تولید پشم ، پوست و شیر گوسفند در کنار گوشت از جمله مواردی است که سود دام‌دار را تأمین می‌کند. گوسفندان را در میان دام‌های چند منظوره طبقه‌بندی می‌کنند و دام‌دارها باید تصمیم بگیرند که می‌خواهند در کنار استفاده از گوشت آن‌ها به جنبه‌های دیگر نیز بپردازند یا خیر. اگر دام‌دار بخواهد از موارد دیگری به غیر از تولید گوشت سود ببرد باید گوسفند نژاد مناسب را برای پرورش انتخاب کند یا این‌که از گوسفندان اصلاح نژادی استفاده کند. گوسفندان اصلاح نژادی خاصیت و ویژگی‌های خاصی دارند که می‌توان به افزایش کیفیت تولید پشم و افزایش تولید شیر در کنار رشد بهتر و دو یا چند قلوزا شدن اشاره کرد.

تولید پشم

تجارت پشم گوسفندان قدمتی تاریخی دارد و از آن به عنوان اولین محصولی که مورد تجارت بین‌المللی قرار گرفت، نام می‌برند و گوسفندان مهم‌ترین عامل تولید پشم هستند. از پشم گوسفندان برای ساخت محصولات متنوعی مانند پارچه‌های پشمی، کلاه، لباس‌های ضخیم، پتو، قالی و نمد استفاده می‌شود. این روزها با توجه به پیشرفت صنعت و تولید پارچه‌های گوناگون از اهمیت پشم کاسته شده است اما خوب است که بدانید تا حدود ۱۰۰ سال پیش بیشترین درآمد دام‌داران از فروش پشم گوسفندان بود. عوامل بسیاری بر روی تولید پشم گوسفندان تأثیرگذار است. از مهم‌ترین این موارد می‌توان به تغذیه، مراقبت‌های بهداشتی، جا به جایی و تأسیسات و امکانات محل نگهداری اشاره کرد. برخی پرورش‌دهندگان روپوشی رو گوسفندان می‌اندازند تا از کثیف شدن پشم آن‌ها جلوگیری کند. همچنین این روپوش می‌تواند پشم گوسفندان را از اشعه فرابنفش خورشید حفظ کند. تابش اشعه فرابنفش به پشم گوسفندان می‌تواند باعث شود تا قسمت انتهایی پشم با مشکل پریدگی رنگ مواجه شود. همچنین باید به این نکته توجه داشت که پشم گوسفندان در زیر این روپوش‌ها بیشتر رشد می‌کند. عواملی مانند ظرافت، طول، رنگ و ظاهر پشم در میزان قیمت و کاربرد پشم تأثیرگذار هستند. به طور کلی سه سیستم درجه‌بندی برای ضخامت پشم گوسفندان وجود دارد که این سیستم‌ها شامل خونی یا آمریکایی و محاسبه ریسندگی و سیستم میکرون انگلیسی هستند. در هر سه سیستم قطر تار متوسط را اندازه‌گیری می‌کنند و یکی از مواردی که در کیفیت و ارزش پشم تأثیرگذار است را می‌سنجند. لازم به ذکر است که برخی از گوسفندان اصلاح نژادی پشم‌های ظریف‌تری دارند و همچنین میزان تولید پشم آن‌ها افزایش‌یافته است.

