مکان پرورش گوسفند ؛ ملزومات اولیه در خدمت بهینه‌سازی
مکان پرورش گوسفند از موارد بسیار مهمی است که افراد دست‌اندرکار در زمینه تولید و نگهداری گوسفند بدون رعایت‌کردن آنها خطر بالایی را متوجه کسب‌وکار خود می‌کنند. شرایط پرورش گوسفند که به‌طور کلی ذیل عنوان دامداری گوسفند قرار می‌گیرد، یکی از بخش‌های مهم در صنعت پرورش حیوانات اهلی است که می‌تواند در صورت رعایت‌شدن موارد مهم این حوزه، درآمدزایی مناسبی را برای افراد داشته باشد.
گوسفند از جانواران اهلی‌ای است که سابقه ارتباط و همراهی آن و حضورش در زندگی انسان به گذشته‌های بسیار دور می‌رسد. انسان‌ها با پرورش و نگهداری از حیوانات اهلی مانند گوسفند و گاو توانسته‌اند بخش‌های بسیار مهمی از زندگی خود را مدیریت کرده و نیازهای اساسی خود را از همین طریق رفع و رجوع کنند. حضور در بازار کسب‌وکار دامداری و دام‌پروری می‌تواند با اشتغال‌زایی خوبی همراه شده و از طریق فروش محصولات لبنی و پشم و گوشت گوسفند درآمد مناسبی را برای صاحبان این کسب‌وکار فراهم آورد.
در ادامه این مقاله ما خواهیم کوشید تا پیرامون شرط‌هایی که رعایت‌شان برای پرورش گوسفند و نگهداری از آن ضرورت دارد مطالبی را بیان کنیم. شما همچنین می‌تواند برای کسب اطلاعات جانبی بیشتر در این زمینه به مقاله پرواربندی گوسفند ؛ راه‌هایی برای کاهش هزینه پرورش گوسفندان مراجعه کنید.
دلایل پرورش گوسفند
دلایل زیادی برای پرورش گوسفند وجود دارد. این دلایل از اهمیت زیادی برخوردارند؛ زیرا تأثیر قابل‌توجهی در پرورش و نحوه تغذیه انواع و نژادهای مختلف، مدیریت و بازاریابی گوسفندان خواهد داشت. از جمله مواردی که باید در این زمینه رعایت کرد می‌توان به جنبه‌های اقتصادی، محیط‌زیستی، کیفیت زندگی، اهداف و مقاصد اشاره کرد. در نهایت، تعریفی که دامداران از موفقیت در زمینه کاری خود خواهند داشت بر اساس این موارد متفاوت است.
موارد ضروری در پرورش و نگهداری از گوسفند
اسکان گوسفندان
نیازهای مرتبط با سکونت گوسفندان از نظر رعایت شرایط آبوهوایی، فصل یا فصول بره‌زایی و ترجیحات مدیریتی در زمینه دام‌پروری متفاوت است. اگر فرایند بره‌زایی در دوره‌های آبوهوایی نامناسب رخ دهد معمولاً نیاز گوسفندان به وجود محل نگهداری پیچیده‌تر خواهد بود. اگر این فرایند در دوره‌های آبوهوایی معتدل‌تر رخ دهد و برهها در مرتع باشند، هرچند نمی‌توان به‌طور قطعی گفت اما ممکن است پناهگاه‌های ساده‌تر نیاز دام‌پروران را مرتفع کند.
وقتی برهها در مکان مشخص و مسقف نگهداری می‌شوند، درصد بره‌زایی معمولاً بیشتر از زمانی خواهد بود که آنها در چراگاه زندگی می‌کنند. گوسفندانی که در مکانی مسکن داده شده‌اند نسبت به گوسفندانی که در مراتع نگهداری می‌شوند نیازهای غذایی کمتری دارند. از سوی دیگر، گوسفندانی که در خارج از محل سکونت‌شان نگهداری می‌شوند و زیست روزانه خود را دارند، مشکلات تنفسی کمتری دارند که شاید یکی از علت‌های اصلی آن امکان حضور در فضای آزاد و طبیعی باشد.
