بیماری زبان آبی یکی از انواع بیماری های گوسفندان است. این بیماری ویروسی توسط پشه‌ها منتقل می‌شود و میزان تلفات آن در گوسفندان حساس بسیار بالا و در حدود ۷۰ درصد است. بیماری زبان آبی گوسفند باعث اروزیون و اولسر روی غشاهای مخاطی، سختی تنفس و لنگیدن ناشی از نکروز ماهیچه‌ای و التهاب باندهای کروناری سم می‌شود. همچنین از دیگر نشانه‌های این بیماری کنده شدن پوست سم و از دست دادن قسمتی یا تمام پشم‌های بدن گوسفند مبتلا است. همان‌طور که می‌دانیم دام‌داران برای این‌که بتوانند درآمد مناسبی داشته باشند باید در خصوص انواع بیماری های گوسفندان اطلاعات کافی داشته باشند تا بتوانند در صورت مشاهده هر کدام از این علائم به سرعت به دام‌پزشک اطلاع دهند تا بتوانند گامی مؤثر و فوری در پیشگیری، درمان و کنترل بیماری داشته باشند. این اقدامات می‌تواند مانع از تلف شدن گوسفندان شود و از ایجاد اختلال زیاد در روند افزایش وزن‌شان نقش داشته باشد. به همین دلیل به دام‌داران پیشنهاد می‌کنیم که مطلب بیماری های گوسفندان، انواع و درمان آنها را مطالعه کنند تا اطلاعات بیشتری در خصوص انواع بیماری های گوسفندان کسب کنند. همچنین در این مطلب قصد داریم در خصوص بیماری زبان آبی گوسفند ، راه‌های انتقال، روش‌های پیشگیری و درمان مطالبی را با هم مرور کنیم. با مجتمع دام‌پروری افشار ژن همراه باشید.

بیماری زبان آبی گوسفند چیست؟

همان‌طور که گفتیم زبان آبی گوسفند در حقیقت یک بیماری ویروسی است که از طریق پشه‌ها به دام منتقل می‌شود. به دلیل تطبیق‌پذیری بالای پشه‌های ناقل این بیماری در دو دهه گذشته گسترش یافته است به طوری که قبل از سال ۱۹۹۸ به ندرت مواردی از ابتلا به این بیماری در اروپا دیده می‌شد اما در سال ۲۰۰۶ این بیماری در آلمان، بلژیک و هلند شیوع پیدا کرد. پنج گونه از پشه‌های کولیکوئیدس ناقل اروبی ویروسی از خانواده رئوویریده هستند که گوسفندان را بیمار می‌کند. این بیماری می‌تواند در بسیاری از دام‌ها و نشخوارکننده‌های اهلی مانند گوسفند، بز، گاو، بوفالو، آهو، بز کوهی، گوسفند شاخ بلند و گوزن آمریکای شمالی دیده شود و آن‌ها را بیمار کند.

کنه‌ها، تجهیزات جراحی و سرنگ‌های آلوده را می‌توان به عنوان ناقلین مکانیکی این بیماری در نظر گرفت و در مواردی این بیماری از راه مقاربت و جفت‌گیری نیز منتقل می‌شود. البته این موارد به عنوان راه اصلی انتقال عفونت مطرح نیستند اما می‌توانند در گسترش بیماری نقش داشته باشند. دوره کمون بیماری زبان آبی در گوسفندان معمولاً ۵ تا ۱۰ روز است. شدت این بیماری با توجه به مواردی مانند نژاد، میزان حساسیت دام، شرایط محیطی، میزان استرس و توانایی آسیب‌زایی ویروسی متفاوت است.

در تاریخ اولین بار از این بیماری به عنوان تب زکامی مالاریایی و همه‌گیری زکامی گوسفندان یاد شده که محققین آفریقای جنوبی با آن مواجه شده بودند. این بیماری بعدها به دلیل این‌که زبان گوسفندان به خاطر میزان خون و تورم حالت کبود پیدا می‌کرد به زبان آبی (Blue Tongue) معروف شد. تا سال ۱۹۴۰ تصور می‌کردند که این بیماری تنها در آفریقا رواج دارد ولی با همه‌گیری گوسفندان قبرسی در سال ۱۹۴۳ این بیماری به خارج آفریقا هم راه پیدا کرد. پس از آن این بیماری در آمریکا، خاورمیانه، آسیا و جنوب اروپا رؤیت شد. اکنون مشخص است که این بیماری در نواحی استوایی و نیمه استوایی حضور داشته که در حال حاضر در تمامی نقاطی که پشه ناقل این بیماری می‌تواند در آن زندگی کند می‌تواند شیوع پیدا کند.

