دامداری مدرن و نقش تعیین هویت دام در آن
دامداری مدرن امروزه الزاماتی را برای دامدار و پرورش‌دهندگان ایجاد کرده است که رعایت کردن این موارد از جمله تعیین هویت دام یا رکوردگیری باعث می‌شود تا بازدهی گله و مزرعه به طرز چشمگیری افزایش پیدا کرده و بهره‌وریِ مزرعه یا گله از آن چیزی که مورد انتظار دامدار بوده است نیز بیشتر شود. در برخی از دام‌داری‌ها که گوسفند چند قلوزا و دیگر دام‌های اصلاح نژادی نگه‌داری می‌شوند استفاده از این الزامات میزان رشد دام‌ها و بازدهی مزرعه یا گله را به صورت تصاعدی رشد خواهد داد.
مزایای تعیین هویت
تعیین هویت دام شامل مزایای زیادی می‌شود که اگر بخواهیم به برخی از این موارد اشاره کنیم، می‌توانیم از امنیت خوراک دام‌ها و جلوگیری از شیوع بیماری‌ها در صورت وقوع آن‌ها یاد کنیم. دام یا گوسفندی که تعیین هویت شده است در صورتی که مزرعه یا گله‌ی مبدا را ترک کند باز هم قابل ردیابی و شناسایی است و این مورد کمک می‌کند که از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود. برای مثال اگر یک دام تعیین هویت شده ذبح شود و در لاشه آن مشکلی وجود داشته باشد با توجه به هویت آن می‌توان مکان‌های حضور دام یا گوسفند مورد نظر را ردیابی کرد و برای اطمینان، دیگر دام‌هایی که این دام بیمار با آن‌ها در ارتباط بوده است را مورد بررسی قرار داد تا از سلامت آن‌ها مطمئن شد و در صورتی که بیماری را از دام اولیه دریافت کرده باشند می‌توان هر چه زودتر اقدامات درمانی را برای آن‌ها به انجام رساند. در دامداری مدرن استفاده از تعیین هویت به امری لازم و سودمند تبدیل شده است.
مزایای رکوردگیری
رکوردگیری را می‌توان با روش‌های مختلفی انجام داد ولی روش معمول این کار استفاده از فرم‌های مخصوص هر موضوع است. برای مثال برای تعداد و میزان جفت‌گیری قوچ‌ها می‌توان یک فرم در نظر گرفت، برای میزان شیردهی هر میش فرمی دیگر یا برای ثبت و ضبط تعداد میش‌هایی که با قوچ‌ها جفت‌گیری کرده‌اند فرمی مخصوص به آن ایجاد کرد. در ضمن با رکوردگیری می‌توان وزن مناسب بره‌ها برای گرفتن از شیر را نیز تعیین کرد.
اگر گوسفند چند قلوزا در گله یا مزرعه وجود دارد می‌توان تعداد بره‌های هر بار زایمان را ثبت کرد و سپس با مراجعه به فرم‌ها و رکوردهای دیگر متوجه شد، در دفعاتی که حداکثرِ تعدادِ بره به دنیا آمده است وضعیت خوراک، سلامت و جفت‌گیری گوسفند چگونه بوده است و این شرایط را برای آبستنی و زایمان‌های بعدی آن تداوم داد.
رکوردگیری به دامدار کمک می‌کند که عملکرد انفرادی هر گوسفند یا دام و عملکرد جمعی گله را به سهولت در دسترس داشته و بررسی کند. این کار می‌تواند به او کمک کند تا برای تقویت و تمرکز بر روی نقاط قوت دام و گله برنامه‌ریزی درست داشته باشد و برای حذف دام‌های کم کیفیت و نقاط ضعف گله یا مزرعه نیز تصمیمات مناسبی بگیرد.
رکوردگیری در دامداری مدرن به سلامت دام و انسان نیز یاری می‌رساند. برای مثال ثبت و ضبط نحوه درمان و داروهای دام یا گوسفندِ مریض به دامدار کمک می‌کند تا در مورد وضعیت سلامت گوسفند و به طور کلی مزرعه اطلاعات جامع داشته باشد و در صورتی که یک دام روند و دوره درمان خود را به طور کامل طی نکرده باشد از فروش یا ذبح آن جلوگیری کند.
انواع روش‌های تعیین هویت دام و رکوردگیری
برای تعیین هویت دام روش‌های متفاوتی وجود دارد که با توجه به امکانات و نیاز گله یا مزرعه برخی از آن‌ها توسط دامدار به کار گرفته می‌شوند. در دامداری مدرن برای تعیین هویت دائمی یک گوسفند یا دام از شیوه‌هایی نظیر خالکوبی، یا پلاک‌های گوش استفاده می‌شود و برای تعیین هویت موقتی نیز از روشی مانند استفاده از ماژیک بهره می‌برند.