علاوه بر این، بیشتر فعالیت‌های دامی به امکاناتی نیاز دارند که بتوانند خوراک، محل خواب و تجهیزات مرتبط با آن را در آنها ذخیره کنند. یونجه نگهداری‌شده در انبار یا سوله کیفیت خود را بهتر از یونجه خارج از انبار حفظ خواهد کرد، حتی اگر یونجه خارج از انبار با وسایل محافظتی به‌خوبی پوشیده شده باشد. اگر تجهیزات پرورش گوسفندان در محل‌های مسقف قرار بگیرند، ماندگاری بیشتری خواهند داشت. از نیازهای بسیار جدی دیگر در محل‌های نگهداری از گوسفندان، وجود منطقه‌ای برای قرنطینه حیوانات جدید و نگهداری از حیواناتی است که احتمالاً بیمار خواهند شد. لازم به ذکر است که برای زندگی قوچ‌ها اغلب مکان جداگانه‌ای باید در نظر گرفته شود.
همچنین اینکه بتوان برای کسانی که از گوسفندان مراقبت می‌کنند سازه‌های باکیفیتی ساخت که در هوای سرد یا نامناسب امکان مراقبت از گوسفندان را راحت‌تر کند، از مواردی هست که می‌تواند کیفیت کار نگهداری از گوسفندان را افزایش دهد.
گزینه‌ها
انواع مختلفی از مکان پرورش گوسفند وجود دارد که می‌تواند برای ایجادکردن بخشی از شرایط پرورش گوسفند از آنها بهره برد. انبارهای سنتی، حصارهای فلزی و ساختمان‌های فلزی معمولاً گران‌ترین گزینه‌ها هستند، اما بهترین محافظت را از چوپانان، گوسفندان، خوراک و تجهیزات می‌کنند.
یک گزینه کم‌هزینه برای مسکن سنتی نیز ساختاری از نوع گلخانه‌ای است که «خانه حلقه‌ای» نامیده می‌شود. یک خانه حلقه‌ای دارای یک قاب فلزی قوس‌دار است که با پارچه‌ای سنگین پوشانده شده‌است. پارچه‌ها تقریباً 15 سال دوام می‌آورند.
تأسیسات گوسفندان نیازی به اینکه از نو ساخته شوند ندارند. انبارهای قدیمی نگهداری مواد لبنی و محل نگهداری حیوانات اهلی دیگر را می‌توان به محل نگهداری گوسفند تبدیل کرد. بسیاری از تجهیزات قبلی را می‌توان برای پرورش گوسفندان بازسازی کرد. بسیاری از دانشگاه‌ها و بخش‌های مدیریتی استانی مثل فرمانداری‌ها برنامه‌های ایجاد تأسیسات ساختمانی برای نگهداری از گوسفندان دارند.
مکان سایت
امکانات نگهداری از گوسفندان باید در مکان‌های مرتفع و با زه‌کشی مناسب قرار داشته باشد. هنگام طراحی یک پناهگاه سه‌طرفه، طرف باز باید رو به جنوب و در مقابل سمتی باشد که باد می‌وزد. انبار باید برای زایمان و جابه‌جایی کود به‌راحتی در دسترس باشد. این سایت باید امکان نصب تأسیسات آب و برق را در خود داشته باشد.
نیازمندی‌های مرتبط با جا و فضا
اگر این نیازمندی‌ها به یک ساختمان محدود شده باشند، یک میش پرورش‌یافته به آغلی در ابعاد 12 تا 16 فوت مربع نیاز دارد. اندازه آغل‌های بره باید 16 تا 25 فوت مربع باشد. در اقامت‌گاه‌های گروهی، یک میش با بره‌های خود به 16 تا 20 فوت مربع نیاز خواهند داشت. بره‌های خوراک‌دهنده به 8 تا 10 فوت مربع فضا نیاز دارند.
در صورت پرورش گوسفندها در محل‌هایی که دارای کف مشبک فلزی یا چوبی بوده یا دسترسی به منطقه‌ای برای تمرین بدنی یا مراتع داشته باشند، فضای کمتری مورد نیاز خواهد بود. زدن پشم گوسفندان قبل از اسکان آنها این اجازه را می‌دهد تا نرخ انبارسازی (Stocking Rate) در انبار تا 20٪ افزایش یابد.