علائم زبان آبی گوسفند

از مهم‌ترین علائم بالینی بیماری زبان آبی در گوسفندان می‌توان به افزایش دمای بدن و تب، افزایش میزان ترشح بزاق، کسلی و بی‌حالی، سختی در تنفس و له‌له زدن اشاره کرد. اولین نشانه‌‌ای که در دام دیده می‌شود ترشحات شفاف بینی است که بعد از گذشت مدتی این ترشحات چرکی شده و در اطراف بینی جمع می‌شوند. پس از آن پوزه، لب و گوش‌های گوسفند پرخون می‌شوند و در زبان و لب‌های دام تورم ایجاد می‌شود. اروزیون و اولسر در دهان اغلب گوسفندان مبتلا به بیماری زبان آبی دیده می‌شود و در صورت گسترش آن می‌توان حالت نکروزه و پوسته‌پوسته شدن را مشاهده کرد. تب از دیگر نشانه‌های ابتلای گوسفندان به بیماری زبان آبی است، معمولاً گوسفندان مبتلا تبی بالای ۴۲ درجه سانتی‌گراد دارند. این بیماری به سم گوسفندان نیز آسیب می‌رساند. باندهای کروناری سم مبتلایان به این بیماری اغلب پر خون است و همین باعث دردناک شدن سم‌ها می‌شود. با دردناک شدن سم‌ها لنگیدن را می‌توان در حیوان مشاهده کرد و در صورت پیاده‌روی و تحرک حتی ممکن است سم‌ها کنده شوند. ابتلای میش‌های آبستن به این بیماری باعث سقط‌جنین یا به دنیا آمدن بره‌های ناقص می‌شود. کج شدن گردن و استفراغ از دیگر علائم ابتلای گوسفند به این بیماری از بیماری های گوسفندان است.

توجه داشته باشید که باید این بیماری را از بیماری‌هایی نظیر تب برفکی، تورم دهان پاپولی، آبله گوسفند، گندیدگی سم و آلودگی با استروس اویس تشخیص داد تا بتوان اقدامات لازم و درست برای درمان را آغاز کرد. به همین دلیل توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده هر کدام از علائم گفته شده در اسرع وقت با دام‌پزشک خود مشورت کنید.

نکته‌ای بسیار مهم در خصوص بیماری زبان آبی گوسفند

در حین کار با دام‌ها و کالبد دام‌هایی که به زبان آبی مبتلا بوده‌اند دقت و احتیاط بسیار زیادی به خرج دهید. دلیل این امر گزارش شدن یک مورد ابتلا به ویروس زبان آبی در انسان در سال‌های گذشته است.

نکاتی در خصوص نمونه‌های ویروس

برای رساندن نمونه‌ها به آزمایشگاه باید به برخی نکات توجه کنید. این نکات عبارت‌اند از:

نمونه خون باید در لوله حاوی مواد ضد انعقاد قرار گیرد. همچنین توجه داشته باشید که پس از عفونت نمونه‌های خون باید از چند حیوان زنده جمع‌آوری شود.

طحال و مغز استخوان نمونه‌های انتخابی مناسبی در کالبدشکافی برای انجام آزمایش هستند.

از بره‌هایی که با بیماری مادرزادی به دنیا می‌آیند باید نمونه خون تهیه کرد.

تمام نمونه‌های گفته شده را باید در محیطی سرد قرار داد و به آزمایشگاه منتقل کرد، توجه داشته باشید که این نمونه‌ها نباید یخ بزنند و فقط باید سرد باشند.

کنترل و پیشگیری از شیوع بیماری زبان آبی

همان‌طور که گفتیم زبان آبی گوسفند که یکی از انواع بیماری های گوسفندان است، از طریق پشه‌ها انتقال پیدا می‌کند. بسیاری از ضدعفونی‌کننده‌ها مانع انتقال ویروس میان حیوانات نمی‌شوند و می‌توان گفت که هیپوکلریت سدیم یا هیدروکسید سدیم ۳ درصد از معدود موارد مؤثر بر روی این بیماری هستند. مهم‌ترین کاری که می‌توان برای پیشگیری از شیوع این بیماری انجام داد، کنترل حشرات است. معمولاً زمان شیوع این بیماری فصل تابستان است که حشرات، بندپایان و پشه‌ها افزایش می‌یابند و می‌توانند گوسفندان را آلوده کنند. پیرتروئیدهای سنتتیک و ارگانو فسفات‌ها یا سموم ارگانو فسفره می‌توانند در دور کردن و کاهش تعداد پشه‌های کولیکوئیدس نقش داشته باشند. یکی دیگر از راه‌های پیشگیری از این بیماری این است که عصرها حیوانات به داخل طویله فرستاده شوند.