البته باید توجه داشت که در برخی از مزارع یا گله‌ها ترکیب روش‌های دائمی و موقتی استفاده می‌شود. به عنوان مثال از روش دائمی مانند پلاک گوش برای گوسفندها یا دام‌های داشتی که مدت زیادی در گله یا مزرعه هستند استفاده می‌شود و برای بره‌ها یا دام‌های پرواری که بعد از مدت محدودی گله یا مزرعه را ترک خواهند کرد، از شیوه‌های موقتی مثل نشانه‌گذاری با ماژیک استفاده می‌شود.
خالکوبی
خالکوبی در دامداری مدرن یکی دیگر از روش‌های تعین هویت دام است که جزو شیوه‌های دائمی محسوب می‌شود. مزیت روش خالکوبی نسبت به روش پلاک گوش این است که پلاک گوش ممکن است در اثر عوامل مختلف از گوش دام یا گوسفند جدا شده و بیفتد در حالی که خالکوبی چنین امکانی را نخواهد داشت.
عموماً در خالکوبی و برای تعیین هویت نژادهای خالص از دو شاخصه‌ی شماره دام و حروف سال استفاده می‌شود. گوسفند چند قلوزا نیز یکی از دام‌های نژاد خالص یا نژاددار محسوب می‌شود که نیاز دارد تا در یک مزرعه یا گله خالکوبی داشته باشد.
نکته‌ای که باید در نظر داشت این است که شماره دام منحصر به تعداد دام یا گوسفند و نحوه شماره‌گذاری مزرعه‌دار است و حروف سال هم نشان‌دهنده سال تولد دام یا گوسفند است. عموماً شیوه کار خالکوبی به این صورت است که شماره دام یا گوسفند به همراه حرف سالِ آن در گوش چپ آن خالکوبی می‌شود.
ابزار خالکوبی
در دامداری مدرن از ابزاری به نام انبر خالکوبی برای این کار استفاده می‌شود. انبرهای خالکوبی نیز به دو دسته انبرهای سر دَوَرانی و انبر منفرد تقسیم می‌شوند. در مدل سر دورانی یک سری از نشانه‌هایی که قصد خالکوبی آن‌ها را داریم در هر قسمت از سر ِ دو محور انبر قرار می‌گیرد و در انبر منفرد نیز یک سری از نمادها در سرِ ساکن انبر هستند.
با استفاده از انبر سر دورانی می‌توان شماره دام را در یک سر انبر و حرف سال را در سر دیگر آن قرار داد و با استفاده از این قابلیت انبر دیگر نیاز به مکث کردن و عوض کردن نمادها و نشانه‌ها در هنگام خالکوبی نیست. در حالی که استفاده از انبر منفرد این امکان را فراهم نمی‌کند.
بره‌های نژاد خالص که از گوسفند چند قلوزا به دنیا آمده‌اند عموماً در سن ۴ ماهگی خالکوبی می‌شوند و می‌توان برای خالکوبیِ آن‌ها از انبرهای معمولِ سر دورانی و منفرد استفاده کرد ولی اگر دامداری بخواهد در سن یک تا دو هفتگی بره، خالکوبی را انجام دهد انبرهای کوچکی موجود هستند که این کار را امکان‌پذیر می‌کنند.
چگونگی انجام خالکوبی
برای تعیین هویت دام و خالکوبی کردن آن نیاز است که برخی از پیش‌نیازها توسط دامدار انجام شود. بعضی از این اقدامات به شرح ذیل هستند. قبل از اقدام به خالکوبی باید گوش‌های دام مورد نظر بررسی شده تا از آلودگی، واکس یا گریس عاری باشد. همچنین با یک برس یا انگشت شست یا سبابه، باید به مدت ۱۵ ثانیه ناحیه مورد نظر را ماساژ داد تا خالکوبی واضح‌تر انجام شود. قبل از اینکه دامدار به سراغ گوسفند یا دام مورد نظر برود باید حروف یا شماره‌ها را در سر یا سرهای انبر قرار داده و آن‌ها را در موقعیت خود قفل کند.
از آنجایی که هر گونه اشتباه یا ایراد در انجام این کار قابل بازگشت نبوده و برای همیشه در گوش گوسفند یا دام ماندگار خواهد شد، بهتر است که قبل از اقدام به خالکوبی درستیِ قرارگیری نمادها، نشانه‌ها، حروف یا اعداد را با تست کردن بر روی یک کاغذ یا مقوا بررسی کرد. اقدام به خالکوبی ممکن است باعث ایجاد اضطراب و حرکات اضافی در گوسفند یا دام مورد نظر شود برای جلوگیری از حرکات غیر ضروری و ناایمنِ دام، بهتر است که فرآیند خالکوبی با کمک نفر دومی انجام گیرد که وظیفه مهار دام را داشته باشد یا بتواند آن را روی کپل بنشاند. هدایت گوسفند یا دام به درون یک راهروی مهار شیوه‌ای است که در دامداری مدرن توصیه شده است.