فضای مسکونی پیشنهادی (بر اساس فوت مربع) برای گوسفندان و برهها می‌تواند همانند آنچه در جدول زیر آمده است باشد:
| قطعه زمین با کف خاکی | آلونک یا کپر باز | محل نگهداری محصور با کف خاکی | محل نگهداری محصور با کف مشبک چوبی یا … | |
| میش پرورش‌یافته | 20 | 8 | 16-12 | 10-8 |
| میش با برهها | 25 | 12 | 20-16 | 12-10 |
| قوچ اخته‌نشده | 20 | 8 | 30-20 | 20-14 |
| بره‌های فیدر | 20-15 | 6 | 10-8 | 6-4 |
منبع: سرویس طرح غرب میانه، کتاب‌چه راهنمای نگهداری و تجهیزات گوسفند، 1982
تهویه
انبارها نباید گرم یا بسته شوند. تهویه مناسب در امر دامداری گوسفند یک امر قطعی است. مشکلات تنفسی (به‌عنوان مثال ذات‌الریه و برونشیت) اغلب به دلیل تهویه نامناسب رخ می‌دهند. اگر بوي آمونياك در انبار استشمام شود به آن معنا خواهد بود که تهويه احتمالاً ناكافي بوده است. همیشه بهتر است که برای آزمودن کیفیت هوای استشمامی توسط گوسفندان، در همان سطح و ارتفاعی که گوسفندان قرار دارند بنشینید تا کیفیت هوای تنفسی آنها بهتر مشخص شود.
تهویه را می‌توان به‌روش طبیعی یا مکانیکی انجام داد، اما معمولاً محفظه سرد دارای تهویه طبیعی برای گوسفندان ارجح است. ذکر این نکته در زمینه شرایط پرورش گوسفند نیز خالی از لطف نیست تهویه بیش‌ازحد بهتر از تهویه کم است. گوسفندها، از جمله بره‌های سالم قادرند که سرماهای زیاد را به‌خوبی تحمل کنند. آنچه آنها نیاز دارند مکانی خشک و بدون برآمدگی است تا بتوانند بره‌زایی کرده و ارتباط ذاتی و پیوسته با بره‌هایشان برقرار کنند.
خواب گوسفندان و لوازم آن
لوازم خواب مناسب، گرما، عایق‌بندی و راحتی حیوانات مسکونی را فراهم می‌کند. بسته به مقدار هزینه‌ای که دامداران می‌تواند در زمینه مکان پرورش گوسفند بکنند و نیز در دسترس‌بودن مواد، می‌توان از مواد مختلفی برای بستر گوسفند استفاده کرد:
|
کاه |
یونجه | ساقه ذرت خشک | لپه ذرت |
|
پوسته بادام‌زمینی |
پوسته دانه پنبه | پوسته جو دوسر | خاک اره |
| تراشه چوب | تراشه چوب کاج | شن |
محصولات کاغذی |
| پوده (Peat) | کنف | انواع مختلف برگ‌ها |
سایر موارد |
هر نوع از لوازم و کالای خواب دارای مزایا و معایبی مخصوص به خود است.
استفاده از کاه، سنتی قدیمی برای محل خواب دام است. کاه از ساقه دانه‌های کوچک گیاهانی همچون جو دوسر، گندم، چاودار یا روگن (دسته‌ای از گندمیان) یا جو حاصل می‌شود. از آن‌جا که کاه‌گل کاربردهای دیگری غیر از موارد خواب دام نیز دارد، گاهی اوقات هزینه آن بیشتر از یونجه است. گاهی یونجه با کیفیت پایین گزینه ارزان‌تری نسبت به کاه محسوب می‌شود.
خاک اره بستر خوبی برای گوسفندهای پشمی نیست؛ زیرا در پشم‌های آنها گیر می‌کند اما برای گوسفندان غیرپشمی به‌خوبی عمل می‌کند. تراشه‌های چوب یا پوسته‌های بادام‌زمینی نسبت به سایر مواد خاصیت جذب‌کنندگی کمتری دارند اما می‌توانند به‌عنوان کالای خواب استفاده شوند. ساقه‌های ذرت نیز ماده بستری مناسبی برای گوسفندان به‌حساب می‌آیند.
کاغذ خردشده (یا کاغذ روزنامه باطله) نسبت به کاه ماده جذب‌کننده بهتری است اما کار با آن به‌طور کلی دشوارتر است و ممکن است در صورت پخش‌شدن در مزارع منظره‌ای آزاردهنده و منزجرکننده ایجاد کند. ماسه توسط دامداری‌ها برای کاهش ورم پستان و بهبود راحتی گاو استفاده شده‌است. در نهایت آن‌قدر که تمیز و خشک‌بودن محل خواب گوسفندان اهمیت دارد، جنس ماده به‌کاررفته اهمیت ندارد.