تولید شیر گوسفند

گوسفندان یکی از اولین حیواناتی بودند که اهلی شدند و استفاده از شیر آن‌ها قدمتی بسیار زیاد دارد. شیر گوسفند خواص بسیاری دارد که برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این خواص پیشنهاد می‌کنیم مطلب خواص شیر گوسفندان را مطالعه کنید. این روزها شیر گوسفند در بسیاری از صنایع استفاده می‌شود و پرورش گوسفندان شیری در بسیاری از کشورهای اروپایی و اطراف دریای مدیترانه رواج دارد و توسعه یافته است. همچنین ایالات مینه سوتا، کالیفرنیا و نیو انگلند آمریکا پیشرو در صنعت پرورش گوسفندان شیری هستند. گوسفندان شیری را می‌توان به نوعی سه منظوره دانست. دام‌داران می‌توانند علاوه بر شیر و گوشت از پشم آن‌ها نیز سود ببرند اما معمولاً اساس بر تولید بیشترین میزان شیر گذاشته شده است. این امر ممکن است اندکی تأثیر منفی بر تولید پشم و گوشت بگذارد. تمام گوسفندان شیر دارند اما برخی از آن‌ها از میزان شیر بیشتری برخوردار هستند. نژادهای East Frinesian آلمانی، Birirish Milk Sheep انگلیسی و Assaf اسرائیلی معروف‌ترین نژادهای شیری هستند که می‌توانند از ۱۸۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم شیر در یک دوره شیردهی تولید کنند. نژادهای گوسفند آمریکایی بیشترین سازگاری با پرورش به عنوان شیرده را دارند. این نژادها با استفاده از تکنیک‌های اصلاح نژادی توان تولید شیر بیشتری پیدا کرده‌اند به طوری که دو نژاد «دورست» و «پلی پی» در سال تنها بین ۴۵ تا ۹۰ کیلوگرم شیر تولید می‌کنند اما زمانی که اصلاح نژادی شدند و با نژادهای شیری آمیخته شدند میزان تولید شیر آن‌ها به ۱۱۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در سال افزایش یافت. یکی از نکاتی که باید در هنگام پرورش گوسفندان شیری موردتوجه قرار داد از شیرگیری بره‌ها است. در گله‌های معمولی بره‌ها در سن ۶۰ تا ۹۰ روزگی از شیر گرفته می‌شوند اما در گله‌های شیری بره‌ها معمولاً در ۳۰ روزگی از شیر گرفته می‌شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص از شیرگیری بره‌ها پیشنهاد می‌کنیم مطلب از شیرگیری بره‌ و نکاتی در این خصوص را مطالعه کنید. تحقیقات نشان داده که شیر گوسفند می‌تواند در حدود یک سال منجمد شود و این انجماد طولانی‌مدت تأثیر بسیار کمی بر روی کیفیت آن بگذارد. این امر می‌تواند در نگهداری بهتر شیر در دام‌داری‌ها و مراکز تولید محصولات لبنی از شیر گوسفند مؤثر باشد. معمولاً از شیر گوسفند در پنیر سازی استفاده می‌شود زیرا این شیر بسیار غنی‌تر از شیر گاو و بز است. همچنین شیر گوسفند مقادیر بالاتری چربی و مواد پروتئینی دارد. به همین دلیل تولید پنیر، ماست و بستنی از شیر گوسفند بسیار رایج است.

در جدول زیر ارزش تغذیه‌ای شیر گوسفند را با شیر گاو و بز مقایسه کرده‌ایم.

گونه	مواد جامد (درصد)	چربی (درصد)	پروتئین (درصد)	کلسیم (میلی‌گرم)	انرژی (کیلوکالری)
گاو	۱۲	۳٫۳	۳٫۳	۱۱۹	۶۹
بز	۱۳	۴٫۱	۳٫۶	۱۳۴	۶۹
گوسفند	۱۹	۷	۶	۱۹۳	۱۰۸

پوست گوسفند

فروش پوست گوسفند یکی دیگر از مواردی است که می‌تواند برای دام‌دار سود به همراه داشته باشد. عوامل متعددی بر روی کیفیت پوست تأثیرگذار هستند که مهم‌ترین موارد آن عبارت‌اند از:

۱- تغذیه

بره‌ها لطیف‌ترین پوست را در میان گوسفندان دارند اما پس از عادت به خوردن علوفه و کنستانتره این لطافت به مرور از بین می‌رود. نوع علوفه و میزان کنستانتره در کیفیت و مرغوبیت پوست تأثیر دارد به طوری که گوسفندانی که از علف‌های تازه کوهستان تغذیه می‌کنند معمولاً پوست بسیار لطیف‌تری نسبت به گوسفندانی که در دام‌داری نگهداری می‌شوند دارند. همچنین تغذیه مناسب اثر مستقیمی در کیفیت شیر گوسفند نیز دارد.

۲- نور خورشید

نور خورشید از دیگر مواردی است که می‌تواند باعث نرمی و لطافت پوست گوسفندان شود. گوسفندانی که در کوهستان رشد می‌کنند و به میزان لازم از نور خورشید استفاده می‌کنند پوست نرم‌تری نسبت به گوسفندانی که در آغل‌های بسته نگهداری می‌شوند دارند. همچنین در ارتقاء و میزان تولید پشم گوسفند اثر شایانی دارد.

۳- بهداشت دام

شستن مرتب و اصولی نقش بسیار مهمی در سلامت و کیفیت پوست دارد.