درست است که اسب‌ها به این بیماری مبتلا نمی‌شوند اما پشه‌های ناقل این بیماری می‌توانند از اسب‌ها تغذیه کنند و همچنین توده‌های کود اسب‌ها مکان مناسبی برای تولیدمثل و افزایش تعداد آن‌ها است. پس اگر در نزدیکی دام‌داری اسطبل نگهداری و پرورش اسب وجود دارد باید در آن برنامه پیشگیری از شیوع این بیماری را مد نظر داشت.

از دیگر روش‌های کنترل و پیشگیری از شیوع بیماری زبان آبی گوسفند ، استفاده از واکسن در کشورهایی است که این بیماری به صورت آندمیک در آمده است.

دلیل اهمیت کنترل و پیشگیری از این بیماری این است که این بیماری هنوز درمان خاصی ندارد و بهترین راه مدیریت گوسفندان برای عدم ابتلای آن‌ها به بیماری است.

در صورتی که مطالعه این مطلب برایتان سودمند بود پیشنهاد می‌کنیم که مطلب گندیدگی سم چیست و برای درمان آن چه باید کرد را مطالعه کنید.

برخی دیگر از بیماری‌های گوسفندان و علائم بروز آن‌ها

علاوه بر بیماری زبان آبی گوسفند که اطلاعاتی در مورد نحوه شیوع آن، علائم این بیماری، راه‌های کنترل و درمان آن بیان شد، برخی دیگر از بیماری‌ها هستند که آن‌ها نیز در صورت رعایت نکردن نکات بهداشتی در مزرعه یا گله و واکسینه نکردن به موقع گوسفندها، امکان شیوع در میان دام‌ها را دارند. برای آشنایی بیشتر با این بیماری‌ها اطلاعات مندرج در جدول ذیل را مطالعه نمایید.

	اسم بیماری	نشانه‌های بروز آن
۱	پیروپلاسموز	زرد شدن پستان میش‌ها، بی‌اشتها شدن گوسفند، وجود خون در ادرار دام، قهوه‌ای رنگ شدن ادرار، زرد شدن رنگ چشم، افزایش پیدا کردن ضربان قلب گوسفند، یبوست، افزایش پیدا کردن سرعت تنفس دام و تب شدید
۲	آگالاکسی	کم شدن میزان شیر میش، متورم شدن پستان، تب، کم شدن اشتهای گوسفند، بی‌حالی، متورم شدن چشم و قرنیه‌ی آن و ترشح شدن مایع چسبناک از پستان میش
۳	پیلونفریت	بی‌قراری در گوسفند، ادرار خونی، کم شدن اشتها، متورم شدن شکم، خروج ادرار به صورت چکه چکه، لگد زدن به شکم خود، طاهر قوز کرده و خمیده، بروز درد در ناحیه شکم
۴	برسلوز یا تب مالت	کم شدن وزن گوسفند، کم شدن تولید شیر میش‌ها و سقط جنین در میش
۵	تب کیو	عفونت چشم، پنومونی و بروز تب
۶	سیاه زخم	تنفس سریع، ادرار خونی، بی‌حال بودن، کم شدن میزان شیر میش، به خون آلوده بودن شیر، تشنج، سقط جنین در میش، بروز درد شدید و تب
۷	انگل گوارشی نماتودیروس	افسردگی، اسهال شدید، کم شدن وزن، ادرار شدید و بي‌حالی
۸	مسمومیت با مس	زرد شدن چشم، مسی رنگ بودن ادرار و زرد رنگ شدن پوست
۹	اکتیما	کم شدن وزن، بروز زخم درون دهان، تب، ایجاد زخم روی بدن، بروز زخم روی پستان و قسمت بالایی سم
۱۰	اسیدوز	افزایش ضربان قلب دام، خواب‌آلودگی، ضعف عمومی بدن گوسفند، اسهال، بی‌حال شدن، بروز درد زیاد در شکم، کم شدن اشتها و افسردگی

*جدول آشنایی با برخی از بیماری‌های گوسفندان و علامت‌های مربوط به هر کدام از آن‌ها

در ضمن به دامداران محترم توصیه می‌کنیم که برای آشنای هر چه بیشتر با بیماری‌های مختلف دام‌های سبک و به خصوص گوسفندان، مقاله شایع‌ترین بیماری گوسفند ها؛ بخوانید و بدانید – بخش اول و مقاله شایع‌ترین بیماری گوسفندها ؛ بیماری های دام را بشناسید – بخش دوم را نیز مطالعه نمایند.

 مجتمع دام‌پروری افشار ژن محصولات بی‌نظیری مثل قوچ هترو ، قوچ همو ، میش هترو ، میش همو ، گوسفند چندقلوزا ، گوسفند دوقلوزا ، میش چندقلوزا و میش دوقلوزا را به متقاضیان عرضه می‌کند. برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.