گزینه‌های کالای خواب برای گوسفندان را به‌شکل اجمالی می‌توان در جدول زیر مشاهده کرد:
|
ماده استفاده‌شده به‌عنوان کالای خواب |
عامل جذب |
|
شاخه گندم |
1/2 |
|
شاخه جو |
2 |
|
شاخه جو دوسر |
4/2 تا ۵/2 |
| یونجه |
3 |
|
خاک اره |
5/1 تا 5/2 |
|
خس و خاشاک |
5/1 تا 2 |
|
شاخه و کاکل ذرت |
5/2 |
|
شن |
3/0 |
| اسفگنوم (Peat Moss) |
10 |
|
وزن آب نگهداری‌شده در واحد ماده آزمودنی است. محتوای رطوبت اولیه ماده استفاده‌شده در کالای خواب کمتر از ۱۰٪ فرض شود. |
|
|
منبع: گزینه‌های کالای مورداستفاده برای خواب دام، وزارت کشاورزی استان انتاریو، 1997. |
|
نگهداری گوسفند در خارج از کشور در طول سال
برخی از افراد فعال در حوزه دامداری گوسفند ترجیح می‌دهند گوسفندان خود را در بیرون نگهداری کنند. این کار طبیعی‌تر به‌نظر می‌رسدزیرا گوسفندانی که در خارج نگهداری می‌شوند از تهویه و تمرین بدنی بیشتری بهره‌مند می‌شوند، پشم آنها تمیزتر می‌ماند و همچنین چرای دام در زمستان موجب صرفه‌جویی قابل‌توجهی در خوراک مصرفی آنها می‌شود. در بسیاری از مناطق ایالات متحده، علف بره یا سفیدچمن بهترین علوفه برای انبارکردن و استفاده دام‌ها در زمستان است.
گوسفندان می‌توانند از میان تقریباً 12 اینچ برف به چرای خود ادامه دهند. همچنین اگر برف سخت یا پوسته‌ای نباشد، گوسفندان معمولاً می‌توانند برف کافی بخورند تا نیاز بدنی‌شان به آب برآورده شود. در غیر این صورت، حداقل باید یک بار در روز به آنها آب داده شود. میش‌های شیرده باید همیشه به آب دسترسی داشته باشند.
نگهداری موقت گوسفندان پس از چیدن پشم یا هنگام بره‌زایی یک امر مرسوم در حوزه شرایط پرورش گوسفند است. گوسفندان بالغ می‌توانند هوای سرد و مرطوب را به‌خوبی کنترل کنند اما بره‌های تازه متولدشده چنین توانی ندارند. اگر سرپناه کافی وجود نداشته باشد، ترکیبی از سرما و رطوبت می‌تواند حتی یک بره دو هفته‌ای را نیز از بین ببرد. برای طوفان‌های بسیار سخت به پناهگاه اضطراری نیاز است. تغذیه عامل اصلی نگهداری گوسفندان در زمستان است. اگر بتوانند به‌اندازه کافی غذا بخورند گرم می‌مانند. تمیز نکردن انبار و پخش کود در مزارع از دیگر مزایای مهم نگهداری گوسفندان در بیرون است.
پناهگاه و سایه‌بان
در مورد اینکه نگهداری گوسفند می‌تواند در مراتع تابستانی به پناهگاه (یا سایه‌بان) اتفاق افتد یا خیر اختلاف‌نظر وجود دارد. استفاده از این امر در آب‌وهوای مرطوب توصیه می‌شود. گوسفندان در صورت فراهم‌بودن امکان رفتن در زیر سرپناه، معمولاً از آن استفاده می‌کنند. محافظت در برابر گرما احتمالاً مهم‌تر از محافظت در برابر باران است گرچه گوسفندان غیرپشمی بیشتر از گوسفندهای پشمی به دنبال پناهگاه در برابر باران هستند و در گرمای روز کمتر به دنبال سایه می‌روند.