۴- علامت‌گذاری

روش‌های علامت‌گذاری اشتباه مانند داغ کردن و استفاده از رنگ می‌تواند از ارزش پوست بکاهد. داغ کردن باعث آسیب دیدن پوست می‌شود و رنگ‌ها می‌توانند تا مدت‌ها بر روی پوست بمانند.

۵- پشم‌چینی

رعایت اصول پشم‌چینی صحیح و عدم ایجاد بریدگی و خراش بر روی پوست می‌تواند باعث شود تا پوست با افت کیفیت و ارزش مواجه نشود.

برخی نکات در مورد شیر و پشم گوسفند

میزان پروتئین موجود در شیر گوسفند در مقایسه با میزان وجود این ماده در شیر بز و شیر گاو، درصد بالاتری دارد. همین ویژگی موجب شده است که مرغوبیت شیر گوسفند در بین حیوانات اهلی و پرورشی ممتازترین باشد.

همچنین درصد بالاتر اسیدهای آمینه‌ی موجود در شیر گوسفندان موجب شده است که برای بهبود عملکرد قلب و رگ‌ها و همچنین کنترل فشار خون، شیر گوسفند در برنامه غذایی افراد قرار بگیرد. اسیدهای آمینه در شیر بوفالو، بز و گاو در مقایسه با شیر گوسفند به مقدار کمتری یافت می‌شود.

البته نباید از یاد برد که میزان چربی موجود در شیر گوسفندها نیز در مقایسه با دیگر جانداران اهلی درصد بالاتری دارد؛ اما نباید نگران چربی بالای آن بود زیرا چربی‌های موجود در شیر گوسفند از نوع چربي‌های اشباع نشده است. این چربي‌ها کلسترول خون را کاهش می‌دهند. با کاهش کلسترول خون می‌توان از بروز بیماری قلبی و عروقی تا حد زیادی جلوگیری کرد.

در مورد پشم گوسفندان هم باید اشاره کرد که این محصول دامی از اصلی‌ترین ملاک‌های دسته‌بندی نژادهای گوسفند در طول تاریخ بوده است. عموماً گوسفندها را بر مبنای ملاک قرار دادن دو شاخص دسته‌بندی می‌کنند. یکی بر مبنای تولیدات آن‌ها نظیر گوشت، پوست و شیر و دیگر بر مبنای نوع پشمی که دارند.

گوسفند با پشم خیلی ظریف، گوسفند با پشم نسبتاً ظریف، گوسفند با پشم بلند، گوسفند با پشم آمیخته و گوسفند با پشم قالی از جمله مهم‌ترین نژادهای گوسفند هستند. در این نوع از دسته‌بندی چند نژاد مختلف بر مبنای کیفیت پشمی که تولید می‌کنند در دسته‌هایی جداگانه قرار می‌گیرند.

برای مثال آن دسته از نژادهایی که در دارای پشم نسبتاً ظرف هستند شامل نژاد شروپ شایر، نژاد سات داون، نژاد تونس، نژاد سافک، نژاد دورست، نژاد چویوت، نژاد همشایر، نژاد فنلاندی، نژاد آکسفورد و نژاد مونتادال می‌شوند.

در ادامه این تقسیم‌بندی می‌توان به گوسفندهای دارای پشم بلند اشاره کرد که دربرگیرنده‌ی نژادهای لینکلن، نژاد کاتزولد، نژاد لایسستر پشم بلند و نژاد رامنی می‌شود.

از جمله نژادهایی که دارای پشم خیلی ظریف هستند هم باید به نژاد دبویلت، نژاد رامبویه و نژاد مرینو یا مرینوس اشاره کرد.

نژاد کلمبیا، نژاد تارگی، نژاد پاناما، نژاد راملدال، نژاد کاریدال، نژاد بدون دم و نژاد سوت دال نیز از جمله نژادهای گوسفندی هستند که به نژاد پشم آمیخته یا تلاقی یافته مشهورند.

و در نهایت نژادهایی که به داشتن پشم قالی معروف شده‌اند نیز شامل نژاد صورت سیاه های‌لند و نژاد آواسی اشاره کرد. اصلاح نژادی در این دام‌ها کیفیت تولیدات آن‌ها را در اکثر موارد افزایش می‌دهد.

در ضمن مجتمع دام‌پروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.

در صورتی که مطالعه این مطلب برایتان سودمند بود پیشنهاد می‌کنیم مطلب سیستم بره زایی و هر چه لازم است در خصوص آن بدانید را مطالعه کنید.