنبه‌ای پایین‌تر از دو گروه قبلی دسته سبک وزن را تشکیل می‌دهند. مهم‌ترین نژادهای گوسفندان ایرانی دنبه‌دار سبک وزن سنگسری، زندی، کردی، کلکوهی و بلوچی است.

نیم دنبه
گوسفندان نژاد قره‌گل تنها نژاد نیم دنبه در ایران هستند. گوسفندان قره‌گل دم دار، دارای دمی حجیم هستند که به دلیل ذخیره شدن چربی در اطراف آن، به این شکل به نظر می‌رسد. در این دم شکافی وجود ندارد.

بدون دنبه
گوسفند زل تنها گوسفند بدون دنبه میان نژادهای گوسفندان ایرانی است. این نژاد به جای دنبه، ‌دارای دمی به صورت دنبالچه و تشکیل شده از ۷ مهره است که طول آن به ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر می‌رسد.

تقسیم‌بندی‌های دیگر
علاوه بر تقسیم‌بندی‌های گفته شده، گوسفندان را می‌توان بر اساس داشتن شاخ یا فاقد شاخ بودن، رنگ صورت، نوع پشم، منطقه زندگی و آب و هوای مناسب هم طبقه‌بندی کرد.

اگر بخواهیم گوسفندان را براساس نوع پشم تقسیم‌بندی کنیم باید آن‌ها را در ۵ دسته قرار دهیم. این دسته‌ها عبارت‌اند از:
۱. نژادهایی با پشم نسبتاً ظریف
گوسفندانی که پشم ظریف دارند اغلب در مزرعه نگهداری می‌شوند، این دسته از گوسفندان قدرت بدنی پایینی دارند و قادر به پیمودن مسافت‌های طولانی نیستند

۲. نژادهایی با پشم کاملاً ظریف
این گوسفندان بیشتر برای تولید پشم نگه‌داری می‌شوند و تولید گوشت در این گوسفندان در رده دوم اهمیت قرار می‌گیرد. این گوسفندان پشم بسیار ظریفی دارند به طوری که قطر تار پشم این نژادها میان ۱۸ تا ۲۱ میکرون است.

۳. نژادهایی با پشم ضخیم
بیشتر گوسفندان ایرانی در گروه نژادهایی با پشم ضخیم قرار دارند. از پشم این گوسفندان بیشتر برای بافتن قالی استفاده می‌شود و قطر تارهای پشم این دسته در حدود ۷۰ میکرون است.

۴. نژادهایی با پشم دراز
منشأ پیدایش این گوسفندان کشور انگلستان است و به دلیل داشتن جثه بزرگ، برای تولید گوشت بسیار مناسب هستند. طول تارهای پشم این گوسفندان به ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر نیز می‌رسد.

۵. نژادهایی با پشم آمیخته
گوسفندانی که در این دسته قرار دارند از ترکیب و تلاقی دو نژاد پشم دراز و پشم کاملاً ظریف به وجود آمده‌اند تا دام‌داران بتوانند از خصوصیات خوب این دو دسته به صورت هم‌زمان استفاده کنند.

در سری مطالب انواع نژادهای گوسفندان ایرانی قصد داریم تا مطالب و اطلاعاتی در خصوص تمام نژادهای گوسفندان در ایران را با هم مرور کنیم.
در بخش   اول مطلب معرفی نژادهای گوسفندان ایرانی با گوسفندان نژادهای افشاری، بلوچی، زل و زل مازندران آشنا خواهیم شد.
در بخش  دوم مطلب معرفی نژادهای گوسفندان ایرانی، گوسفندان نژادهای زندی، کردی خراسان، سنجابی، سنگسری، شال و طالشی بررسی خواهد شد.
در بخش سوم مطلب معرفی نژادهای گوسفندان ایرانی مطالبی در خصوص گوسفندان نژادهای فشندی، قره گل سرخی، قزل و دالاق بیان می‌کنیم.
در بخش چهارم مطلب معرفی نژادهای گوسفندان ایرانی در خصوص گوسفندان نژادهای بهمنی، فراهانی، عربی، ماکویی، کبوده شیراز و کردی اطلاعاتی ارائه خواهیم کرد.
و در بخش پنجم مطلب معرفی نژادهای گوسفندان ایرانی با گوسفندان نژادهای کرمانی، کلکوهی، لری، لری بختیاری، مغانی، نائینی و مهربان آشنا خواهیم شد.

در ضمن مجتمع دامپروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.