قبل از اینکه انبر را در ناحیه مورد نظر فشار دهید نیاز است که آن ناحیه را به جوهر یا چسب آغشته کنید. دقت داشته باشید که اگر گوسفند یا دام مدنظر دارای گوش‌هایی به رنگ سیاه باشد بهتر است که از جوهر سبز یا سیاه‌رنگ استفاده شود. جوهر سبز بر روی رنگ سیاه یا دیگر رنگ‌های تیره، خواناتر است. همچنین باید دانست که استفاده کردن از چسب خالکوبی ماندگارتر و واضح‌تری نسبت به جوهر ایجاد می‌کند.
هنگام خالکوبی گوسفند چندقلوزا ، گوسفند معمولی یا دیگر دام‌ها باید به یاد داشت که بهتر است خالکوبیِ مد نظر بین سیاهرگ‌های اصلیِ گوش قرار بگیرد، با یک حرکت سریع و محکم انجام شود و فشار بیش از اندازه نیز وارد نکند.
بعد از انجام دادن خالکوبی ممکن است گوش مقداری خونریزی داشته باشد، این اتفاق ایرادی نداشته و می‌توان با چسب یا جوهر که هر دو خاصیت ضدعفونی‌کننده دارند، ناحیه مد نظر را مالش داد.
بعد از اتمام خالکوبی، جوهر یا چسب اضافه‌ای که باقی مانده است را با یک برس مویی که به آب گرمِ حاوی صابون آغشته است بسابید. در مرحله بعد نیز ابزارها شامل انبرها و نشانه‌ها، حروف، اعداد و نمادها را با الکل شستشو دهید خشک کنید و در یک مکان استریل نگه‌داری کنید.
باید به یاد داشت که ناحیه خالکوبی شده مانند زخم بوده و نباید آن را دستکاری کرد و موجب ملتهب شدن آن شد، التیام یافتن آن نیز زمانی بین ۵ تا ۲۱ روز بسته به نژاد و سن دام طول خواهید کشید.
در دامداری مدرن برای خواندن علائم درون گوش دام‌ها و گوسفندهایی که رنگ بسیار تیره‌ای دارند از یک چراغ‌قوه استفاده می‌شود. چراغ‌قوه را از پشت به گوش دام یا گوسفند بتابانید تا شماره، حروف یا علائم خالکوبی شده در درون گوش را راحت‌تر بخوانید.
در انتها باید اشاره کرد که روش دیگر تعیین هویت دام پلاک گوش است که در مقاله‌های بعدی به آن و دیگر روش‌ها پرداخته خواهد شد.
مزیت دیگر تعیین هویت گوسفند و دام
یکی دیگر از مواردی که تعیین هویت دام را ضروری جلوه می‌دهد، مبارزه با سرقت و دزدی گوسفندان است. در بیشتر موارد گوسفند یا گوسفندهایی که مورد سرقت قرار می‌گیرند ممکن است به بازارهای هفتگی فروش دام‌ها در نواحی مختلف برده شده و به فروش برسند. در صورتی که این دام‌ها تعیین هویت شده باشند می‌توان با حضور در مکان‌های احتمالی خرید و فروش دام‌های سرقتی و چک کردن خالکوبی آن‌ها، دام‌های به سرقت رفته را پیدا کرد.
یکی دیگر از مزایای این کار دسته‌بندی و جداسازی راحت گوسفندان در گله‌ها و مزارعی است که جمعیت آن‌ها بالا است. این عمل باعث می‌شود که در زمان و نیروی انسانی نیز صرفه‌جویی شود. همچنین اگر تعیین هویت به همراه رکوردگیری استفاده شود، دامدار می‌تواند میزان رشد و افزایش وزن هر دام را به دقت سنجیده و دسته‌بندی کند. این کار باعث می‌شود که بتوان یک جیره نویسیِ مخصوص هر دام ارائه داد. جیره گوسفند، مخصوص هر دام می‌تواند منجر به این شود که هر دام نهایت رشد و بهره‌وری را داشته و در نتیجه کل مزرعه و گله نیز به بالاترین بازدهی خود برسند. در نهایت باید گفت که تعیین هویت در دامداری صنعتی و مدرن یک الزام است.
در ضمن مجتمع دامپروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.