در بسیاری از موارد، وجود درختان یا بادگیر همه آن چیزی است که به‌عنوان پناهگاه (یا سایه‌بان) مورد نیاز گوسفندان به‌کار می‌رود. در مزارع باز و بدون پوشش کافی درختی، می‌توان سوله‌های ازپیش‌آماده و ساده یا سازه‌های سایه‌بانی را ساخت یا خریداری کرد. سایه‌بان‌های بندری، قفس‌های نگهداری از گوساله‌ها، طاق‌های پلی‌استری (Polydome) و گاراژهای بدون سقف برای گله‌های کوچک مفید هستند. سازه‌های متحرک گزینه خوبی است.
محصورسازی کامل
گوسفندان می‌توانند با یک سیستم تولیدی که کاملاً بر اساس نگهداری در حصار و محبوس‌کننده آن‌هاست، سازگار شوند. این نوع نگهداری از گوسفندان، تولیدکننده را قادر می‌سازد تا در شرایطی که زمین به‌دلیل در دسترس‌بودن یا عدم آن و یا به‌دلیل مسأله هزینه‌ها عامل محدودکننده‌ای باشد به پرورش گوسفند پرداخته یا اندازه گله را افزایش دهد. محصورسازی می‌تواند حالات مختلفی داشته باشد؛ از زمین‌های خاکی مسطح گرفته تا سازه‌های مسطح با کف فلزی که دارای سامانه‌های کنترلی خودکار کود. حبس به مدیریت فشرده و در طولانی‌مدت احتیاج دارد. از آن‌جا که این روش به‌طور کلی منجر به هزینه بالاتر تولید می‌شود، معمولاً به سطوح بالاتری از عملکرد نیازمند است. پرورش بره با سرعت و شتاب بالا در این نوع نگهداری از گوسفندان امری رایج است و لذا تأمین منابع اقتصادی برای تهیه خوراک دام لازم است.
پرورش گوسفند و یا بره در محصوریت کامل مزایایی دارد زیرا کنترل بیشتر متغیرهای تولید امکان‌پذیر است. با استفاده از سلول‌های محصور به‌عنوان مکان پرورش گوسفند می‌توان مشکلات ناشی از شکارچیان جانوری دام را برطرف کرد. مشکلات انگلی داخلی گوسفندان را می‌توان به‌طور عملی برطرف کرد زیرا انتقال لارو کرم‌های عفونی به خاطر حضور گوسفندان در مراتع اتفاق می‌افتد. از طرف دیگر، اواوسیت‌های کوکسیدیا (Coccidia o.o.cysts) در سامانه‌های نگهداری گوسفندان به‌صورت محبوس تعداد بیشتری خواهند داشت. اواوسیت‌ها شامل یک تخم بارور هستند که توسط یک تک‌یاخته انگلی مانند انگل مالاریا تشکیل شده‌اند.
در حالی که کنترل پوسیدگی و سوزش پا در حبس معمولاً آسا‌ن‌تر است، حیوانات مستقر معمولاً به اصلاح مرتب سُم احتیاج دارند. کف‌های مسطح به فرسوده نگه‌داشتن سم کمک می‌کند اما ممکن است برخی از مشکلات مفصلی را در گوسفندان ایجاد کند. سامانه نگهداری گوسفندان به‌شکل محصور به‌خوبی خود را با سامانه‌های تغذیه خودکار تطبیق می‌دهد. تغذیه‌کردن برهها در حبس امری معمول است. در صورت استفاده از کف‌پوش فلزی یا مشبک فضای کمتری مورد نیاز است. استفاده از تشک لاستیکی نیز باعث بهبود راحتی و عایق‌کاری کف می‌شود.
در محیط‌های شکننده و حساس، محصور کردن گوسفندان می‌تواند از چریدن بیش‌ازحد گوسفندان یا سایر اثرات زیست‌محیطی ناشی از مدیریت ضعیف چرا جلوگیری کند. به چرا نبردن گوسفندان در بسیاری از محیط‌های جهان سوم معمول است. وقتی حیوانات در مناطق کوچکی نگهداری می‌شوند که به‌راحتی امکان کنترل‌شان وجود دارد، امنیت بیشتری خواهند داشت.
در این مقاله کوشیدیم تا پیرامون دامداری گوسفند با تأکید بر شرایط نگهداری گوسفند اشاراتی داشته باشیم. شما برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید به وب‌سایت دانشگاه ایالتی نیومکزیکو آمریکا با آدرس aces.nmsu.edu مراجعه فرمایید.
همچنین از طریق راه ارتباطی زیر می‌تواند نظرات و پیشنهادهای خود را با ما در میان بگذارید.
